Η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι Ογκολόγος – Ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων. Είναι Πρόεδρος και ιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού Οργανισμού ΑΚΟΣ «Καρκίνος: Θεραπεία Σώματος και Ψυχής» Το φωτογραφικό λεύκωμα “ΑνθίΖΩ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλέντη.

Η εξατομικευμένη θεραπεία σηματοδοτεί τη νέα εποχή της Ογκολογίας του 21ου αιώνα και οι βιοδείκτες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξατομικευμένη διάγνωση του καρκίνου. Πρόκειται για βιολογικά εργαλεία με τα οποία ομαδοποιούμε τους καρκίνους ανεξάρτητα από το όργανο προέλευσης του όγκου (π.χ. πνεύμονας ή μαστός) αλλά με βάση το μοριακό τους προφίλ.

Την τελευταία δεκαετία έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι δεν υπάρχει ένας τύπος καρκίνος για παράδειγμα του πνεύμονα ή του μαστού αλλά πολλοί και διαφορετικοί τύποι, ακόμη κι αν είναι ιστολογικά ίδιοι. Για παράδειγμα, το αδενοκαρκίνωμα  ή το πλακώδες καρκίνωμα, διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή γιατί μπορεί να έχουν διαφορετικά βιολογικά χαρακτηριστικά. Επιπρόσθετα, διαφορετικού τύπου καρκίνοι σε δύο διαφορετικούς ασθενείς μπορεί να έχουν κάποιο κοινό μοριακό χαρακτηριστικό δηλαδή την ίδια μετάλλαξη. Για παράδειγμα, μια γυναίκα με καρκίνο του στήθους και ένας άνδρας με καρκίνο του προστάτη μπορεί να έχουν την ίδια μετάλλαξη.

Οι βιοδείκτες εντοπίζουν την μετάλλαξη στο DNA στον όγκο, άρα μας επιτρέπουν να καθορίσουμε συγκεκριμένα αντικαρκινικά φάρμακα στα οποία έχει ευαισθησία ο όγκος. Αυτή είναι η έννοια της εξατομικευμένης θεραπείας: ο ογκολογικός ασθενής δέχεται συγκεκριμένη θεραπεία με βάση τα βιολογικά χαρακτηριστικά του τύπου του καρκίνου του. Η θεραπεία είναι προσωποποιημένη, όπως ένα κλειδί «ανοίγει» κάθε φορά συγκεκριμένη κλειδαριά.

Τα βήματα της εξατομικευμένης θεραπείας στην Ογκολογία έχουν ως εξής: αρχικά γίνεται η διάγνωση του καρκίνου. Οι αξονικές εξετάσεις, ο λεγόμενος απεικονιστικός έλεγχος, μας βοηθούν να εντοπίσουμε το σημείο του όγκου και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Στη συνέχεια με κάποια διαγνωστική μέθοδο παίρνουμε υλικό βιοψίας, το οποίο επιτρέπει την μορφολογική διάγνωση του καρκίνου (π.χ. αδενοκαρκίνωμα, πλακώδες καρκίνωμα, καρκίνωμα που προέρχεται από το πάγκρεας, μελάνωμα κ.α) Ακολουθεί μοριακός έλεγχος, ιδανικά με την μέθοδο next generation sequencing (NGS).

Το NGS είναι μια καινούργια μεθοδολογία ελέγχου του DNA που επιτρέπουν να ελέγχουμε και να σκανάρουμε ταυτόχρονα πολλές μεταλλάξεις του καρκίνου. Οι πληροφορίες της νέας μεθόδου είναι εξαιρετικά σημαντικές, ιδιαίτερα στη βιοψία του μεταστατικού καρκίνου: στην προχωρημένη νόσο  δεν έχει νόημα να χειρουργηθεί ο  ασθενής. Με το NGS παίρνουμε ταυτόχρονα πληροφορίες για 40, 80, 600 γονίδια που συνδέονται με τον καρκίνο στον συγκεκριμένο ασθενή. Ένα από  αυτά τα μεταλλαγμένα γονίδια ίσως είναι ο βιοδείκτης  που αναζητούμε και θα καθορίσει την εξατομικευμένη θεραπεία του ογκολογικού ασθενή. Άρα, αρχικά εντοπίζουμε στην αξονική τον όγκο, προχωρούμε σε βιοψία, παίρνουμε τον ιστό, ακολουθεί μορφολογική διάγνωση, στέλνουμε το υλικό για μοριακό έλεγχο, βρίσκουμε ποια είναι η ειδική μετάλλαξη-βιοδείκτης για τον συγκεκριμένο τύπο όγκου και χορηγούμε την ειδική θεραπεία για τον συγκεκριμένο καρκίνο:  μπορεί να διαφέρει σε ασθενείς που έχουν  καρκίνο του πνεύμονα αλλά να είναι ίδια για ογκολογικούς ασθενείς που έχουν τις ίδιες μεταλλάξεις σε διαφορετικά όργανα. Για παράδειγμα, ένα φάρμακο εγκεκριμένο για καρκίνο του μαστού με συγκεκριμένη μετάλλαξη μπορεί να είναι κατάλληλο για ασθενή με καρκίνο του προστάτη ή ωοθηκών επειδή  έχουν τις ίδιες μεταλλάξεις. Για παράδειγμα τα φάρμακα που αρχικά είχαν έγκριση για τα ογκογονίδια BRCA 1 και 2, (το γονίδιο της Angelina Jolie) και αρχικά αφορούσαν μόνο τον καρκίνο του μαστού είναι δραστικά και σε ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών, προστάτη και παγκρέατος που έχουν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη (BRCA).