Γιάννης Καραχισαρίδης

Στην ταινία «Αποστολή», ο Ε. Μορικόνε έγραψε ένα εξαιρετικό χορωδιακό μέρος με τίτλο «Στη γη, όπως και στον ουρανό». Κάπου στις ζούγκλες της Νότιας Αμερικής, πριν 4 αιώνες, ένας Ιησουίτης καλόγερος καταφέρνει να οργανώσει μια κοινότητα ινδιάνων, με αρμονία, δημιουργικότητα, αλληλοβοήθεια και καλή θέληση. Όχι για πολύ όμως. Οι Πορτογάλοι αποικιοκράτες μέσα σε ένα απόγευμα καταστρέφουν αυτόν τον γήινο παράδεισο.

Ο παράδεισος στη φαντασία των ανθρώπων, αλλά και σε όλες τις θρησκείες είναι ένας τόπος δικαίωσης, το λίκνο της ελπίδας, εκεί όπου οποιαδήποτε μορφή βίας – ακόμη κι ως υπαινιγμός – απουσιάζει. Αυτά για τον ουρανό, για το επέκεινα, για το μετά. Τι γίνεται όμως εδώ κάτω στη γη, εδώ όπου όσοι γεννιούνται θα περάσουν υποχρεωτικά το χρόνο της ζωής που τους αναλογεί; Εδώ ο παράδεισος απουσιάζει. Ίσως να φανερώθηκε σε κάποιες φευγαλέες στιγμές και μόνο σε πολύ μικρές κοινότητες, όπου η συνεννόηση και η αλληλοκατανόηση έγινε εφικτή. Το στοίχημα είναι πολύ δυσκολότερο στις πυκνές, πολυάνθρωπες και πολύβουες κοινωνίες των ανθρώπων, οι οποίες πρώτα στριμώχτηκαν σε εκτάσεις που τις ονόμασαν κράτη και που τώρα τείνουν να αποδεχθούν μια παγκόσμια συγκατοίκηση.

Οι άνθρωποι είναι ανυπόμονοι. Απαιτούν μεγαλειώδη αποτελέσματα στη περίοδο της δικής τους σύντομης ζωής. Κι όσο δεν τα βλέπουν να έρχονται, ανησυχούν, γίνονται πεσιμιστές και απογοητεύονται. Η Ιστορία, όμως, είναι πιο υπομονετική, έχει άλλους ρυθμούς και διαχειρίζεται το χρόνο με το δικό της διαφορετικό τρόπο. Οι άνθρωποι κατανοούν τον Κόσμο μέσα από το επίκαιρο, μέσα απ’ το παρόν – που γρήγορα παρέρχεται – και αγνοούν επίμονα έναν απέραντο ωκεανό ανεπίκαιρου παρελθόντος (κι όταν δεν το αγνοούν, τον προσαρμόζουν πάλι στην επικαιρότητα).

Όταν έγινε η συνθήκη της Ρώμης το 1957 και ιδρύθηκε η ΕΟΚ, ο προάγγελος της Ε.Ε., λίγοι από μας ήταν ενήλικες και οι πιο πολλοί δεν είχαν γεννηθεί. Εκείνη η συνθήκη ήταν ένας ακόμα κρίκος στην εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, μια ακόμα προσπάθεια να ξεχαστούν τα δεινά του πρόσφατου πολέμου, με μια χειρονομία συνεννόησης. Από τότε πέρασε παραπάνω από μισός αιώνας και οι γενιές που εμφανίστηκαν βίωσαν μόνο κομμάτια κι αποσπάσματα αυτής της πορείας. Το 1981 δήλωσε παρούσα και η Ελλάδα, το 1993 εμφανίστηκε η ΕΕ και το 2002 πρωτοαντικρίσαμε το κοινό νόμισμα. Το ευρώ ήταν πηγή αισιοδοξίας στην εκκίνηση του, αιτία ευμάρειας και πλούτου στη συνέχεια. Αλλά μετά τη κρίση του 2008 έγινε αιτία καχυποψίας και φορτώθηκε όλα τα δεινά, που πλημμύρισαν την επικαιρότητα μας, με αφορμή τις νεόκοπες δραστηριότητες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Ο καιρός έγινε μουντός, η ομίχλη εξαπλώθηκε κι όλοι ξαφνικά ανακάλυψαν ότι το ευρώ στηρίζονταν σε πήλινα πόδια, ότι η ΕΕ χτίστηκε στην άμμο. Οι αποσχιστικές τάσεις προτάχθηκαν στην ατζέντα των συζητήσεων. Πολλοί προφήτευσαν το τέλος. Απλά δεν κατανοούσαν ότι οι ισχυρές δυνάμεις της Ιστορίας έχουν τον τρόπο να διαχειρίζονται πρόσκαιρες εμπλοκές. Ότι θεσμοί που γεννήθηκαν μέσα από κοπιαστικές και μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις αποκτούν ανθεκτικότητα και ισχύ μέσα στο χρόνο. Εδώ βέβαια πρέπει να πούμε ότι το μέλλον άδηλο και κανείς δεν μπορεί να προβλέπει απώτερα γεγονότα, όμως χρειάζονται πολύ πιο μεγάλες τρικυμίες για να ταρακουνηθεί το καράβι της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ήπειρος αναζητούσε την ειρήνη και τη συνεννόηση πολλούς αιώνες και τώρα που η Ιστορία κανόνισε να τη συναντήσει, δεν είναι τόσο απλό να την εγκαταλείψει, επειδή κάποιοι αρέσκονται στην καταστροφολογία και στις συνωμοσίες και επειδή ο παράδεισος επιμένει να μην εμφανίζεται. Τώρα πια όσοι μιλούσαν για το τέλος του ευρώ ή ακόμα και το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν σιωπήσει. Ασχολούνται με άλλα επίκαιρα θέματα, εναποθέτοντας τις προφητείες τους αλλού.

Από την Ευρωπαϊκή διαδρομή, που καλά κρατεί 56 χρόνια, ένα έτος ήταν το πιο σημαντικό. Κι ως συνήθως το πιο σημαντικό δεν το προσέχουμε. Κανείς δεν θυμάται την ιστορική απόφαση του 1965. Τότε έγινε αποδεκτή η ανώτατη μορφή της δημοκρατίας. Κάτι που ο διαφωτισμός και οι πρωτεργάτες των επαναστάσεων του 18ου αιώνα, δεν κατάφεραν καν να το διανοηθούν. Το 1965 συναποφασίστηκε η αρχή της ομοφωνίας και έκτοτε τηρείται απαρέγκλιτα. Αυτή η πρωτοβουλία δεν αξιολογήθηκε, όπως της άξιζε. Ίσως γιατί πιστεύαμε ότι οι ισχυροί έτσι κι αλλιώς θα επέβαλαν τη θέληση τους. Όμως δεν είναι έτσι. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που έγινε σεβαστό το βέτο μικρών χωρών. Ας θυμηθούμε την επιβολή της θέλησης της Ελλάδας σχετικά με την ένταξη των Σκοπίων. Σε αντίθεση με την άμεση δημοκρατία, μια έννοια συγκεχυμένη και γενικόλογη, η ομοφωνία – εφαρμοσμένη στη πράξη – βρίσκεται σταθερά εκτός επικαιρότητας. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση καθυστερεί στη λήψη αποφάσεων, ξεχνάμε ότι η αιτία της αναβλητικότητας είναι η εφαρμογή της αρχής της ομοφωνίας. Η οποία όμως έχει γίνει το χωνευτήρι όπου δοκιμάζονται απόψεις, προσανατολισμοί και γόνιμες αντιπαραθέσεις. Μέσα από αυτές τις διαδικασίες θωρακίζεται και η ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής πορείας. Οπότε οι ουράνιες προσδοκίες μπορούν να περιμένουν, γιατί στη γη έχουν πολλά ακόμα να γίνουν…

 Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

iPorta.gr