Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical Anthropology.
Ήταν 26 Δεκέμβρη 1997 όταν έφυγε από την ζωή ένας σπουδαίος Έλληνας.Αναζητούσε το πώς οι κοινωνίες προστατεύουν στο συλλογικό ασυνείδητο έννοιες που αναπαράγουν την κεφαλαιακή συσσώρευση, την χρηματοοικονομική σφαίρα, την απασχόληση, τις συναλλαγές.
Η διαχρονική σκέψη του Καστοριάδη βασίζονταν στην ισχυρή πεποίθηση του για το πρόταγμα της αυτονομίας του νεωτερικού υποκειμένου.
Στηρίζονταν στο ρόλο της δημιουργικής φαντασίας, το ριζικό φαντασιακό, για την συγκρότηση της πραγματικότητας .
Ο καπιταλισμός σήμερα περισσότερο παρά ποτέ στηρίζεται σε αυτό ακριβώς το αναπαραστατικό δυναμικό( την απώθηση του χρέους ως ατέρμονη οφειλή, το ψηφιακό χρήμα και τα αφηρημένα παράγωγα χρηματο-πιστωτικά προιόντα, την διηνεκή δυνητικότητα της απόδοσης στα ταμπλό των χρηματιστηρίων και στις οθόνες συναλλαγών)
Ο Καστοριάδης μελετώντας την αρχαιοελληνική σκέψη «έβλεπε» τον σύγχρονο κόσμο : τα πυρηνικά όπλα, την αοριστία και το χάος του μέλλοντος, την απροσδιοριστία των θεσμών.
Μίλησε πρώτος για την «μεταμφίεση του χάους» θέλοντας να δείξει την ουσία της ετερόνομης θέσμισης στις κοινωνίες.
Πίσω από τις μηχανές επιθυμίας του Ντελεζ και το δομημένο ασυνείδητο του Λακάν περιέγραφε τα φαντασιακά «προϊόντα» που δημιουργούνται «εκ του μηδενός αλλά μέσα από το μηδέν»). Σήμερα εκ του μηδενός είναι που κυριαρχούν στο κερδοσκοπικό φαντασιακό η απροσδιοριστία, η αβεβαιότητα, η αγοραπωλησία αφηρημένων υποσχέσεων.
Δεν εξηγούνται εύκολα η αναπαραγωγή και η εμβάθυνση των κοινωνικών και ταξικών ανισοτήτων που γεννούν οι δυνητικές αναπαραστάσεις στις αγορές, αν δεν κατανοήσουμε ότι υπηρετούν αυτό που ο Καστοριάδης ονόμασε «ορθολογικότητα του καπιταλισμού».
Αυτά είναι που πρέπει να αποκαλυφθούν απο το σπουδαίο έργο του οικονομολόγου – φιλοσόφου – ψυχαναλυτή.
Μας δίδαξε πως το ριζικό φαντασιακό του καπιταλισμού μετασχηματίζει στο συλλογικό ασυνείδητο την οικονομία ως «αγορά», ως ένα τόπο που μόνο διασπά και εξατομικεύει κινδύνους και υποκειμενικότητες.
Είναι δύσκολο όταν γράφεις για την σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη να αφαιρέσεις ή να προσθέσεις νοήματα. Η φιλοσοφία του ανδρός, το έργο του και η πολυπρισματική του ματιά στην μεταμοντέρνα εποχή αποτελούν τομή στα διεθνή κοινωνιολογικά-και όχι μόνο-έργα.
Οικονομολόγος, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, ψυχαναλυτής. Θα σταθώ μόνο σε ένα από τα θεωρητικά του εργαλεία- την φαντασιακή θέσμιση – που μαζί με το πρόταγμα της αυτονομίας αποτελούν τις βασικές πυξίδες της φιλοσοφικής του δουλειάς.
Όπως εύστοχα έγραψε ο Άγγελος Κλάδης στο Αθηνόραμα το 2017 :
”Για τον Κ. Καστοριάδη η φαντασία είναι το ουσιαστικό στοιχείο που διαφοροποιεί το ανθρώπινο είδος (και όχι αυτό του λόγου -της λογικής). Από τη φαντασία πηγάζει όλη η δημιουργικότητα μιας κοινωνίας που την βάζει αυτομάτως σε διαδικασία εξέλιξης και αλλαγής…”
Στόχος δικός μου εδώ και χρόνια είναι να συνδέσω αυτό το θεωρητικό οπλοστάσιο του Κ. Καστοριάδη (σχετικά με την θέσμιση του φαντασιακού στις κοινωνίες) με την σύγχρονη χρηματοπιστωτική καπιταλιστική πραγματικότητα και με το περίφημο ”συλλογικό υποκείμενο” που αποκαλούμε ”αγορές” τις αιώνιες φαντασιακές κοινότητες του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού.
Ο Καστοριάδης τοποθετεί σε νέες βάσεις την ορθολογικότητα του καπιταλιστικού πλαισίου ανάλυσης ορίζοντας ως ”φαντασιακές” τις κερδοσκοπικές κοινότητες χρηματιστών-τραπεζιτών-
Και το πρόταγμα της αυτονομίας που μας δίδαξε ο Καστοριάδης είναι βασικό θεμέλιο για τους βαθμούς ελευθερίας των αγορών και τον περιορισμό των ολιγοπωλίων στο κερδοσκοπικό παίγνιο του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού.
Αδικούμε όμως τον μεγάλο φιλόσοφο αν κάπου εδώ δεν πνίξουμε τον οικονομολόγο μέσα μας…
YΓ Τα περισσότερα έργα του Καστοριάδη έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.
SHARE
Στηρίξτε-Ενισχύστε την iΠόρτα με τη δική σας χορηγία…
Το σκίτσο είναι του Βαγγέλη Παυλίδη
