Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Θα σας πω τώρα μια πολύ θλιβερή ιστορία. Πρόκειται για την μεταπολιτευτική περιπέτεια της ίδρυσης μουσείων σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη που ξεκίνησε πριν από είκοσι τόσα χρόνια και ακόμη συνεχίζεται. Ήταν τότε υπουργός, λέει, πολιτισμού ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ήταν πρύτανης στην ΑΣΚΤ ο Νίκος Κεσσανλής, ήταν τα ευρωπαϊκά πακέτα και τα εύκολα, τραπεζικά δάνεια, ήταν το γενικότερο κλίμα των κρατικών επενδύσεων που σημαίνουν μίζες και σπέκουλα για τους εμπλεκόμενους, ήταν και η χρόνια καθυστέρηση μιας εθνικής υποχρέωσης που όλο και παραπεμπόταν στις καλένδες…

Έτσι ξεκίνησε η πολιτιστική επανάσταση των Πασόκων! Στην Θεσσαλονίκη αρχικά, ένεκα ο Βαγγέλης, ο φιλότεχνος, όπου και διαμορφώθηκε, όπως – όπως, το άκρως ακατάλληλο κτήριο της Μονής Λαζαριστών και μεταφέρθηκε εκεί – καλύτερα, θάφτηκε –  η νεοαποκτηθείσα, με πανάκριβο, σκανδαλώδες τίμημα από το ελληνικό δημόσιο, περίφημη Συλλογή Κωστάκη. Πρόκειται για το ΚΜΣΤ, το κρατικό Μουσείο σύγχρονης τέχνης (!) επειδή η Θεσσαλονίκη ήταν η εκλογική περιφέρεια του πολυπράγμονος πολύ -υπουργού!

Στην Αθήνα πάλι επελέγη λόγω θέσης το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο του ΦΙΞ ως ιδανικό μνημείο του ελληνικού μοντερνισμού και άρα κατάλληλο συμβολικά να στεγάσει την σύγχρονη τέχνη ισορροπώντας, λέει, ανάμεσα στο εθνικό και το διεθνές.

Και τότε άρχισε το δράμα αλλά και η πρόδηλη αδυναμία της Πολιτείας και να οραματιστεί, αλλά και να πραγματοποιήσει τα αυτονόητα για τις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Όλη η γραφειοκρατική μιζέρια, σύμπας ο δημοσιοϋπαλληλικός αυτισμός, ολόκληρη η μετριότητα και της ηγεσίας και των επιτροπών της, των κομματικών παραγόντων ή των συμβούλων της ανωτέρω ηγεσίας, των πολιτιστικάριων υπηρεσίας κλπ. έλαμψαν σε όλο τους το αποκρουστικό «μεγαλείο». Ο Βενιζέλος διόρισε αρχικά τους εκλεκτούς του στα δύο μουσεία και έπειτα αστείοι υπουργοί της Ν.Δ όπως ο Λιάπης ή ο Βουλγαράκης ανανέωναν τη θητεία των διευθυντριών για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Αποτέλεσμα; Παρακμή παρατεταμένη.

Ιδιαίτερα στην Αθήνα ο συμφυρμός ανευθυνοϋπευθύνων στα Δ.Σ αφενός και  η κρατική ανικανότητα ή αβελτηρία αφετέρου είχαν ως αποτέλεσμα οι διαγωνισμοί να κρίνονται άγονοι, τα κεφάλαια να μην φτάνουν, οι προϋπολογισμοί να διπλασιάζονται και η αιώνια διευθύντρια κ. Καφέτση να μην συνεργάζεται με κανέναν αντιμετωπίζοντας το εθνικό μουσείο ως προσωπικό φέουδο. Δεν θα της συγχωρήσω ποτέ την πίκρα που πότισε τον ιστορικό καλλιτέχνη του ελληνικού μοντερνισμού Βαλέριο Καλλούτση που πήγε να της δωρίσει 30 έργα του ’60 και εκείνη δεν τον δέχτηκε καν. Έκτοτε ο απαράδεκτα καθυστερημένος διορισμός της κ. Κοσκινά λόγω της εμπειρίας της θα μπορούσε να είναι η πλέον πρακτική λύση για να βγει το ΦΙΞ από το τέλμα. Φαίνεται όμως ότι τελικά τα τεράστια προβλήματα την ξεπέρασαν. Τελικά και η ίδια αποδείχτηκε και ανεπαρκής, δηλαδή χωρίς άποψη, και ευάλωτη στα προσωπικά παιχνίδια.  Έχω πολλές φόρες γράψει για τα τεχνικά, λειτουργικά και αισθητικά προβλήματα που δημιουργεί το μεταμορφωμένο ΦΙΞ και χρειάζεται αλήθεια έναν διευθυντή – μάγο για να το ανατάξει. Με πρωτότυπες ιδέες αλλά και εφορμόσιμες λύσεις ώστε να γίνει το ΕΜΣΤ η αφετηρία μιας αληθινής, καλλιτεχνικής παιδείας για τις νεότερες γενιές, τις γυμνές από καλλιτεχνικά ερεθίσματα και αναλφάβητες αισθητικά. Αλλά και ως όπλο πολιτιστικής πολιτικής υψηλού επιπέδου αφού θα εκθέτει και θα υπερασπίζεται την ελληνική πρόταση μέσα στα ευρύτερα, ευρωπαϊκά συμφραζόμενα. Αυτή είναι η αποστολή του και αυτή είναι η υποχρέωση της Πολιτείας προς την κοινωνία.

Ήταν λοιπόν ευχάριστη έκπληξη η πρωτοβουλία της νέας υπουργού πολιτισμού να προκηρύξει την θέση του διευθυντή και να μην διορίσει το άλογο της σαν τον Καλλιγούλα . Επειδή, πρώτον μια τέτοια κίνηση δημιουργούσε θετικό προηγούμενο σε έναν χώρο που μαστίζεται από τον φαβοριτισμό και την αυθαιρεσία και επειδή, δεύτερον έδινε ανάσα ζωής σε έναν θεσμό που αργοπεθαίνει πριν καν αρχίσει να ζει. Προσωπικά υπέβαλα αίτηση υποψηφιότητας και για να ενισχύσω το άνοιγμα της υπουργού προς τη νομιμότητα αλλά και γιατί ήθελα να υποστηρίξω την άποψη μου σχετικά με το τι μπορεί να είναι σήμερα και τι όχι ένα μουσείο της περιφέρειας, χωρίς μεγάλες συλλογές ή μπάτζετ αλλά με άποψη και αισθητική. Χωρίς τον συνήθη αυτισμό των ανάλογων μουσείων της  πλήξης ή του  αφόρητου ελιτισμού. Η εξέλιξη όμως ήταν απογοητευτική κυρίως γιατί η επιτροπή που συγκροτήθηκε από το ΥΠΠΟ αντί να εξετάσει επί της ουσίας της υποψηφιότητες και να εκτεθεί παίρνοντας θέση, προτίμησε να απορρίψει όλους τους υποψηφίους με αστείες, γραφειοκρατικές δικαιολογίες – π.χ ότι δεν υπέβαλαν μιαν υπεύθυνη δήλωση που ζητούσε η προκήρυξη  ή, ότι ήσαν εκπρόθεσμοι. Αντί να κριθούν οι απόψεις και το έργο τους, αντί να αρχίσει ένας γόνιμος διάλογος σχετικά με το τι μουσείο μπορούμε να έχουμε, βουλιάξαμε στο χαρτοβασίλειο της γραφειοκρατίας.

Είναι προφανές ότι οι υποψήφιοι δεν άρεσαν σε κάποιο κομματικό ιερατείο και όλη η θετική πρωτοβουλία ξεφούσκωσε με πολύ αρνητικές συνέπειες για το μέλλον του ΦΙΞ. Που φαίνεται πως πολλούς ακόμη και τώρα τούς βολεύει να είναι παγωμένο.

ΥΓ. Διεθνής Διαγωνισμός! Και έσται η δευτέρα γελοιότητα μείζων της πρώτης. Ο δήθεν,  διεθνής διαγωνισμός που εξαγγέλθηκε (;) μετά την απόρριψη των υποψηφιοτήτων για την πλήρωση της θέσης του διευθυντή. Ανάλογος, φοβάμαι, με τον διεθνή, αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που έγινε για το κτήριο! Κι όμως. Σ’ όλο τον κόσμο τα μουσεία σύγχρονης τέχνης αποτελούν τοπόσημα των χωρών τους και δεν κρύβονται στο πουθενά όπως συμβαίνει στην Θεσσαλονίκη, ούτε καθίστανται γελοιογραφία αρχιτεκτονικής όπως στην Αθήνα. Η έννοια πάντως του διεθνούς διαγωνισμού κάηκε όταν τον εξήγγειλε και τον διεκπεραίωσε το Μουσείο Μπενάκη μετά την αποχώρηση του πολύτιμου Άγγελου Δεληβορριά για να εκλέξει τελικά η ιδιοκτήτρια οικογένεια έναν Γάλλο παρακεντέ και να τον απολύσει έξι μήνες αργότερα! Αναλαμβάνοντας η ίδια την διοίκηση και διεύθυνση… Διερωτώμαι: Γιατί δεν το έκανε αυτό από την αρχή; Δεν γίνονται όμως έτσι οι δουλειές παιδιά. Χωρίς ειλικρίνεια και εντιμότητα. Χωρίς αξιοκρατία. Ούτε θα έρθει στην Αθήνα διεθνής προσωπικότητα  με 2 ή 3000€ μηνιαίως. Αφήστε που ειδικά στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μπενάκη και στο ΕΜΣΤ χρειάζονται Έλληνες διευθυντές. Που να γνωρίζουν και τον Κουνέλλη και τον Μποστ. Και τον Κανιάρη και την Ζούνη. Και που, κυρίως, να έχουν απόψη για την εγχώρια δημιουργία. Την αισθητική της γενιάς του Τριάντα και τα γκράφιτι στα Εξάρχεια ή την Αρετσού.

Διεθνή διαγωνισμό είχε εξαγγείλει και ο υπουργός – με την καλή έννοια – Ξυδάκης για τον διευθυντή του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Μέχρι σήμερα πάντως το Μουσείο δεν διαθέτει διευθυντή αλλά μόνο Πρόεδρο του Δ.Σ! Τον κύριο Παντερμαλή, έναν άνθρωπο για όλες τις εποχές. Σπολλάτη του!

Διευκρίνιση: μουσείο είναι εκεί που συρρέουν οι άνθρωποι και επικοινωνούν μέσω της τέχνης. Και δυστυχώς τα μουσεία μας όπως τα κατάντησαν, ελιτίστικα, περιθωριακά και περιθωριοποιημένα, έχουν τον ανθρωποδιώχτη. ( Φωτογραφία του Λευτέρη Μιαούλη από την έκθεση Ρέκβιεμ στην γκαλερί Αστρολάβος πριν δύο χρόνια).

Άκυροι, άπαντες οι υποψήφιοι διευθυντές του ΕΜΣΤ λόγω … ελλιπόντων* πιστοποιητικών!

Στον ΣΥΡΙΖΑ μόνο τα πλαστά πτυχία μετράνε

Η τελευταία επιτυχία του Υπουργείου Πολιτισμού και της σεβαστής επιτροπής που συγκρότησε, ήταν η απόρριψη όλων των υποψηφιοτήτων για την διεύθυνση του ΕΜΣΤ για τυπικούς δηλαδή γραφειοκρατικούς λόγους. Π.χ της μη υποβολής εγκαίρως της αιτήσεως ή μη υποβολής … μίας υπεύθυνης δήλωσης! Είναι προφανές ότι η επιτροπή – δηλαδή το τμήμα πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ και η Μυρσίνη – πέταξαν τη μπάλα στην εξέδρα επειδή ήθελαν να αποφύγουν αιρετικές υποψηφιότητες που τούς χαλούσαν το κομματικό γλυκό. Έτσι, ενώ αρχικά παρουσιαζόταν ως φαβορί η, επί δεκαπενταετία διευθύντρια, κ. Καφέτση απεσύρθη γρήγορα λόγω … δημόσιας και ιδιωτικής κατακραυγής με αποτέλεσμα το αδιέξοδο να γίνει χειροπιαστό.

Δεν υπάρχουν όμως αδιέξοδα για τις κρατικές επιτροπές! Έτσι, ο κριτικός κινηματογράφου κ. Ανδρεαδάκης, ο μουσικοσυνθέτης κ. Κουμεντάκης ένας κ. Ησαΐας – αλλά δυστυχώς και οι δάσκαλοι  κ. Κοκκινίδης και Χατζηνικολάου – γνωμοδότησαν ότι η αίτηση μου με Αρ. Πρωτ. 637670. 10/12/18 κρίνεται ως έχουσα «… Μη αποδεικνυόμενα, τυπικά προσόντα, έλλειψη απαιτουμένων δικαιολογητικών και μη προσκόμιση Υπεύθυνης Δήλωσης …» ( Απόσπασμα πρακτικού επιτροπής Αξιολόγησης για την πλήρωση της θέσης διευθυντή του ΕΜΣΤ).

Ο φάκελος όμως που υπέβαλα περιείχε όλα τα δικαιολογητικά που έχω υποβάλει και στο Αριστοτέλειο και το ΕΚΠΑ για να γίνω καθηγητής, αναπληρωτής στο ΕΚΠΑ και Επίκουρος στο Αριστοτέλειο. Άρα διαθέτω τα τυπικά, τουλάχιστον, προσόντα ενώ παράλληλα υπέβαλα όλα τα δικαιολογητικά που αποδεικνύουν ότι εργάστηκα ή διηύθυνα τρία μουσεία, μετεκπαιδεύτηκα σε ένα γερμανικό μουσείο και το Smithsonian lnstitution των ΗΠΑ ενώ έχω οργανώσει πάνω από 200 εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έχω γράψει δεκάδες βιβλία τέχνης και εκατοντάδα(!) καταλόγων και έχω μια δημόσια εικόνα που δεν επιτρέπεται να κρίνεται, θετικά ή αρνητικά, από μίαν Υπεύθυνη Δήλωση. Ντροπή στις επιντροπές! Φαίνεται πως στον ΣΥΡΙΖΑ μόνο τα πλαστά πτυχία μετράνε.

Είναι προφανές βέβαια ότι θα υποβάλω άμεσα ένσταση κατά του πορίσματος της επιτροπής και θα εξετάσω το ενδεχόμενο υποβολής μήνυσης κατά παντός υπευθύνου για ενδεχόμενο δόλο, μείωση προσωπικότητας, παράβαση του νόμου κλπ.

Επίσης περιμένω από την αξιωματική αντιπολίτευση να δράσει αστραπιαία με σχετική επερώτηση περί αξιοκρατίας, ευνομίας κλπ. Αναμένω δηλαδή από τον Κώστα Τζαβάρα, τον Θόδωρο Φορτσάκη  και την Όλγα Κεφαλογιάννη που έχουν εμπλοκή στα θέματα πολιτισμού στην Ν.Δ. … από τον παλιό μου συμμαθητή Θανάση Παφίλη, από τον παλιό μου φίλο Ανδρέα Λοβέρδο κλπ. να πράξουν τα δέοντα υπερασπιζόμενοι το κοινό, το εθνικό κεφάλαιο του πολιτισμού και της διαχείρισης του. Είναι κρίμα όμως που το κακορίζικο ΕΜΣΤ που έχει τόσο ταλαιπωρηθεί από τις εντελώς αποτυχημένες, κυβερνητικές επιλογές, μπαίνει σε μια νέα περίοδο αδράνειας και αβεβαιότητας. Ένα μπράβο σε όλους όσοι ενεπλάκησαν ώστε εκ του πονηρού να  δημιουργηθεί αυτό το καινούριο μπάχαλο.

* Η μόνη έλλειψη που τελικά διαπιστώθηκε, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, είναι εκείνη των όρχεων. Τελικά όσοι εμπλέκονται με την Συριζανέλ εξουσία, αμετακλήτως τερενσκουικοποιούνται. Τώρα τον γόρδιο δεσμό καλείται να λύσει η Ν. Δ.

Φωτογραφία: Υποψηφία που δεν υπέβαλε στον κ. Ανδρεαδάκη πιστοποιητικό γέννησης.