Γιάννης Καραχισαρίδης

Ο αυθεντικός δικομματισμός. Από τη μεταπολίτευση μέχρι τη κρίση, για 35 χρόνια, το πολιτικό σκηνικό διαμορφώθηκε από τον γνωστό δικομματισμό ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Σήμερα φαίνεται να επικρατεί – προς το παρόν – ένας νέος δικομματικός ανταγωνισμός, ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι δύο περιπτώσεις διαφέρουν ριζικά. Στην πρώτη περίπτωση τα δύο κόμματα φιλοξενούσαν, κάτω από τη στέγη τους, λαϊκιστές και εκσυγχρονιστές. Στο ΠΑΣΟΚ αυτό το δεδομένο εκφράστηκε στο συνέδριο που συγκρούστηκαν ο Σημίτης με τον Τσοχατζόπουλο. Παρά τη νίκη των εκσυγχρονιστών του Σημίτη οι δύο τάσεις συγκυβέρνησαν 8 χρόνια και το αποτέλεσμα ήταν η κυριαρχία των λαϊκιστών, όπως φάνηκε κυρίως από τη δεύτερη τετραετία (2000-2004). Στη ΝΔ επίσης επικράτησαν τελικά οι λαϊκιστές τη πενταετία του Καραμανλή (2004-2009). Με καταλύτη την κρίση οι λαϊκιστές του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ μετακόμισαν στον ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σε έναν αυθεντικό δικομματισμό. Όποιος πιστεύει στον κρατισμό και στις παροχές ανήκει πλέον στον ΣΥΡΙΖΑ και όποιος πιστεύει στην ανάπτυξη που βασίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία ανήκει στη σημερινή ΝΔ και στο ΚΙΝΑΛ που απελευθερώθηκε από τον μεγάλο όγκο των λαϊκιστών.

Η αλλαγή που θα έφερνε το τέλος όλων των αλλαγών. Τον 19^ο αιώνα συνωστίζονταν ένα σωρό παραπλήσιες θεωρίες, που όνειρο είχαν να αλλάξουν τον κόσμο οριστικά. Κάποιες θεωρίες εφαρμόστηκαν στη πράξη τον 20^ο αιώνα και  κατέπεσαν λίγο πριν έρθει ο 21^ος. Έτσι τα μοντέλα που φαντασιώθηκαν οι μαχητές των δύο αιώνων βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Όσοι έδιναν την μάχη, χωρίς να το ξέρουν, επιδίωκαν το τέλος της Ιστορίας. Τη συγκρότηση δηλαδή μιας παγκόσμιας κοινωνίας που θα έλυνε οριστικά και αμετάκλητα όλα τα προβλήματα συνύπαρξης των ανθρώπων. Η Ιστορία όμως δεν ασχολείται με Ιδανικές Πολιτείες. Δεν ασχολείται με τελικές λύσεις. Η Ιστορία πράγματι έχει ως μοναδική έγνοια να αλλάζει τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους. Πάντα όμως με λύσεις ατελείς, που δημιουργούν νέες εκκρεμότητες, προετοιμάζοντας τις επόμενες αλλαγές. Καμιά αλλαγή δεν μπορεί να φέρει το τέλος αυτής της πορείας. Γιατί, τικ-τακ, ο χρόνος κυλάει και ποτέ δε σταματάει. Δεν υπάρχει τέλος. Δεν υπάρχει τέλειο. Ο δρόμος προς το τέλειο τέλος είναι μια διαδρομή που οδηγεί στο πουθενά. Κάπως έτσι και το όνειρο της κομμουνιστικής κοινωνίας πέρασε πια στη λήθη.

Μας αρέσει να είμαστε ιδρυτές κι όχι συνεχιστές. Η κρίση έφερε στη χώρα μας πολλές δυσκολίες. Και η «αλλαγή» έγινε το καινούριο ελιξίριο της σημερινής συγκυρίας. Όλες οι ατζέντες μιλάνε για αλλαγές. Η λέξη «μεταρρύθμιση» αύξησε ραγδαία τις εμφανίσεις της στον γραπτό και τον προφορικό λόγο. Με ασυγκράτητη ορμή, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θέλουν να τα αλλάξουν όλα, χωρίς καμιά εξαίρεση. Αυτή η τάση έχει υποβαθμίσει την αξία της σταθερότητας και της συντήρησης. Έχουμε υποτιμήσει τη σημασία της ρουτίνας, δηλαδή την επανάληψη πράξεων και γεγονότων, που μας εξοικειώνουν με την καθημερινότητα μας. Η μανία για αλλαγές μάς έχει μάθει να υποσκάπτουμε θεσμούς, αντί να τους συντηρούμε βελτιώνοντας τους. Αλλά και η πολυνομία που μαστίζει τη ζωή μας οφείλεται σ’ αυτή την τυφλή επιθυμία για αλλαγές. Μας αρέσει να είμαστε ιδρυτές κι όχι συνεχιστές. Μας αρέσει να εκπροσωπούμε το έτος μηδέν, όλα δηλαδή να ξεκινούν από εμάς. Θέλουμε να βρισκόμαστε μόνιμα στον βατήρα της εκκίνησης και ποτέ να μην δίνουμε τη σκυτάλη. Νομίζουμε ότι η πρόοδος είναι αποκλειστικά συνδεδεμένη με αλλαγές και καινοτομίες. Και μας διαφεύγει ότι χωρίς συντήρηση καμιά πρόοδος δεν είναι εφικτή.

Η αλήθεια δεν ταυτίζεται με την πραγματικότητα. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι μια προαιώνια ανάγκη των ανθρώπων. Αναζητώντας την όμως νομίσαμε ότι η αλήθεια είναι άσπιλη, έχει ηθική καθαρότητα και αρκεί ο λεγόμενος ορθός λόγος για να την προσεγγίσουμε με ασφάλεια. Έτσι χωρίσαμε τους ανθρώπους σε σοφούς και σε αδαείς. Οι σοφοί αντιμετωπίζουν τον κόσμο καθ’ έδρας, νομίζοντας ότι είναι ιδιοκτήτες της αλήθειας και κατ’ επέκταση γνώστες της πραγματικότητας.  Όμως προς μεγάλη έκπληξη, σπάνια επαληθεύονται οι ερμηνείες και οι προβλέψεις των σοφών. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η αλήθεια κολυμπάει στην πραγματικότητα παρέα με απλοϊκές ιδέες, με αυταπάτες και με ψευδαισθήσεις. Είτε το θέλουμε είτε όχι η πραγματικότητα δεν είναι προνόμιο της αλήθειας. Είναι βουτηγμένη σε λάθη, σε παραλείψεις, σε παρανοήσεις. Και τελικά η αλήθεια ούτε άσπιλη είναι, ούτε υποτάσσεται σε ηθικούς κανόνες, ούτε ταυτίζεται με την πραγματικότητα.

Η σημασία της μεσαίας τάξης. Από τα αρχαία χρόνια το εμπόριο και οι συντεχνίες τροφοδοτούσαν ένα είδος μεσαίας τάξης. Οι συντεχνίες αποτελούνταν από ανθρώπους που ήξεραν μια εξειδικευμένη τέχνη αναγκαία για τη διαβίωση και οι έμποροι μετακινούσαν και πωλούσαν αγαθά. Στις μέρες μας, στις δυτικές φιλελεύθερες κοινωνίες, η μεσαία τάξη γιγαντώθηκε. Η καινοτομία άνοιξε τους ορίζοντες, αντικαθιστώντας τις κλειστές συντεχνίες και το εμπόριο και οι συναλλαγές επεκτάθηκαν στον υπερθετικό βαθμό. Τώρα πλέον στο χώρο της μεσαίας τάξης βρίθουν οι ευκαιρίες κοινωνικής και οικονομικής ανάδειξης. Παράλληλα οι δημοκρατικές ελευθερίες έδωσαν τη δυνατότητα πρόσβασης στους πολλούς. Η μεσαία τάξη χαρακτηρίζεται από κινητικότητα και δίνει στον καθένα τη δυνατότητα να εισέλθει, να γίνει αναγνωρίσιμος και να αποκτήσει ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο. Γι αυτό και η άνθιση της μεσαίας τάξης είναι κριτήριο δημοκρατίας, κοινωνικής σταθερότητας και ευμάρειας. Όταν ο όγκος της υποχωρεί οι κοινωνικές ανισότητες μεγαλώνουν και η συνεκτικότητα της κοινωνίας υποσκάπτεται. Συμπέρασμα: Η Αριστερά που με στεντόρεια φωνή καταγγέλλει τις ανισότητες, ουσιαστικά τις ευνοεί, υπονομεύοντας τη μεσαία τάξη.

Αξιολογώντας τους συνεργάτες σου. Όταν είσαι έτοιμος να επικρίνεις κάποιον συνεργάτη σου, σκέψου τα προσόντα του κι όταν είσαι έτοιμος να τον επαινέσεις, σκέψου τις αδυναμίες του.

Το εγώ και η εμπιστοσύνη. Σχεδόν πάντα κατηγορούμε κάποιον που καταχράται της εμπιστοσύνης μας. Και ποτέ δεν κρίνουμε τον εαυτό μας που του την πρόσφερε.  Η παροχή εμπιστοσύνης είναι μια εθελοντική πράξη. Κανείς δεν σε υποχρεώνει να δείξεις εμπιστοσύνη. Οπότε κάθε φορά που εμπιστεύεσαι κάποιον, εσύ κρίνεσαι γι αυτή σου την πρωτοβουλία. Το εγώ όμως έχει την τάση να αθωώνει τον εαυτό του και να μεταφέρει τις ευθύνες στους άλλους.

 Ο ναρκισσισμός της διαφορετικότητας. Η διαφορετικότητα είναι μια λέξη που μπήκε στη κοινή χρήση αρκετά πρόσφατα κι έγινε γρήγορα του συρμού. Το θέμα όμως το έχει λύσει η δημοκρατία εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αναγνώρισε σταδιακά ίσα δικαιώματα στους πολίτες, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής ή καταγωγής ή σεξουαλικών προτιμήσεων. Οι γυναίκες κάποτε δεν ψήφιζαν, τώρα μπορούν να κατέχουν οποιαδήποτε θέση στον κοινωνικό ιστό. Κι ενώ όλα αυτά έχουν λυθεί, όχι χωρίς κόπο, όχι χωρίς αγώνες κι όχι αναίμακτα, ήρθε η εποχή μας να ξεκινήσει κάποιους είδους εκστρατείες γι αυτό που ονομάζει αποδοχή της διαφορετικότητας. Κι έτσι μπερδευτήκαμε. Και δεν ξέρουμε αν πρέπει να υπερασπιστούμε τη μπούργκα ή το δικαίωμα της γυναίκας που τη φοράει να είναι ελεύθερη.

 Το Blade runner και το μέλλον. Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι τα πάντα αλλάζουν με τρομακτική ταχύτητα. Είναι όμως έτσι; Μάλλον όχι. Κι αυτό φαίνεται από τις προβλέψεις που κάνουμε. Εκβιάζουμε το μέλλον, αλλά αυτό αρνείται να έρθει. Η ταινία Blade Runner γυρίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 και τοποθέτησε τη δράση της στο 2019. Το σωτήριο αυτό έτος κατέφθασε, αλλά ο κόσμος που περιέγραφε η ταινία δεν υπάρχει. Είμαστε ακόμα πολύ πίσω. Πρόσφατα γυρίστηκε ένα remake της ταινίας που τοποθετεί τη δράση στο 2049. Είναι βέβαιο ότι πάλι θα πέσει έξω στις προβλέψεις. Για δύο λόγους. Γιατί στις προβλέψεις μας αναμιγνύεται η απελευθερωμένη φαντασία μας. Η φαντασία όμως δεν είναι πάντα ασφαλές εργαλείο πλοήγησης. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχουμε καταληφθεί από την ψευδαίσθηση ότι όλα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς, ενώ στην πραγματικότητα όλα κυλούν πιο αργόσυρτα και νωχελικά.

Πετροβολώντας τον Ντάνο. Ο Ντάνος, ο παλιός νικητής του survivor, έβγαλε ένα βιβλίο περιγράφοντας τις εμπειρίες του από το παιχνίδι. Έγινε δημόσιο θέμα και πολλοί προσήλθαν για υπογεγραμμένα αντίγραφα. Αμέσως οι διανοούμενοι εξανέστησαν. Βουτηγμένοι στη σοφία τους, δεν μπορούσαν να ανεχτούν πώς ο Ντάνος μπορεί να προσελκύει τόσους θαυμαστές. Αμέσως διαπίστωσαν κρίση παιδείας και κατάντια της χώρας που ασχολείται με τόση προσήλωση με τέτοια ευτελή θέματα. Κι όπως συνήθως κάνουν οι «σοφοί» κολύμπησαν σε ρηχά νερά. Αρνήθηκαν να σκεφτούν γιατί ο Ντάνος είναι διαφορετικός από τους τόσους άλλους που συμμετείχαν στο παιχνίδι. Γιατί έγινε αποδεκτός, ενώ άλλοι πέρασαν αμέσως στη λήθη. Απλώς ήθελαν να βροντοφωνάξουν ότι ασχολούνται με τα σοβαρά θέματα κι όχι με τα παρακατιανά. Τους διαφεύγει όμως ότι οι σοφοί ασχολούνται με όλα, γιατί οι πραγματικοί σοφοί δεν είναι αλαζόνες της γνώσης.

 Χρήμα άνδρα δείκνυσι. Βεβαίως η εξουσία άνδρα δείκνυσι. Η εξουσία φανερώνει τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Κι αυτό είναι εύκολο να το διαπιστώσουμε γιατί η εξουσία είναι εκτεθειμένη στα βλέμματα όλων. Η στάση όμως των ανθρώπων απέναντι στο χρήμα δεν είναι τόσο φανερή. Και δεν είναι λίγοι που υποκριτικά παλεύουν για το δίκιο των συνανθρώπων τους, αλλά το βλέμμα είναι στραμμένο κυρίως στη τσέπη τους.

Το σκλαβοπάζαρο εν ονόματι του ανθρωπισμού. Οι μετανάστες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στους οικονομικούς και στους πρόσφυγες. Επίσης και σε δύο άλλες κατηγορίες. Στους νόμιμους και στους παράνομους. Αυτά είναι γνωστά. Ο ανθρωπισμός μας όμως δεν ξεχωρίζει τις κατηγορίες. Βλέπει μόνο ανθρώπινα δράματα. Εκτός από τον ανθρωπισμό όμως είναι και η μπίσνα που δεν ξεχωρίζει τις κατηγορίες. Follow the money λένε. Κι αν ακολουθήσουμε το χρήμα, θα συναντηθούμε με το μεγαλύτερο σύγχρονο σκλαβοπάζαρο. Συμμορίες αγοράζουν και πωλούν ανθρώπους, καλά κρυμμένες πίσω από τις ευαισθησίες και την αλληλεγγύη εκείνων που δεν αντέχουν να βλέπουν τους καταφρονεμένους να πνίγονται αβοήθητοι.

Μια αίσθηση του χρόνου. Ο Α΄, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Μεσοπόλεμος που μεσολάβησε, μας φαίνεται μια περίοδος πολύ εκτεταμένη. Κι όμως αν σήμερα τελείωνε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Α΄ θα είχε αρχίσει το 1988. Τόσο μικρή η διάρκεια και τόσο πυκνά και οδυνηρά τα γεγονότα.

ΥΓ. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, στο Κολλέγιο Αθηνών, έδιναν το τετράδιο σημειώσεων και μελέτης. Στο οπισθόφυλλο είχε ένα σχόλιο: «Αυτή η επιστολή είναι πιο μακροσκελής απ’ ό,τι έπρεπε, γιατί δεν είχα το χρόνο να την κάνω συντομότερη»

 Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr