Η αυτούσια ομιλία του Δημάρχου Ρόδου κου Φώτη Χατζηδιάκου στην ημερίδα για τα 30 χρόνια από την ένταξη της Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO το Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2018

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,       

Σας καλωσορίζουμε στη Ρόδο, στη Μεσαιωνική  Πόλη μας. Σε μία πόλη-μνημείο της Ιστορίας των πολιτισμών, που φέρει την σύντηξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, του βυζαντινού, του μεσαιωνικού και του αναγεννησιακού πολιτισμού.

Είναι ιδιαίτερη τιμή για τον τόπο μας, η φιλοξενία διακεκριμένων προσωπικοτήτων, πρέσβεων καλής θελήσεως, επιφανών εκπροσώπων των Μόνιμων Εθνικών Αντιπροσωπειών, εκπροσώπων των Εθνικών Επιτροπών της UNESCΟ, εκπροσώπων των ενταγμένων στον κατάλογο της UNESCO πόλεων/μνημείων, εκπροσώπων της  πολιτικής και της διανόησης για τον επετειακό εορτασμό των 30 χρόνων εγγραφής της Ρόδου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η Ρόδος, στο διάβα της μακραίωνης ιστορίας της, που εκτείνεται από τους προϊστορικούς  χρόνους  μέχρι και την πολύ  πρόσφατη ακόμη περίοδο δέχθηκε μια σειρά από επάλληλες πολιτισμικές επιρροές από όλες τις ιστορικές περιόδους, που (οι επιρροές αυτές) αποτελούν τεκμήρια μιας σημαντικής ανταλλαγής ανθρώπινων αξιών και παρέχουν μια εξαιρετική μαρτυρία πολυπολιτισμικής παράδοσης.

Η Ρόδος, αποτέλεσε ένα σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, σε Νότο και Βορά, ανάμεσα σε λαούς με διαφορετικές παραδόσεις, κουλτούρα, γλώσσα,  ένα τόπο ανταλλαγής πρώτων υλών, ιδεών, πολιτισμών.  Η σπουδαία γεωπολιτική και στρατηγική της θέση, την κατέστησε σημαντική ναυτική δύναμη και κυρίαρχη δύναμη στο θαλάσσιο εμπόριο, η οποία μαζί με τους ανθρώπους της καθόρισαν την ταυτότητα της, την πολιτιστική πρόοδο και την οικονομική της ανάπτυξη.

H πόλη μας, δεν είναι μόνο το δομημένο τοπίο και το φυσικό της περιβάλλον, αλλά είναι ένας χώρος, που έχει στη μνήμη του ζωντανές ιστορίες, ανθρώπινους αγώνες και χρονικούς συνεκτικούς δεσμούς, οι οποίοι κάνουν το παρελθόν να λειτουργεί «ως δεξαμενή του παρόντος». Είναι εκείνα τα ορατά και αόρατα στοιχεία, η χρονική και υλική διαστρωμάτωση, η μεγάλη συσσώρευση που ορίζουμε ως παρελθόν. Είναι η ιστορία μας.

Ιστορικά: Το 408 π.Χ. οι τρεις παλιές πόλεις της νήσου , η Λίνδος, η Ιαλυσός και η Κάμιρος συνενώθηκαν σε ένα νέο συνοικισμό, που από τότε αποτελεί το ένδοξο άστυ της Ρόδου. Η αρχαία πόλη χτίστηκε με βάση το Ιπποδάμειο ρυμοτομικό σύστημα. Με την εξαιρετική πολεοδομία της, τα εντυπωσιακά τείχη, τον πλούτο και την άνθιση των τεχνών, η ελληνιστική Ρόδος υπήρξε μια από τις λαμπρότερες πόλεις της Αρχαιότητας. Οι Ρόδιοι, το 305-304 π. Χ. έστησαν τον περίφημο Κολοσσό, τεράστιο άγαλμα του θεού Ήλιου και ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, που έπεσε στον καταστρεπτικό για τη Ρόδο και τα γύρω νησιά σεισμό του 227 π.Χ.

Τον 6ο αι. μ.Χ. η τεράστια ελληνιστική πόλη συρρικνώθηκε γύρω από το μεγάλο λιμάνι, τη Βυζαντινή ακρόπολη, και το «Κάστρον».  Οι καταστρεπτικοί σεισμοί (344/345 μ. Χ. και κυρίως του 515 μ. Χ.) γίνονται η αιτία να γκρεμιστούν τα τείχη της και να περιοριστούν τα όρια της Αρχαίας πόλεως καθώς και η έκταση της βυζαντινής Ρόδου στην σημερινή Μεσαιωνική Πόλη, αφού η θεμελίωση των κυριοτέρων ιπποτικών κτιρίων έγινε επί άλλων παλαιοτέρων, όπως προκύπτει από αρχαιολογικές έρευνες.

Το 1309 μ.Χ., η Ρόδος περιήλθε στα χέρια των Ιπποτών του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Το πρωτοβυζαντινό «Κάστρον», που ονομάστηκε Κολλάκιο (Collachium) περιλάμβανε το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, το ναό του Άγιου Ιωάννη, τα καταλύματα των «γλωσσών» των Ιπποτών, το Νοσοκομείο και το Οπλοστάσιο. Η ροδιακή αρχιτεκτονική υιοθέτησε δυτικοευρωπαϊκά, υστερογοτθικά και αναγεννησιακά στοιχεία.

Οι Οθωμανοί κατέκτησαν το νησί το 1522. Η Ρόδος μετατράπηκε σε επαρχιακή πόλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι περισσότερες εκκλησίες της πόλης μετατράπηκαν σε τζαμιά, ενώ ανεγέρθηκαν νέα τεμένη, λουτρά και δημόσιες κρήνες. Το σύνολο των μεσαιωνικών οχυρώσεων της πόλης διατηρήθηκε σχεδόν ανέπαφο, με τακτική συντήρηση.

Το 1912, η Ιταλία κατέλαβε την Ρόδο. Κατά την περίοδο αυτή έγιναν ανασκαφές που αποκάλυψαν σημαντικά αρχαία μνημεία και οργανώθηκαν εκτεταμένες αναστηλώσεις των μεσαιωνικών μνημείων, με αποκορύφωμα την ανακατασκευή του παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου.

Με ιταλικό διάταγμα του 1929, η Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου και τα κοιμητήρια γύρω από την τάφρο χαρακτηρίστηκαν ως «μνημειακή ζώνη».

Το 1947, η Ρόδος και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν επίσημα με την Ελλάδα. Το 1948 μεσαιωνικά και νεώτερα κτίρια εντός και εκτός των τειχών χαρακτηρίστηκαν ως «ιστορικά διατηρητέα μνημεία».

Το 1960, με υπουργική απόφαση, όλη η Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, με τα τείχη και την μνημειακή ζώνη γύρω από αυτά, κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημειακό συγκρότημα.

Στις 9- 12- 1988 εγγράφηκε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Σύμβασης για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της UNESCO, ως μοναδικό δείγμα ενός ιδιαίτερου, Μεσαιωνικού Αρχιτεκτονικού ύφους, το οποίο χαρακτηρίζεται από συνεχή και σύνθετα φαινόμενα εκπολιτισμού.

Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, αποδεικνύει και αναδεικνύει το ιδιαίτερο βάρος και βάθος της ιστορικής αναφοράς αυτού του τόπου, μέσα στο οποία συνυπάρχουν φυσικά  και ανθρωπογενή στοιχεία,  τα οποία το έχουν μετατρέψει σε ένα ζωντανό ιστορικό κύτταρο. Κάθε σπιθαμή της μαρτυρεί πολιτισμό, που τροφοδοτείται από την παρουσία των μνημείων της στην καθημερινότητα μας. Τα μνημεία αυτά, αποτελούν παράγοντες ακτινοβολίας του τόπου μας. Είναι πηγή κύρους, υπερηφάνειας για το νησί μας, που μας διδάσκουν την πολιτιστική πολυμορφία, την αλληλοπροσέγγιση των πολιτισμών  και τη δημοκρατία.

Είναι αυτονόητο, ότι ό,τι διασώθηκε μέσα στους αιώνες και αποτελεί την κληρονομιά της ανθρωπότητας, δεν σημαίνει πως κάποτε πλήρωσε μια ανάγκη, αλλά πως ακόμη την πληροί ή μας βοηθά να κατανοήσουμε ανάλογες σημερινές ανάγκες και αυτό συνεπάγεται την αδιάκοπη μέριμνα μας για τη συντήρηση και την ανάδειξή του.

H προστασία της κληρονομιάς αυτής, υλικής ή άυλης, η αναγνώριση της οικουμενικότητας της και η σταδιακή ενεργοποίηση της διεθνούς κοινότητας για την ευαισθητοποίηση των πολιτών αποτελούν προτεραιότητες, που βρίσκονται στο επίκεντρο της αποστολής των Εθνικών Επιτροπών της UNESCO.  Παράλληλα, οι πολιτιστικές πολιτικές συνδέονται άμεσα με την κοινωνική ευθύνη, πράγμα που αποκτά ειδικό βάρος με παγκόσμια διάσταση .

Η Ευρώπη αποτελεί κοιτίδα πολιτισμού και η Ελλάδα, αποτελεί το μεγαλύτερο κεφάλαιο του ευρωπαϊκού αλλά και του παγκόσμιου πολιτισμού. Είναι μια πολιτιστική υπερδύναμη, που φέρει την κληρονομιά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού αλλά και του βυζαντινού μεσαιωνικού ελληνισμού καθώς και της σύγχρονης δημιουργίας. Πολλά μνημεία της είναι άμεσα συνδεδεμένα με σημαντικά στάδια της ανθρώπινης ιστορίας και για το λόγο αυτό έχουν εξέχουσα οικουμενική αξία και αποτελούν τμήμα της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.

Η πολιτιστική πολυμορφία, αναδεικνύεται «στο επίπεδο της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς, τόσο απαραίτητη για την ανθρωπότητα, όσο και η βιοποικιλότητα για τη φύση», γεγονός, που σύμφωνα με την «Οικουμενική Διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ για την Πολιτιστική Πολυμορφία», που υιοθετήθηκε από τη Γενική Διάσκεψη του Νοεμβρίου 2001, “η υπεράσπισή της” αποτελεί “ηθική επιταγή, άρρηκτα συνδεδεμένη με τον σεβασμό για την αξιοπρέπεια του ατόμου.

Η προώθηση καινοτόμων ιδεών για την εφαρμογή πολιτιστικής πολιτικής, αποτελεί πρόκληση. H ανάπτυξη της,  προϋποθέτει την διασύνδεση των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων με τη ζωή κάθε τόπου, την αλληλεπίδραση και την οργανική διασύνδεση με την κοινωνία, μέσα από το πρίσμα δικτύων και συνεργειών και την προσαρμογή στη πραγματικότητα αυτή με κατάλληλους θεσμούς, με κατάλληλα τεχνικά έργα, με την βίωση της κληρονομιάς μέσα από την εκπαίδευση.

Η παρουσία σας σήμερα μας δίδει την ευκαιρία για ανάληψη πρωτοβουλιών μέσα από την  δημιουργία κοινωνικών δικτύων πολιτών και φορέων και την επιδίωξη συνεργειών με έμφαση στη συμμετοχική πολιτική .

Οι Στόχοι αυτοί είναι το μονοπάτι, που μας οδηγεί σε ένα κόσμο πιο ειρηνικό και ευημερούντα. Είναι μια πρόσκληση για αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο καθήκον από το να επενδύσουμε στην ευημερία των νέων», αναφέρει ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε. Αντόνιο Γκουτέρες.

Είναι οι στόχοι της UNESCO: «Η προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, υλικής ή άυλης, η διασφάλιση της εκπαίδευσης για όλους, η ελευθερία της έκφρασης, ο διαπολιτισμικός διάλογος, η προσέγγιση των πολιτισμών, η βιώσιμη ανάπτυξη, η ισότητα των φύλων με μεγάλη έμφαση στη νεολαία. Η προστασία από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου αυτά να κληροδοτηθούν στις γενιές του μέλλοντος».

 Σας ευχαριστώ

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΡΟΔΟΥ

ΦΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΣ