Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

ΕΞ ΕΠΑΦΗΣ [Π37]

«Πνεύμα οίνου»

«Μηδ’ εν άλλο φυτεύσης πρότερον  δένδρεον αμπέλω…» Αλκαίος, μεγάλος λυρικός ποιητής, …»

Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές η πρώτη καλλιέργεια αμπελιού έγινε στην Θράκη και χρονολογείται  γύρω στο 1000 π.Χ. Είχα την χαρά για κάποια χρόνια να παραθερίζουμε με την σύντροφό μου στην περιοχή της Αρχαίας Μαρώνειας, εκεί όπου – σύμφωνα με τον Ευριπίδη – [σατυρικό δράμα «Κύκλωψ», (στίχοι 616-624)],  αναφέρεται πως ο Οδυσσέας μέθυσε τον Πολύφημο με το δυνατό κρασί (Μαρώνειος Οίνος) που του έδωσε ο ιερέας Μάρων και τον τύφλωσε.

Όμως και στην Πελοπόννησο και ιδιαίτερα στην Αχαΐα η καλλιέργεια της αμπέλου είναι το ίδιο αναπτυγμένη σε διάφορες περιοχές, όπως στην περιοχή της Ακράτας, που αυτή την παράδοση του Μαρώνειου ή Ισμαρικού οίνου, που την τιμούσαμε τα καλοκαίρια, με τους εκεί φίλους μας, την μεταφέραμε τα τελευταία χρόνια στην Αιγιάλεια, με το κρασί του φίλου μας κυρίου Σίμου.

Τα τελευταία χρόνια ο κ. Σίμος, Επτανήσιος την καταγωγή, ευφυής και πολυπράγμων, εγκαταστάθηκε πριν χρόνια με τον πατέρα του, από την Λευκάδα  στην Ακράτα και από τα πρώτα χρόνια θυσιάζει τον χρόνο του με πολύ αγάπη στην καλλιέργεια ενός φανταστικού  κρασιού, που το διακονεί όχι για να το εμπορευτεί, αλλά για να το χαίρεται τόσο ο ίδιος όσο και οι φίλοι του. Ο ίδιος, είναι ασυμβίβαστος στην οποιαδήποτε αλλοίωση του οίνου του και το αποτέλεσμα φαίνεται στην «οινογνωσία» της έμπειρης παρέας του.  Το άρθρο αυτό, είναι αφιερωμένο στο «Πνεύμα Οίνου» που από χρόνια αναδύεται από την παρασκευή του κρασιού αυτού του καλού μας φίλου και σοβαρού αμπελοκαλλιεργητή, που μας μετέδωσε τον έρωτα για τον θεϊκό οίνο του, στον οποίο είχα την τύχη να είμαι κοινωνός. 

Όταν ένας οινοπαραγωγός, αμπελοκαλλιεργητής σε κερνάει από το «κρασί της προσωπικής του αλχημείας», αλχημεία που μπορεί να αρχίσει από ένα κομμάτι κοκορέτσι ή σπληνάντερο (λίγο για παρέα) δεν περιμένει κανείς ότι θα βρεθεί, κυριολεκτικά, μέσα σε μια οινική «συνωμοσία», συν-επαρμένος από το πνεύμα του οίνου. Έτσι το «πνεύμα του οίνου» γίνεται ο βασικός ήρωας της παρέας, ήρωας που δεν έχει υλική υπόσταση ή καλλίτερα ορατή υλική υπόσταση, αλλά είναι ένα πνεύμα, γύρω από το οποίο μπορεί να κινούνται πρόσωπα, μύθοι, καταστάσεις, συναισθήματα, καταγραφές ερώτων που μοιάζουν να μεθάνε αλλά και εσώτερες διεργασίες, ποιος ξέρει, αναζήτησης της γοητείας του «ακρατινού» οίνου.

Ας θυμηθούμε από την Ελληνική Μυθολογία την ανάδυση του αρώματος και την μέθη του οίνου [«Πρόσωπα στην Ομίχλη», εκδόσεις Απόπειρα, Αθήνα 2012] που έμοιαζε με «νέκταρ των θεών» και την θεοποίηση του Διονύσου, του θεού που σχετίζεται με τους εορτασμούς της βλάστησης, της ιερής τρέλας που προκαλεί η πόση του οίνου και της συνυφασμένης με αυτό γονιμότητας. Η λατρεία του Διονύσου είχε ως κοινό στοιχείο στις λατρευτικές της πρακτικές, την έκσταση, ενίοτε δε και την οργιαστική φρενίτιδα, που απελευθερώνει (λύνει) τον άνθρωπο από τις φροντίδες της καθημερινότητας και έτσι προσδόθηκε στον Διόνυσο η προσωνυμία «Λύσιος». Ακόμη είναι του ότι ο Διόνυσος συνδέεται πολύ με τον εκπληρωμένο έρωτα και ας θυμηθούμε τι έγραφε ένα επίγραμμα του Ανακρέοντος, απευθυνόμενος στον θεό :

«Ω! Κύριε, που σύντροφοί σου στο παιχνίδι είναι ο ισχυρός Έρως, οι μαυρομάτες νύμφες και η Αφροδίτη» [Jane Ellen Harrison : Προλεγόμενα στην μελέτη της ελληνικής θρησκείας 2003].         

Οι πρόγονοί μας, αλλά και οι σημερινοί Έλληνες και εμείς μαζί στην παρέα της Ακράτας, [ο Σίμος, η Βάσω, η Άννα, ο Γιάννης, η Γωγώ, ο Κυριάκος, η Μαρία…] αγάπησαν τον Διόνυσο και το κρασί, εκτιμώντας το γεγονός ότι, τους βοηθούσε ανάλογα με την περίσταση να ξεχνούν τα βάσανα της ζωής, να έρχονται σε έκσταση ή να δημιουργούν ευχάριστη ατμόσφαιρα και κέφι στην συντροφιά. Έτσι μέσα από την οινική έκσταση, αναδεικνύεται ο αέναος κύκλος της δημιουργίας, ο άνθρωπος και τον «Θείον», ο αρχέγονος ιστός που προβάλλεται με εθιμικές πράξεις, σύμβολα και μηνύματα μιας τάξης πράγματων, μιας άλλης ζωής, που έχει την δύναμη να φανερώνει τα σημάδια μιας πορείας εσωτερικής και κοινωνικής, όπου από την οινική τελετουργία στην προκειμένη περίπτωση, ξαναβρίσκει ο άνθρωπος τον τόπο και τον χρόνο απ’ όπου ξεκίνησε ως άτομο και ως κοινωνικό όν.

Σήμερα βέβαια δεν έχουμε «ληνοβάτες», αυτούς δηλαδή – και κυρίως αυτές με γυμνά τα πόδια τους – που πατούσαν τα σταφύλια και φορούσαν μάσκες και την ώρα που πατούσαν τα σταφύλια τραγουδούσαν, θορυβούσαν και επικαλούνταν τον Διόνυσο. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος είναι μεθυσμένος από μια όποια αγάπη, με μια συναισθηματική έξαρση, τότε θέλει να κεράσει, όπως ο φίλος μου ο κύριος Σίμος, τους φίλος και αγαπημένους του και να τους καταστήσει κοινωνούς μιας «μεθυστικής» πραγματικότητας μέσω του «πνεύματος του οίνου» ή όπως λέει μια αρχαία φράση : «ποτιώ σε από οίνου του μυρεψικού» (μτφ «θα σε κερνούσα κρασί μυρωμένο») φράση από το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα, που έλεγε στον αγαπημένο της μια γυναίκα.

Ένα καλό κρασί στο χρώμα των ακτίνων του ήλιου, που αναδύει πλούσια αρώματα από την γη, οδηγεί τους μύστες των καρπών της αμπέλου σε γιορταστικούς ατραπούς αφού ο «οίνος ευφραίνει καρδίας».

ΚΑΛΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ            

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ                                     

JillWellington / 2021 images