Νίκος Βασιλειάδης

Απόκριες, για μένα η χειρότερη εποχή του χρόνου. Μετρώ τις μέρες και σφίγγω τα δόντια μέχρι να περάσει αυτή η περίοδος όπου όλοι πιστεύουν πως σώνει και καλά πρέπει να περνάς καλά και να διασκεδάζεις, άσχετα με τα προβλήματά σου. Μετρώ τις μέρες μέχρι να σταματήσω να βλέπω στους δρόμους ενήλικα ντυμένα γελοία ανθρωποειδή και να ακούω από άθλιους ραδιοφωνικούς παραγωγούς τα τζομπίτζομπά-ειδή και τα ντεκελαπονγκο…
Όλα αυτά τα μασκέ πάρτι, το καρναβάλι, οι live συνδέσεις στην τηλεόραση, οι μαρκαρεμένοι παρουσιαστές σε τηλεοπτικές εκπομπές, όλοι αυτοί που σου λένε πως σώνει και καλά πρέπει να ντυθείς κάτι! άρα… να γελοιοποιήσεις την ύπαρξή σου για να περάσεις καλά! Δεν καταλαβαίνω αυτό το Ψυχαναγκαστικό κέφι με τις καθόλου αστείες ενδυμασίες (σέξι διαβολάκι, σέξι νοσοκόμα, σέξι και ξερός, και φυσικά οι άντρες, που ντύνονται γυναίκες) και την κακή μουσική είναι κάτι που δεν αποδέχεται πια ο οργανισμός μου.

Όχι τίποτε δεν είναι αστείο και να για να πω την αλήθεια από την εφηβεία μου και μετά ποτέ δεν το έβρισκα αστείο. Θυμάμαι φοιτητής μια αποκριά στο Μοναστηράκι όπου ένας ηλίθιος παλαβός βρήκε τις απόκριες σαν δικαιολογία για να κοπανά με μανία με ένα σκληρό στη ραφή πλαστικό ρόπαλο τον κόσμο και μου στοίχισε ένα ράμμα στο κεφάλι. Ο ίδιος υποθέτω πως θα πλήρωσε ένα πολύ καλό ποσό στον οδοντίατρό του για να του φτιάξει τα δόντια που του χάλασα…δίκην αστείου….

Ναι ρε φίλε εγώ δεν μπορώ να περάσω καλά επειδή είναι απόκριες. Ή μάλλον για να είμαι ακριβής μπορώ να περάσω καλά και χωρίς να είναι Απόκριες, χωρίς αυτό το “στημένο κέφι”, που γαρνίρεται με σερμπαντίνες και αφρούς και κάφρους.

Σημείωση οι μόνοι που περνούν καλά και το χαίρομαι πραγματικά είναι τα μικρά παιδάκια, γιατί η ψυχολογία για το παιχνίδι ρόλων ΞΕΡΕΙ. Αλλά όταν είσαι ολόκληρος μαντράχαλος και ντύνεσαι γυναίκα, ρε φίλε εδώ δεν θέλεις να διασκεδάσεις, θέλεις ψυχίατρο.

Δυστυχώς όμως είναι μια εποχή από την οποία είναι αδύνατο να γλιτώσεις… Και να προσπαθήσεις, δηλαδή, να ξεφύγεις δεν μπορείς. Μια η τηλεόραση με τα περίφημα καρναβάλια της κάθε περιοχής…Αλήθεια αν είχαμε τόσο περίφημα και θεσπέσια καρναβάλια τότε τι στο διάολο μας τσαμπουνάνε για το Ρίο δεν ξέρω. Καημένε Άλκη Στέα…άνοιξες πληγή μεγάλη… Και μια και είπα Άλκη Στέα να πω και κάτι ολίγον για το καρναβάλι της Πάτρας . Διάβασα πως κατά την διάρκεια μιας συνάντησης που είχαν τον Απρίλιο του 2018 εκπρόσωποι της δημοτικής αρχής με τους καρναβαλιστές προετοιμάζοντας το καρναβάλι του 2019, γιατί βλέπεις η Πάτρα δεν έχει άλλα προβλήματα, τα έχει όλα λυμένα, αποφάσισαν να μην αναβιώσουν το αηδιαστικό και απάνθρωπο έθιμο του προξενιού της Γιαννούλας της Κουλουρού.

Η Γιαννούλα η Κουλουρού, μια γυναίκα που υπέστη τον συνεχή και βάρβαρο εξευτελισμό από τους συμπολίτες της λόγω του διανοητικού της προβλήματος. Μέχρι και πέρσι, η μνήμη της προσβαλλόταν κάθε Τσικνοπέμπτη, που γινόταν η αναπαράσταση του γάμου της Γιαννούλας της Κουλουρούς. Ένας άντρας ντύνεται νύφη και αναζητά στον μώλο το γαμπρό, συνήθως ντυμένο με ναυτικό κουστούμι. Η νύφη συνοδεύεται πάντα από το πλήθος για να μη χάσει το δρόμο.

Η ιστορία του προξενιού, που αναβιώνει κάθε χρόνο, δεν αποτελεί αστικό μύθο, αλλά η σκληρή πραγματικότητα μιας ταλαιπωρημένης γυναίκας που μετατράπηκε σε έθιμο. Η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο, μια γυναίκα με διανοητικό πρόβλημα που έζησε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στην Πάτρα και αντιμετώπισε σε όλη τη διάρκεια της ζωής της την χλεύη και τον εμπαιγμό των συμπολιτών της. Ωστόσο ύστερα από παρέμβαση του Συλλόγου Ψυχικής Υγείας Πάτρας, ο οποίος το 2015 ζήτησε την κατάργηση του εθίμου, επιτέλους!!!! ο δήμος της Πάτρας έπραξε αυτό που έπρεπε. Γιατί πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κάποτε πως ο εμπαιγμός ενός ανθρώπου με ψυχική νόσο ΔΕΝ είναι διασκέδαση, είναι απανθρωπιά! Παραθέτω παρακάτω* την θλιβερή ιστορία της Γιαννούλας, όπως περιγράφεται  για να δείτε το εμετικά έθιμα συνοδεύουν αυτή την παράδοξη για μένα εποχή.

Η Γιαννούλα η Κουλουρού γεννήθηκε το 1868 στην Άνω πόλη Πάτρας. Ήταν πολύ φτωχή και πούλαγε κουλούρια για να ζήσει. Η ελαφριά νοητική υστέρηση ήταν ένα από τα στοιχεία της προσωπικότητας της που εκμεταλλεύτηκαν οι κάτοικοι και άρχισαν να την περιπαίζουν.

Ζούσε με τον καημό να παντρευτεί. Το μαράζι της έφτασε στα αυτιά μιας παρέας Πατρινών που αποφάσισαν να της κάνουν πλάκα, την έπεισαν ότι θα της βρουν γαμπρό και την πήραν μαζί τους για να πάνε να τον βρουν. Η πρώτη «απόπειρα» ξεκίνησε στις 2 Φεβρουαρίου 1914, καθώς την έπεισαν ότι πρόκειται να γίνει ο γάμος, με την Γιαννούλα να παρελαύνει ως νύφη στην οδό Καλαβρύτων, τη σημερινή Γούναρη, στους κεντρικούς δρόμους και στα στέκια της πόλης. Γαμπρός δεν εμφανίστηκε ποτέ, παρά ένα πλήθος να την κοροϊδέψει.

Πρώτη φορά την έντυσαν νύφη στις 2 Φεβρουαρίου του 1914. Γαμπρός δεν εμφανίστηκε ποτέ, παρά ένα πλήθος να την κοροϊδέψει. Την επομένη χρόνια το πάθημα της έγινε και επιθεώρηση που έγραψαν οι Πατρινού δημοσιογράφοι Τουρνάς και Αθανασίου και το ρόλο της Γιαννούλας υποδύθηκε ο βαυαρικής καταγωγής Έλληνας ηθοποιός Εδμόνδος Φυρστ.

Το 1918 την ξανά πείθουν ότι της βρήκαν γαμπρό, έναν νεαρό τον Μιλτιάδη Μαντέλη. Ο Νίκος Πολίτης στο βιβλίο του «Οι ωραίοι τρελοί της παλιάς Πάτρας» γράφει: «Εκείνη την ημέρα, νωρίς το απόγευμα, στο σπίτι της Γιαννούλας κάποιες γειτόνισσες την καλλώπισαν με πούδρα και κοκκινάδι στα μάγουλα και την έντυσαν νύφη με πέπλο και στεφάνι από άνθη πορτοκαλιάς και την κατάλληλη ώρα η νύφη βγήκε από τη χαμοκέλα της στηριγμένη στο μπράτσο του γαμπρού». Εκεί ξαφνικά εμφανίστηκαν δυο και καλά στρατιώτες της στρατονομίας και συλλάβανε το γαμπρό, επειδή δεν είχε δηλωθεί στα μητρώα αρρένων.

Η Γιαννούλα ξέσπασε σε απαρηγόρητα κλάματα κι έπεσε σε μεγάλη θλίψη. Αυτό δε σταμάτησε όμως κάποιους να συνεχίζουν και με αλλά θεατρικά δρώμενα να σατιρίζουν την Γιαννούλα…

Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο πρόεδρος της Αμερικής έγινε ο Ουίλσον. Το 1921 οι ίδιοι άνθρωποι πείθουν αυτή την φορά την Γιαννούλα ότι ήταν μακρινός συγγενής του Ουίλσον! Της είπαν ότι μαζί με τον πρόεδρο της Αμερικής κληρονομούν ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κι έτσι τώρα που θα γίνει πλούσια, θα παντρευτεί όποιον θέλει. Ένα μεγάλο πλήθος την συνόδευσε σε γραφείο ψεύτικου δικαστικού κλητήρα που της μέτρησε μπροστά της πάρα πολλά χρήματα. Την στιγμή που τα έδωσε στη Γιαννούλα μπήκαν δυο (ψεύτικοι) μασκοφόροι ληστές και της τα έκλεψαν! Η Γιαννούλα ξανά σπάραξε από τον πόνο και τα κλάματα. Την επομένη μέρα, πάλι με ένα πλήθος κόσμου να την περιπαίζει πήγε στην αστυνομία να βρει το δίκιο της…

Από αυτό το γεγονός και μετά, στη Γιαννούλα κατέπεσε κι άλλο το ταλαιπωρημένο της μυαλό. Έβγαλε και μια ιστορία από το μυαλό της που την πίστευε, ότι ήταν αρραβωνιασμένη με έναν φαντάρο.
Το 1922 πείθουν την Γιαννούλα, ότι ο Ουίλσον ήταν πατέρας του στρατιώτη που ήταν αρραβωνιασμένη! Στο καρναβάλι την πείθουν να πάει στο λιμάνι να υποδεχτεί τον Ουίλσον με το γαμπρό και μια βαλίτσα χρήματα. Πάνω από δέκα χιλιάδες κόσμου την πήγε ντυμένη νύφη στο μόλο, όπου η Γιαννούλα με ανείπωτη χαρά υποδέχεται τον (ερχόμενο με βάρκα) γαμπρό! Τους παραλαμβάνει άμαξα και η Γιαννούλα είναι τρισευτυχισμένη. Μετά από λίγο ένας λούστρος μπαίνει στην άμαξα και κλέβει τα λεφτά.

Ο γαμπρός πηδά από την άμαξα για να πιάσει τον λούστρο κι εξαφανίζεται κι αυτός… Όταν κλαίει η Γιαννούλα ο «Ουίλσο» της λέει ότι πάει να στείλει μήνυμα για να έρθει άλλος γαμπρός κι εξαφανίζεται κι αυτός… Η Γιαννούλα πέφτει σε μεγάλη θλίψη. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το 1923 της είπαν ότι τελικά θα την παντρευτεί σε λίγα χρόνια ο ίδιος ο Ουίλσον και της στέλνουν κι ερωτικές επιστολές!

Το 1930 σταματούν όλα γιατί πέθανε ο άνθρωπος που έπειθε τη Γιαννούλα και τώρα δεν εμπιστεύεται άλλον.
Το 1940, επί Κατοχής, η Γιαννούλα είναι 72 χρονών. Δεν μπορεί να επιβιώσει πια. Η Γιαννούλα μόνη και ξεχασμένη βρέθηκε νεκρή στο σπίτι της.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr

*Η διαπόμπευση της Γιαννούλας της Κουλουρού αποτελεί ένα από τα κλασικά έθιμα της Πατρινής αποκριάς. Ποια είναι η πραγματική ιστορία της γυναίκας που αναπαριστά το παραδοσιακό δρώμενο; Στο έθιμο της Γιαννούλας Κουλουρού ένας άντρας ντύνεται νύφη και αναζητά στον μώλο το γαμπρό, συνήθως ντυμένο με ναυτικό κουστούμι.  Η νύφη συνοδεύεται πάντα από το πλήθος για να μη χάσει το δρόμο. Η ιστορία του προξενιού, που αναβιώνει κάθε χρόνο, δεν αποτελεί αστικό μύθο. Είναι η σκληρή πραγματικότητα μιας ταλαιπωρημένης γυναίκας που μετατράπηκε σε έθιμο. Η Γιαννούλα Κουλουρού γεννήθηκε το 1868 στην Άνω Πόλη της Πάτρας. Πήρε το όνομα της από τα κουλούρια που πουλούσε. Η ελαφριά νοητική υστέρηση που τη χαρακτήριζε ήταν ένα από τα στοιχεία της προσωπικότητας της που εκμεταλλεύτηκαν οι κάτοικοι και άρχισαν να την περιπαίζουν. Ζούσε με τον καημό να παντρευτεί. Το μαράζι της έφτασε στα αυτιά μιας παρέας Πατρινών που αποφάσισαν να της κάνουν πλάκα, την έπεισαν ότι θα της βρουν γαμπρό και την πήραν μαζί τους για να πάνε να τον βρουν. Η πρώτη «απόπειρα» ξεκίνησε στις 2 Φεβρουαρίου 1914, καθώς την έπεισαν ότι πρόκειται να γίνει ο γάμος, με την Γιαννούλα να παρελαύνει ως νύφη στην οδό Καλαβρύτων, τη σημερινή Γούναρη, στους κεντρικούς δρόμους και στα στέκια της πόλης. Γαμπρός δεν εμφανίστηκε ποτέ, παρά ένα πλήθος να την κοροϊδέψει. Την επόμενη χρονιά οι Πατρινοί δημοσιογράφοι Τέλης Τουρνάς, και Μάκης Αθανασίου έγραψαν το πάθημά της σε επιθεώρηση και τον ρόλο της τον υποδύθηκε ο βαυαρικής καταγωγής έλληνας ηθοποιός Εδμόνδος Φυρστ. Για τα επόμενα χρόνια η παρέα αυτή δεν ασχολήθηκε ξανά με τη ταλαιπωρημένη γυναίκα, έως το 1918 που την έπεισαν ξανά για έναν ακόμη γάμο. Ο Νίκος Πολίτης στο βιβλίο του «Οι ωραίοι τρελοί της παλιάς Πάτρας» γράφει: «Εκείνη την ημέρα, νωρίς το απόγευμα, στο σπίτι της Γιαννούλας κάποιες γειτόνισσες την καλλώπισαν με πούδρα και κοκκινάδι στα μάγουλα και την έντυσαν νύφη με πέπλο και στεφάνι από άνθη πορτοκαλιάς και την κατάλληλη ώρα η νύφη βγήκε από τη χαμοκέλα της στηριγμένη στο μπράτσο του γαμπρού». Πλήθος κόσμου τη συνόδευσε με όργανα στην εκκλησία και την παρέδωσαν στον νεαρό. Η εκκλησία ήταν κλειστή και γι αυτό είπαν στη νύφη ότι δύο άνθρωποι θα βρουν τους ιερείς να τους ειδοποιήσουν. Τότε ξαφνικά εμφανίστηκαν τάχα δύο στρατιώτες της στρατονομίας και πήραν τον γαμπρό επειδή δεν είχε δηλωθεί στα μητρώα αρρένων. Η Γιαννούλα ξέσπασε σε κλάματα και θλιμμένη γύρισε πίσω. Αυτό δεν σταμάτησε την ίδια παρέα να συνεχίζει να σατιρίζει τη Γιαννούλα και με άλλα θεατρικά δρώμενα. Στον επόμενο γάμο που της έστησαν πήρε μέρος και ο πρόεδρος της Αμερικής Γούντροου Ουίλσον. Ο γαμπρός θεωρούταν ένας πλούσιος συγγενής του προέδρου που θα της έφερνε εκατομμύρια για να την παντρευτεί. Πλήθος κόσμου τη συνόδευε στο γραφείο κάποιου δικαστικού κλητήρα ο οποίος της έδειξε μια βαλίτσα γεμάτη χρήματα. Αμέσως δυο ψεύτικοι μασκοφόροι της άρπαξαν τα λεφτά. Η Γιαννούλα πάλι ξεσπούσε σε κλάματα και βίωνε για άλλη μια φορά τον εξευτελισμό των συμπολιτών της. Γυρνούσε στο σπίτι της ντροπιασμένη και μόνη. Μετά από αυτό η νοητική υστέρηση της Γιαννούλας επιδεινώθηκε. Επινοεί μια δική της ιστορία, θεωρώντας πως είναι αρραβωνιασμένη με ένα φαντάρο. Το 1922 την πείθουν πως ο Ουίλσον είναι ο πατέρας του φαντάρου και έρχονται στην Πάτρα με χρήματα για να παντρευτεί η Γιαννούλα. Περίπου 10.000 άνθρωποι συνόδευσαν τη νύφη στο λιμάνι σε άλλον ένα γάμο-φάρσα. Η εκμετάλλευση της συνεχίζεται για μια ακόμη χρονιά, όπου την πείθουν να παντρευτεί τον ίδιο τον Ουίλσον. Το 1930 ένας από την παρέα των ανθρώπων που την εκμεταλλεύτηκαν πέθανε και η διαπόμπευση της σταμάτησε. Πέθανε μόνη και φτωχή, το 1940 στην Κατοχή. Ωστόσο, η θλιβερή ιστορία της δεν έκλεισε για πάντα. Έγινε ταινία μικρού μήκους  από τον Πατρινό σκηνοθέτη Τότη Φαφούτη, θεατρική παράσταση από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και το πιο ντροπιαστικό έθιμο του πατρινού καρναβαλιού. Φωτογραφία από τα γυρίσματα της ταινίας μικρού μήκους «Τζοάνα» του Παναγιώτη Φαφούτη που αναπαριστά το γάμο της Γιαννούλας Κουλουρού Το 2015 ο Σύλλογος Ψυχικής Υγείας Πάτρας ζήτησε την κατάργηση του εθίμου της Γιαννούλας Κουλουρού: «Για μας στον ΣΟΨΥ Πάτρας, είναι αδιανόητο να θεωρείται σήμερα έθιμο και να διαιωνίζεται ως παράδοση ο εμπαιγμός ενός ανθρώπου με ψυχική νόσο και μαζί με αυτήν το άθλιο της συμπεριφοράς μερίδας πολιτών που με τη στάση τους μετέτρεψαν σε μαρτυρική τη ζωή του. Δεν θεωρούμε έθιμο, ούτε τη διαπόμπευση, ούτε τον δημόσιο εξευτελισμό, ούτε τον θρήνο, ούτε τη συμβολική επανάληψή τους κάθε χρόνο εν είδη διασκέδασης των καρναβαλιστών. Η αναβίωση του γάμου της Γιαννούλας της Κουλουρούς, αποτελεί προβολή προς το μέλλον μια αρρωστημένης αντίδρασης του κοινωνικού συνόλου απέναντι στον ψυχικά πάσχοντα και μέσω της σάτιρας μεταφέρει το μήνυμα της νομιμοποίησης δια της διασκέδασης τέτοιων απαράδεκτων συμπεριφορών». Η διαπόμπευση μιας ταλαιπωρημένης γυναίκας αποτελεί μέχρι σήμερα παραδοσιακό δρώμενο της Αποκριάς…

Πηγή κειμένου πλάγιας γραφής: ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ