Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

          “EΛΛΑΔΑ-ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΘΝΟΥΣ”

του RODERICK  BEATON   εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Ο Roderick Beaton σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, από όπου έλαβε στη συνέχεια διδακτορικό δίπλωμα στη νεοελληνική φιλολογία. Σε όλη του τη ζωή δίδαξε ελληνική και βυζαντινή ιστορία στο Kings College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, όπου και κατείχε από το 1988 την έδρα Κοραή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Έχει γράψει εκτενώς για θέματα σύγχρονης και μεσαιωνικής ελληνικής λογοτεχνίας. Οι τίτλοι των βιβλίων που έχει εκδώσει μαρτυρούν την αγάπη του για την Ελλάδα και την νεοελληνική φιλολογία: “Η ιδέα του έθνους στην ελληνική λογοτεχνία”. “Περιμένοντας τον Αγγελο”- η βιογραφία του Γιώργου Σεφέρη-, “Ο Καζαντζάκης μοντερνιστής και μεταμοντέρνος”, “Ο πόλεμος του Μπάιρον”, “Τα παιδιά της Αριάδνης’.

Ο Roderick Beaton δεν αγαπάει απλώς την Ελλάδα, θα έλεγε κανείς ότι έχει αφιερώσει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής του στη μελέτη και στην ανάδειξη του νεοελληνικού πολιτισμού. Η βιογραφία του Σεφέρη εξακολουθεί να είναι η καλύτερη μελέτη της ζωής και του έργου του νομπελίστα έλληνα ποιητή.

Στο καινούργιο του έργο που έχει τίτλο “Ελλάδα: βιογραφία ενός σύγχρονου έθνους” ο Beaton  έγραψε ένα ιστορικό βιβλίο που εξετάζει την σχέση έθνους και κράτους στην νεότερη ελληνική ιστορία. Ξεκινάει με το ερώτημα: “Ποιοι είναι οι Έλληνες; Ποιες κοινές εμπειρίες, συλλογικές μνήμες, βλέψεις και  ποια κοινά επιτεύγματα διαμόρφωσαν έναν πληθυσμό ο οποίος σήμερα ανέρχεται σε 15 περίπου εκατομμύρια ανθρώπους;  Οι περισσότεροι Έλληνες ζουν στο νότιο άκρο της Ευρώπης, σε δύο κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ελλάδα και την Κύπρο, ενώ σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη μας μπορούμε να βρούμε κοινότητες Ελλήνων, οι οποίες είναι γνωστές ως η “ελληνική διασπορά”.

Υπάρχουν βιβλία που θέτουν το ερώτημα: Ποιοι ήταν οι Έλληνες; Αυτό το ερώτημα απασχολεί τους στοχαστές της Δυτικής Ευρώπης από την εποχή της Αναγέννησης, όταν λόγιοι και ταξιδιώτες άρχισαν να ανακαλύπτουν τα φιλολογικά, φιλοσοφικά, πολιτικά και επιστημονικά επιτεύγματα του πολιτισμού που είχε ανθήσει στην ίδια γωνιά της Ευρώπης πριν από περίπου 2.500 χρόνια. Είναι σημαντικό ερώτημα επειδή περίπου τα πάντα που σήμερα καθορίζουν την “ευρωπαϊκή” ή “δυτική” κουλτούρα στις τέχνες, στις επιστήμες, στις κοινωνικές επιστήμες και στην πολιτική οικοδομήθηκαν σε θεμέλια τα οποία έθεσαν οι δημιουργοί αυτού του αρχαίου πολιτισμού, τους οποίους γνωρίζουμε επίσης ως “Έλληνες”.  Αυτοί οι νεκροί εδώ και πολύ καιρό Έλληνες παίζουν επίσης ρόλο στην ανά χείρας ιστορία, αλλά δεν είναι η ιστορία τους. Το βιβλίο αρχίζει και τελειώνει με τον σύγχρονο ελληνικό λαό. Διερευνά τους τρόπους με τους οποίους οι σημερινοί Έλληνες έγιναν αυτό που είναι, τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπισαν αυτοί και οι γενεές πριν από αυτούς και τις επιλογές οι οποίες τους διαμόρφωσαν. Πάνω απ΄όλα το βιβλίο ασχολείται με την εξελισσόμενη διαδικασία της εθνικής ταυτότητας. Στην περίπτωση των Ελλήνων ,τους τελευταίους δύο αιώνες είναι λογικό να αποκαλούν με αυτή την ταυτότητα εθνική, εφόσον ήταν η  περίοδος κατά την οποία δημιουργήθηκε και σταθεροποιήθηκε το ελληνικό  έθνος-κράτος”.

Πιστεύω ότι ο συγγραφέας απαντά στο ερώτημα “Τι αφορά αυτό το βιβλίο;” από την πρώτη του σελίδα. Στην τελευταία, μετά από 500 περίπου σελίδες ο Beaton καταλήγει: “Πριν από διακόσια χρόνια, τη δεκαετία του 1820. Οι Έλληνες ήταν οι σκαπανείς οι οποίοι άνοιξαν πρώτοι τον δρόμο που θα οδηγούσε από την παλιά Ευρώπη των μεγάλων αυτοκρατοριών ,στην Ευρώπη των εθνών-κρατών την οποία γνωρίζουμε σήμερα. Κανένας δεν θα πρέπει να θεωρεί δεδομένο ότι στο μέλλον η Ελλάδα και οι Έλληνες θα συμπαρατάσσονται πάντα με τις αξίες, τις παραδόσεις και την πολιτική που τείνουμε να αποκαλούμε  “δυτικές”. Η γεωγραφία και σε κάποιο βαθμό επίσης η ιστορία μπορεί να ωθήσουν προς την άλλη κατεύθυνση. Όμως, καθώς οι Έλληνες προετοιμάζονται για να γιορτάσουν το 2021 τα διακοσιοστά γενέθλια του ελληνικού έθνους-κράτους, μπορούν να υπερηφανεύονται για  ένα επίτευγμα που εξαρχής και από τη φύση του δεν πραγματοποιήθηκε με την απομόνωση αλλά σε συνεργασία με άλλους Ευρωπαίους σε κάθε δύσκολο βήμα αυτού του δρόμου. Δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Και αυτό γιατί η “Ελλάδα”. Όπως και αν την κατανοούμε ή την παρανοούμε, ήταν πάντα μέρος της σύγχρονης ταυτότητας της Ευρώπης”.

Ο συγγραφέας ουσιαστικά ξεκινά το βιβλίο από τον 17^ο αιώνα και καταλήγει στις μέρες μας. Περιγράφει τα χρόνια που προηγήθηκαν της Ελληνικής επανάστασης του 1821, την επανάσταση, την διαμόρφωση του πρώτου ελληνικού κράτους της εποχής, διασχίζει τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα και καταλήγει στην κρίση και στο “grexit” που τελικά δεν συνέβη αλλά προηγήθηκε του “brexit”.

Προσωπικά με έκανε να κατανοήσω καλύτερα  κάποια “σκοτεινά” σημεία της νεότερης ιστορίας μας, και παρ΄όλο που δεν είναι υποχρεωτικό να συμφωνήσεις σε όλα μαζί του, δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις τον τρόπο που ξετυλίγει την ιστορία, όχι μόνο αραδιάζοντας τα γεγονότα, αλλά προσπαθώντας να εξηγήσει –πέρα από αυτά-γιατί οι πρωταγωνιστές της κάθε εποχής κράτησαν  την συγκεκριμένη στάση που κράτησαν, στάση πού, σε μεγάλο βαθμό, καθόρισε την Ιστορία. Το βιβλίο του Beaton παρ΄όλο που δεν είναι καθόλου απλό ή απλοϊκό, διαβάζεται γρήγορα και δεν σε αφήνει να το αφήσεις από τα χέρια σου.

Μπορεί να διαφωνήσεις μαζί του σε αρκετά σημεία,ειδικά σε γεγονότα της εποχής μας που τα ζήσαμε από πρώτο χέρι,αλλά δεν μπορεί παρά να διακρίνεις την αγάπη του συγγραφέα για την Ελλάδα και τον νεοελληνικό πολιτισμό.

Αναφερόμενος στον Θεοδωράκη και στον Χατζιδάκι γράφει σε κάποιο σημείο “Και οι δύο άνδρες διέφεραν εξαιρετικά από το “επίσημο” ελληνικό κράτος των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Παραδόξως, ίσως γι΄αυτόν τον λόγο, το “νέο κύμα” που εισήγαγαν στην ελληνική μουσική “είχε εθνική αποδοχή και υποστηρίχθηκε τόσο από την αριστερά όσο και από την δεξιά”.

Εν κατακλείδι ο Roderick Beaton έγραψε ένα βιβλίο για την Ελλάδα, με την οπτική ενός “τρίτου”, ένός ξένου που όμως αγαπά πολύ την Ελλάδα και τους Ελληνες. Μπορεί να διαφωνήσει κανείς μαζί του σε πολλά σημεία, αλλά δεν παύει το σύγγραμμά του να σε αφορά. Είναι ΄΄Φιλέλληνας΄΄ με τον κλασικό τρόπο που έχουμε στο μυαλό μας τους Φιλέλληνες.  Και, το κυριότερο, τολμά να γράψει ένα ιστορικό βιβλίο που αφορά την σχέση κράτους – έθνους, χωρίς να είναι Έλληνας, χωρίς να έχει μεγαλώσει και ζήσει στην Ελλάδα, ορμώμενος μόνο και μόνο από την αγάπη του για τον τόπο και τους ανθρώπους.

“Ο συγγραφέας Ρόντερικ Μπίτον, της κατά γενική ομολογία κορυφαίας βιογραφίας του Γιώργου Σεφέρη με τίτλο «Περιμένοντας τον Άγγελο», επανέρχεται στο προσκήνιο με ένα μεγαλειώδες σε σημασία πόνημα που αφορά στην Ελλάδα και την σύγχρονη ιστορία της. Ο Μπίτον, με εις βάθος ανάλυση, η οποία βασίζεται σε εξονυχιστική έρευνα και πολύ πλούσια βιβλιογραφία, συντάσσει μία βιογραφία του Έθνους μας. Με έγκυρο λόγο και κριτική σκέψη προσφέρει στον αναγνώστη μία συνοπτική ματιά στα γεγονότα, τις κρίσιμες στιγμές και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν από τα τέλη του 18ου αιώνα έως και τις αρχές του 21ου αιώνα. Η Ελλάδα, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση όπως έλεγε ο επιφανής Γιάννης Τσαρούχης, μετατρέπεται μέσα στη δίνη των πολέμων, των εμφύλιων συγκρούσεων αλλά και των σημαντικών επιτευγμάτων της σε μία χώρα που προσπαθεί να σταθεροποιηθεί και να αναζητήσει μια για πάντα την θέση της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός για να βρει τα πατήματά της μέσα από τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη της”, έγραψε για το βιβλίο ο Γιάννης Αντωνιάδης στο Bookfeed.

Βιβλιοπρόταση: Άγγελος Κουτσούκης: “Ο άνθρωπος που έμενε στον Φάρο” από τις εκδόσεις Φίλντισι