Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

ΕΞ ΕΠΑΦΗΣ [8]

ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ – ΕΝΑΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Στις 9 Μαΐου εορτάζεται η μνήμη του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Χριστοφόρου. Ο Χριστόφορος ή Χριστοφόρος όπως κατ’ άλλους ονομάζεται λόγω του ότι «έφερε» στους ώμους του τον Χριστό. Τον Άγιο Χριστόφορο ή Χριστοφόρο, εορτάζει και η καθολική εκκλησία στις 25 Ιουλίου.  Θεωρείται επίσης άγιος από την Λουθηρανική και την Αγγλικανική εκκλησία.

Κατά την παράδοση του ελληνικού λαού ο άγιος Χριστοφόρος θεωρείται προστάτης των χωραφιών και των αμπελιών από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα από την πτώση χαλαζιού. Στους νεότερους χρόνους, άρχισε να θεωρείται προστάτης των αυτοκινητιστών, των οδοιπόρων και του Σώματος Εφοδιασμού-Μεταφορών του Στρατού, ενώ είναι και ο πολιούχος της πόλης του Αγρινίου.

Λέγεται  ότι καταγόταν από κάποια άγνωστη σε μας ημιβάρβαρη φυλή και το όνομά του ήταν Ρεμπρόβος, που σήμαινε απόβλητος, αποδοκιμασμένος, αδόκιμος, κολασμένος. Έζησε, κατά πάσα πιθανότητα τον 3ο μ. Χ. αιώνα, στα χρόνια που αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν Δέκιος (249 – 251), ο γνωστός θρησκομανής, αιμοβόρος και θανάσιμος εχθρός των Χριστιανών, στην βασιλεία του οποίου εγέρθηκε ένας από τους πιο σκληρούς διωγμούς και που βρήκαν τραγικό θάνατο μυριάδες Μάρτυρες της Εκκλησίας μας. Την ίδια χρονική περίοδο ήταν Επίσκοπος στην Αντιόχεια ο άγιος Ιερομάρτυρας Βαβύλας. Αναφέρεται πως ήταν σωματώδης και τρομερά δύσμορφος, τόσο που έμοιαζε το πρόσωπό του με σκύλο και γι’ αυτό τον αποκαλούσαν «κυνοπρόσωπο». Παρ’ όλη όμως την βαρβαρική του καταγωγή ήταν άνθρωπος αγαθών διαθέσεων. Σε κάποια μάχη που διεξήγαγε η χώρα του με τα ρωμαϊκά στρατεύματα είχε πιαστεί αιχμάλωτος και παρέμεινε στον ρωμαϊκό στρατό ως μισθοφόρος. Μάλιστα πολέμησε γενναία κατά των Περσών επί Γορδίου και Φιλίππου.

Κατά μία παράδοση, ο Ρεμπρόβος, υπηρετώντας έναν ισχυρό μάγο, σε μια περιοδεία τους, είδε τον Μάγο να τρέμει από φόβο, βλέποντας στην κορυφή ενός λόφου τον εσταυρωμένο Ιησού. Έτσι ο γίγαντας πληροφορήθηκε για το Χριστό και μαθαίνοντας περισσότερα, ενθουσιάστηκε από την χριστιανική πίστη. Και ενώ ήταν κατηχούμενος, αποφάσισε να κάνει κάτι καλό για να ευχαριστήσει το Χριστό. Εγκαταστάθηκε κοντά στο πέρασμα κάποιου ορμητικού και επικίνδυνου ποταμού για να περνά τους διαβάτες στους δυνατούς ώμους του, δωρεάν. Μια ημέρα του παρουσιάστηκε ένα παιδί και τον παρακάλεσε να τον περάσει στην αντίπερα όχθη του ποταμού. Ο Ρεμπρόβος δέχτηκε με χαρά και το έθεσε στους ώμους του και με τη βοήθεια της ράβδου του μπήκε στο ορμητικό ρεύμα του ποταμού. Όμως όσο προχωρούσε,  διαπίστωσε ότι το παιδί βάραινε όλο και περισσότερο, ώστε με πολύ δυσκολία έφτασε στην απέναντι όχθη. Όταν το κατέβασε από τους ώμους του, του είπε πως και όλον τον κόσμο να είχε στην πλάτη του θα ήταν ελαφρύτερος από εκείνο. Το παιδί του απάντησε: «Μην απορείς για το βάρος μου, δεν σήκωσες μόνο όλο τον κόσμο, αλλά και τον Πλάστη του κόσμου. Είμαι Εκείνος που τέθηκες στην υπηρεσία Του. Για να πειστείς στα λόγια μου, φύτεψε το ραβδί σου και αυτό αύριο θα βλαστήσει», και αμέσως εξαφανίστηκε.

Έτσι ο Ρεμπρόβος παράτησε την στρατιωτική καριέρα και έφυγε για την Αντιόχεια, για να λάβει το Άγιο Βάπτισμα. Συνάντησε τον σεβάσμιο Επίσκοπο άγιο Βαβύλα, ο οποίος τον κατήχησε, τον βάπτισε και πήρε το όνομα «Χριστοφόρος» ως «φέρων» τον Χριστό, από το θαυμαστό γεγονός, ότι αξιώθηκε να Τον μεταφέρει στους ώμους. Αλλά την ώρα του Βαπτίσματος, λέγεται ότι έγινε και άλλο θαύμα και δεν μεταμορφώθηκε μόνον την ψυχή του, αλλά και το σώμα του. Η δύσμορφη μορφή του άλλαξε σε φωτεινή και αγγελική και μεταμορφώθηκε σε έναν λαμπρό, όμορφο και ρωμαλέο νέο. Ή κατ’ άλλους, ήταν μέλος μια φυλής της βόρειας Αφρικής, των Μαρμαριτών (Χώρα κοντά στη σημερινή Λιβύη, που στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως Μαρμαρική). Αιχμαλωτίστηκε από τις ρωμαϊκές δυνάμεις, κατά την διάρκεια εκστρατείας του Διοκλητιανού, εναντίον των Μαρμαριτών, στα τέλη του 301 με αρχές του 302, και μεταφέρθηκε σε ρωμαϊκή φυλακή, κοντά στην Αντιόχεια της Συρίας και βαφτίστηκε χριστιανός από τον, εκεί, πρόσφυγα επίσκοπο Αλεξανδρείας Πέτρο και μαρτύρησε στις 9 Ιουλίου του 308. 

Ποιος ήταν όμως ο λόγος που τον οδήγησε στο μαρτύριο ; Λέγεται ότι η αφορμή για τον αποκεφαλισμό του (το έτος 250 μ.Χ.) ήταν η μεταστροφή στον χριστιανισμό από το κήρυγμα του αγίου, δύο γυναικών ελευθέρων ηθών, της Καλλίνικης και της Ακυλίνας, αλλά και Ρωμαίων στρατιωτών.

Όμως εντύπωση προκαλεί η απεικόνιση του Αγίου ως «κυνοκεφάλου» και έχει γίνει μια προσπάθεια να ερμηνευθεί ο εικονογραφικός τύπος του αγίου Χριστοφόρου, με την μορφή σκύλου, καθώς επίσης και να ερευνηθούν τα αίτια δημιουργίας αυτού του εικονογραφικού τύπου, με βάση τα διάφορα βιογραφικά στοιχεία του, όπως τα αναφέρουν οι διάφοροι συναξαριστές. Παράλληλα έγινε προσπάθεια για την ανεύρεση του εικονογραφικού προτύπου αυτής της εικονογραφίας, ενώ παράλληλα δίνεται και μια θεολογική προσέγγιση στην εικονογραφία του αγίου υπό την μορφή σκύλου. Πρόκειται για αγιολογική, εικονογραφική και θεολογική προσέγγιση σε μια φορητή σύνθεση του αγίου Χριστοφόρου που προέρχεται από την Ι.Μ. Σερρών και Νιγρίτης και χρονολογείται τον 19ο αιώνα μ.Χ. κατά μία άποψη η φυλή των Μαρμαριτών, η οποία σύμφωνα και με τις αγιολογικές παραδόσεις, ήταν φυλή ανθρωποφάγων και είχαν κεφάλι που έμοιαζε με μορφή σκύλου, είχε ως αποτέλεσμα, κυρίως από την ελληνική αγιολογική παράδοση να επικρατήσει η άποψη αυτή και για τον άγιο Χριστόφορο, να θεωρείται δηλαδή ότι το κεφάλι του είχε την μορφή σκύλου, κάτι που θα επηρεάσει αργότερα και την βυζαντινή εικονογραφία η οποία θα τον παρουσιάσει ως κυνοκέφαλο. 

Οι αναφορές δε για «κυνοκεφάλους» υπάρχουν και στον Ηρόδοτο, τον Αριστοτέλη και τον Διόδωρο τον Σικελό, που, αναφερόμενοι στο έθνος των κυνοκέφαλων, τους χαρακτηρίζουν ως ανθρώπους ιδιαίτερα άγριους στην όψη : «καὶ οἱ κυνοκέφαλοι καὶ οἱ ἀκέφαλοι οἱ ἐν τοῖσι στήθεσι τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔχοντες, ὡς δὴ λέγονταί γε ὑπὸ Λιβύων, καὶ οἱ ἄγριοι ἄνδρες καὶ γυναῖκες ἄγριαι καὶ ἄλλα πλήθεϊ πολλὰ θηρία κατάψευστα». Όμως προκύπτει ένα άλλο ερώτημα που χρήζει απάντηση. Η εικονογράφηση του αγίου Χριστόφορου με την συγκεκριμένη μορφή, είναι μια προσπάθεια απόδοσης της πραγματικής μορφής του αγίου, ή άπτεται συμβολικής και αλληγορικής ερμηνείας ; Μία ερμηνεία είναι ότι, ο εικονογράφος χρησιμοποιώντας αυτό το στοιχείο, θέλει να δείξει με αλληγορικό και συμβολικό τρόπο πως όλοι έχουν το δικαίωμα της μετοχής στην αληθινή πίστη του Τριαδικού Θεού και όλοι, δια του βαπτίσματος και της συμμετοχής στα ιερά μυστήρια, γίνονται μέτοχοι της άκτιστης θείας Βασιλείας ανεξάρτητα από την μορφή τους, και τούτο διότι πάντες είναι εικόνα και ομοίωση του Θεού. Βέβαια, υπάρχει και η εκδοχή  η κυνοκέφαλη μορφή του αγίου Χριστόφορου φαίνεται να ακολουθεί, παραστάσεις του Αιγυπτίου κυνοκέφαλου θεού Άνουβι, από φυλαχτά αποτροπαϊκού χαρακτήρα των πρωτοχριστιανικών αιώνων. Ωστόσο λίγα χρόνια αργότερα, και κυρίως μετά τη λήξη της εικονομαχικής περιόδου, ο εικονογραφικός τύπος του αγίου θα μετατραπεί από κυνοκέφαλο σε κανονική μορφή με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μεταφοράς του Χριστού στους ώμους του. Η αλλαγή αυτή οφείλεται αφενός στη προσπάθεια ενστερνισμού των κανόνων της Πενθέκτης Οικουμενικής συνόδου σχετικά με τον συμβολισμό στην εικονογράφηση.

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ

……………………………………………………………………….. 

* Σύντομο Βιογραφικό:

Ο Πάνος Καπώνης, από τους πρώτους ποιητές της γενιάς του ’70, γεννήθηκε στο Αγρίνιο στις 25 Μαρτίου 1947. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στα «Παπαστράτεια» Εκπαιδευτήρια Αγρινίου, σπούδασε οικονομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, νομικά στο Ε.Κ. Πανεπιστήμιο Αθηνών και σκηνοθεσία. Είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω στην Αθήνα. Ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας έχει δημοσιεύσει σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και εκδώσει εννέα βιβλία ποίησης (από το 1972) με τελευταίο το «Πυρήνες Υετού (2021), ένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα με λογοτεχνικά δοκίμια (πρόσωπα στην ομίχλη 2012) και ένα με διηγήματα. Το 2017 κυκλοφόρησε το πρώτο μυθιστόρημα του «Η ΥΒΡΙΣ». Έχει διδάξει ως επ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών Φαρμακευτικό Δίκαιο και συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου. 

Λογοτεχνική ιστoσελίδα :http://logos.caponis.gr