Ηλίας Καραβόλιας

& PANE DI CAPO ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ- ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας ήταν η 10η Οκτώβρη. Αφορμή να ξαναδούμε την περίφημη ταινία Τζόκερ. Κατ’ αρχήν γιατί δείχνει τη σύγχρονη μητροπολιτική κατάσταση παντού στον πλανήτη. Δείχνει ότι όσο υπάρχουν ανισότητες στις μεγαλουπόλεις τόσο θα υπάρχουν οι Τζόκερ. Όσο θρέφεται το σύστημα της ολιγαρχίας τόσο θα βράζει το καζάνι στα χαμηλά στρώματα. Αλλά αυτό είναι το κοινωνιολογικό τοπίο του φιλμ: η εναντίωση σε ένα γίγνεσθαι βάρβαρο, απάνθρωπο, σχεδόν καταστροφικό για τους περιθωριοποιημένους, που περιμένουν μια σπίθα για να αφυπνισθεί η οργή τους απέναντι στις ελίτ. Αδιαμεσολάβητα και αυθόρμητα. Χωρίς την πολιτική και την ιδεολογία.

Η άλλη όψη του έργου όμως είναι η απεικόνιση μιας βουβής και δυσάρεστης πραγματικότητας. Μιας απωθημένης μαζικής ενοχής για τους ψυχικά πάσχοντες συνανθρώπους μας. Ο Τζόκερ δεν ήταν περιθωριακός. Ήταν περιθωριοποιημένος. Ήταν έγκλειστος στις ανοιχτές φυλακές της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης και στις ναρκισσιστικές μυθομανίες της μάνας. Έγκλειστος στον απόντα πατέρα. Εσώκλειστος σε μια καθημερινότητα οριακής επιβίωσης και μεταιχμιακής απόλαυσης, κάτοικος στην ηδονική απόλαυση του χειρότερου συμπτώματος: του ψυχαναγκαστικού γέλιου που αντικαθιστούσε το κλάμα και την οδύνη. Είναι το σύμπτωμα της χαρμολύπης του νευρωτικού.

Ο Τζόκερ μπορεί να έπαιρνε επτά διαφορετικά φάρμακα, αλλά δεν ήταν βίαιος. Αντιθέτως, ανεχόταν το bullying και τη βία της ανεργίας. Τον τάιζε με φάρμακα η Γκόθαμ Σίτι της αδικίας και της διαφθοράς για να τον έχει ακίνδυνο στο περιθώριο μήπως και βρει τη μια και μοναδική περσόνα του όταν έβγαζε το μακιγιάζ του κλόουν. Δεν ήταν επικίνδυνος ακόμα κι όταν του έδωσαν το όπλο. Αυτά τα φάρμακα όμως του τα στέρησε τελικά η αμείλικτη πραγματικότητα της αντικοινωνικής πολιτικής ενός κράτους που νομοτελειακά δεν επιδοτεί για πολύ το περιθώριο. Κι όταν ο Τζόκερ δεν είχε χρήματα να συνεχίσει τη θεραπεία, πάτησε τη σκανδάλη σκοτώνοντας τον Μεγάλο Άλλο που τον περιφρονούσε και τον χλεύαζε. Τότε αγνόησε τον Νόμο που ποτέ δεν τον κατάλαβε και αυτό έδωσε το έναυσμα για γενικευμένη εξέγερση και ανομία των απανταχού κλόουν που γελάνε για να κρύψουν το κλάμα τους. Και είδε ότι τελικά είχε λόγο ύπαρξης.

Ας αναρωτηθούμε πόσα, άραγε, δολοφονικά ένστικτα κατακλύζουν όχι τον ψυχοπαθή, αλλά τον δήθεν φυσιολογικό κάτοικο της μεγαλούπολης. Πόση βία κρύβει ο νέος που δεν παίρνει ούτε ένα φάρμακο για το άγχος και την κατάθλιψη, αλλά εθίζεται στα βίαια video games. Πόσο θάνατο σκορπάει στις ΗΠΑ ένας νέος ψυχικά ασθενής που το σύστημα δεν τον προφυλάσσει από τις μανίες του και δεν του παρέχει δομές θεραπείας, αλλά του επιτρέπει να προμηθευτεί όπλο εύκολα, σαν να αγοράζει καφέ. Και πόση μαζική νεύρωση κυκλοφορεί στους δρόμους και στα malls όπου στριμώχνεται ο υπερκαταναλωτικός μικροαστικός ψυχισμός. Πόσοι άνεργοι πέφτουν στις ουσίες και δεν μπορούν να επιδοτηθούν για φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπείες παλεύοντας με τα άγχη και τους δαίμονες τους. Κι αφού τα σκεφτούμε αυτά, μετά ας κρίνουμε αν ο σκηνοθέτης μπορούσε να αποφύγει το δράμα του Τζόκερ: να πατήσει τη σκανδάλη και να σκοτώσει.

Ο Τζόκερ είναι το χαμένο εγώ της υπερατομικιστικής κοινωνίας. Είναι ο άτυχος περιθωριοποιημένος που αναζητά από μικρός το γέλιο και τη χαρά που δεν βίωσε. Και ήθελε να γίνει κωμικός γιατί θαρρείς και ήξερε υποσυνείδητα πως η ζωή είναι μια κωμωδία, ένα θέατρο του παραλόγου. Τα φάρμακα τον παλινδρομούσαν μεταξύ ελπίδας και ψευδαίσθησης. Τον κρατούσαν ζωντανό μέσα στην αργόσυρτη νεκρή καθημερινότητα της επιβίωσης. Τον ανάγκαζαν να ζει δίπλα στις ανισότητες και στη διαφθορά της γραβάτας και των ελίτ. Τον καθιστούσαν λογικό για συγκεκριμένη οριακή ζωή, όχι για να του δοθούν ευκαιρίες ανέλιξης στην κοινωνία – κάτι που απαιτεί τη\ βία της βιοπολιτικής και του κοινωνικού νεοδαρβινισμού. Κι όταν δεν μπορούσε να πάρει πλέον τα χάπια του, τότε φόρεσε τη μάσκα της ψύχωσης πίσω από το μακιγιάζ του κλόουν. Και τότε έχασε το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ λογικής και τρέλας. Τα σημαίνοντα χάθηκαν, οι ροές της επιθυμίας διεκόπησαν και ο πόνος απαιτούσε βία.

Αν θέλουμε να μην πιάσει ποτέ όπλο ο σημερινός υπερδικτυωμένος έφηβος με το smartphone στο χέρι, αν θέλουμε να μην γίνει ποτέ θύμα των φαρμακοβιομηχανιών -και της βιομηχανίας των όπλων- που εθίζουν ολόκληρες κοινωνίες, αν θέλουμε να μην εκδηλώσει ποτέ παράνοια και ψυχώσεις, ακόμη κι όταν ζήσει τη βία της ανεργίας και παλέψει για την επιβίωσή του, ας τον αφήσουμε να δει αυτή την ταινία. Ακόμη και ασυνόδευτος από τον ενήλικα γονέα του. Έχει το μυαλό να κρίνει πότε γεννιέται η βία και πώς αποφεύγεται. Αρκεί να κατανοήσει πόσο κοστολογεί το σύστημα την ανθρώπινη ζωή: όσο αξίζουν τα επτά ψυχοφάρμακα που έπαιρνε ο Τζόκερ και τον καθιστούσαν προσωρινά αβλαβή εντός του συστήματος…

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr