Εκατό χρόνια μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ, 70 χρόνια μετά την ίδρυση του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ρόδου (ΕΚΡ), αλλά και από παλαιότερα, οι αγώνες του κόσμου της εργασίας στην Ελλάδα αριθμούν πάνω από ενάμιση αιώνα ζωής. Τίποτε δεν ήταν εύκολο σ’ αυτά τα πρώτα ηρωϊκά χρόνια της συγκρότησης του εργατικού κινήματος. Από τις πρώτες απόπειρες συνδικαλιστικής οργάνωσης, όπως το πρώτο Εργατικό Κέντρο στο Βόλο το 1908, τον Σύνδεσμο των Εργατικών Τάξεων Ελλάδας του Πλάτωνα Δρακούλη την ίδια χρονιά, την πρωτοπόρα πολιτικο-συνδικαλιστική οργάνωση «Φεντερασιόν» της Θεσσαλονίκης τον επόμενο χρόνο, τα συνδικάτα είχαν πάντοτε επίγνωση ότι παράλληλα με το διεκδικητικό τους ρόλο, ήταν εξίσου σημαντική και η «ιδεολογική διαπαιδαγώγηση της εργατικής τάξης», όπως το έθετε ο Πλάτων Δρακούλης.

Οι εργάτες πίστευαν ότι οι ενώσεις τους αποτελούσαν όργανα για την επιμόρφωση των εργατών που ήταν εξίσου αναγκαία για την χειραφέτηση της εργατικής τάξης.

Η ίδρυση της ΓΣΕΕ της οποίας γιορτάζουμε φέτος τα 100 χρόνια υπήρξε το επιστέγασμα αυτών των πρώτων αγώνων. Και το ΕΚΡ, που φτιάχτηκε 30 χρόνια μετά, υπήρξε από την ίδρυσή του ένας θεσμός που οργάνωσε την εργατική τάξη, διεκδίκησε στέγη και κοινωνική ασφάλιση για τους εργαζόμενους, διατύπωσε προτάσεις πολύτιμες για την ανάπτυξη της ροδιακής οικονομίας. Τους αγώνες αυτούς και την αγωνία των εργαζομένων για ένα καλύτερο αύριο τους έζησα από κοντά, μέσα από τη συνδικαλιστική και κοινωνική μου δράση όλα αυτά τα χρόνια που εργάστηκα στον ΟΤΕ.

Διανύοντας την πρώτη εικοσαετία του 21ου αιώνα, έννοιες όπως συνδικάτα, συνδικαλισμός, εργατικό κίνημα, ταξική πάλη δεν είναι πια καινούργιες, αλλά μοιάζουν να αποκτούν καινούργιο νόημα μέσα από τις νέες συνθήκες που δημιουργεί η τεχνολογία, από τις μειώσεις που βιώνουν οι εργαζόμενοι στο εισόδημα, τις ριζικές αλλαγές στα δικαιώματα και τον επαναπροσδιορισμό στις συνθήκες και τους όρους εργασίας.

Η παραδοσιακή μορφή εργασίας, που βασίζεται στην πλήρη απασχόληση, το σαφώς προσδιορισμένο αντικείμενο απασχόλησης και το μοντέλο της εφ’ όρου ζωής επαγγελματικής σταδιοδρομίας, διαβρώνεται αργά αλλά σταθερά. Σε πολλούς κλάδους μάλιστα εξαφανίζεται. Και δεν είναι υπεύθυνη ΜΟΝΟ η τεχνολογική επανάσταση γι’ αυτό…

Στη θέση του παλαιού μοντέλου, δημιουργούνται νέες μορφές κοινωνικής και επαγγελματικής ιεράρχησης, εργασιακής αβεβαιότητας, διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι εργαζόμενοι στα τουριστικά επαγγέλματα, όπως μεγάλο μέρος του εργατικού πληθυσμού της Ρόδου, αποτελούν από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτού του κατακερματισμού, της εργασιακής επισφάλειας, της εποχικής και αδήλωτης εργασίας, που τείνουν να γίνουν κυρίαρχο μοντέλο στους περισσότερους κλάδους σήμερα.

Κι αυτό αποτελεί μια διπλή πρόκληση.

Αφενός προς το κράτος, που πρέπει να παρέμβει όχι μόνο αμυντικά, με την ενίσχυση των ελεγκτικών του μηχανισμών, αλλά και θετικά, ενισχύοντας τις υγιείς επιχειρηματικές προσπάθειες στα νησιά, προσφέροντας επενδυτικά κίνητρα στην υγιή επιχειρηματικότητα, όπως με την εξασφάλιση φθηνής ενέργειας, εκπαίδευση σε νέες ειδικεύσεις, διασφαλίζοντας τις θέσεις αξιοπρεπούς εργασίας.

Από την άλλη, οι κρατικές παρεμβάσεις πρέπει να δίνουν διεξόδους προς νέες μορφές επιχειρηματικότητας, που στηρίζονται στην εργατική αυτό-οργάνωση, τη συνεταιριστική επιχειρηματικότητα, την αλληλέγγυα οικονομία.

Εξάλλου, και ο Μαρξ μίλησε για ένωση συνεταιρισμένων παραγωγών.

Αφετέρου η πρόκληση αφορά το ίδιο το συνδικαλιστικό κίνημα, που έχει μπροστά του το δύσκολο καθήκον να υπερβεί τους διαχωρισμούς, να αναζητήσει τη νέα ενότητα, να επινοήσει τρόπους ένταξης των εργαζομένων στις οργανώσεις του, να ενισχύσει τους δεσμούς του με τους εργαζόμενους μέσα στη σημερινή πολυδιάσπαση και να διεκδικήσει ξανά τον παιδαγωγικό ρόλο που ήταν σύμφυτος με το διεκδικητικό, όπως είδαμε από την αρχή.

Στη μελέτη της Ιστορίας του συνδικαλιστικού κινήματος από τις απαρχές του μέχρι τώρα, μπορούμε να αναζητήσουμε και απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις. Και γι’ αυτό, το βιβλίο-φωτογραφικό λεύκωμα του δημοσιογράφου Μιχάλη Μαστή για τα εβδομήντα χρόνια ζωής και δράσης του ΕΚΡ είναι πολύτιμο όχι μόνο για την Ιστορία του εργατικού κινήματος στη Ρόδο, αλλά και ένα σημαντικό ερέθισμα για το παρόν του και τις διεξόδους και προοπτικές του για το μέλλον. Και εκδηλώσεις όπως η σημερινή (22.06.18 για τα 70 χρόνια ΕΚΡ), μπορούν να αποτελέσουν ένα έναυσμα για αυτήν τη συζήτηση και να μας συνδέσουν ξανά με τη μεγάλη παράδοση του παιδευτικού και ριζοσπαστικού ρόλου του εργατικού κινήματος.

Ο Δημήτρης Γάκης είναι Βουλευτής Δωδ/σου του ΣΥΡΙΖΑ