Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Άποψη της Τήνου από την κορυφή του Ξώμπουργκου. Πανόραμα κοσμικό… Ένα φεγγάρι που γεμίζει δραματικά σαν να προετοιμάζει από μόνο του το θεατρικό τέλος του καλοκαιριού. Καθώς προσεγγίζουμε την φθινοπωρινή ισημερία.

Στο βάθος ο Τσικνιάς πάντα συννεφιασμένος και δεξιά η Δήλος με το μοναδικό της φως και τη μοναδική της ενέργεια. Χιλιόχρονο κέντρο της αρχαίας λατρείας. Στην Τήνο ο Αίολος, στη Δήλο ο Απόλλων, στη Ρήνεια η Άρτεμις. Στην Τήνο βέβαια κανοναρχεί κι η άλλη Παρθένος. Το Ρόδο το αμάραντο.

Κι ο Ποσειδών στο βάθος να ενώνει και να χωρίζει με τον αέναο κυματισμό των θαλασσών του. Δυνάστης!
Στην άκρη άκρη του κάδρου, εμείς. Ασήμαντοι κι όμως φασαριόζικα πληθωρικοί θέλουμε να αφήσουμε το στίγμα μας παντού, το τυχάρπαστο πέρασμα μας από το τοπίο. Να συμψηφίσουμε αλαζονικά το παροδικό και το αιώνιο. Με τις ψευτοευαισθησίες, τις ψευτοανάγκες και τη σφοδρή βούληση να πετάξουμε, έστω για λίγο, την ολέθρια επίδραση της πόλης, τον αφόρητο μικροαστισμό μας. Να ζήσουμε σ’ ένα μήνα όσα δεν ζούμε ολόκληρο χρόνο. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο.

Αφού αδυνατούμε να αποβάλουμε χρονιές συμπεριφορές και εθισμούς μέσα σε λίγες ημέρες. Η πόλις εκείνη θα μάς κυνηγά. Που έλεγε κι ο άλλος. Στο διηνεκές.

Το τοπίο, βέβαια, είναι εκεί, απέναντι. Επιμένει και παραμένει. Πάντα. Ανόλεθρο, επιβλητικό, μυστικό. Κι εμείς εμπρός του με τα κουρσάκια μας, τα μπαγκάζια, τις εντούρο, τα άγχη και την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε μέσα σε ελάχιστο διάστημα να καθαρθούμε από εκείνο το κακό που χρόνιο ενεδρεύει μέσα μας. Που έχει ποτίσει κάθε κύτταρο μυαλού και κορμιού.

Οι διακοπές, λοιπόν, παραμένουν εκείνο το άλλοθι αθωότητας που όμως σπάνια αξιοποιούμε. Επειδή συνηθέστερα μεταγγίζουμε στο τοπίο τη νεύρωση και τις φοβίες μας. Όταν δεν το ρυπαίνουμε ξεδιάντροπα. Τις ακτές, τα δάση, τους βράχους και τις κορφές. Με τη θάλασσα να μάς περιγελάει και τα βουνά να μάς οικτίρουν. Στέκουμε αμήχανοι
σ’ αυτό που ενσυνειδήτως εγκαταλείψαμε επειδή μάς ξεπερνάει. Έχουμε γούστόταν εμείς, οι αφόρητα μικροαστοί υποδυόμαστε τους αυθεντικούς απέναντι στην αυθεντικότητα της φύσης… Τους πρωτόγονους! Τους γηγενείς! Τάχα μου αυτούς που προέρχονται από εδώ. Κουροφέξαλα! Εμείς προερχόμαστε από το πουθενά. Και προς τα εκεί πάμε. Όλα τα άλλα, υπεκφυγές.

Ώσπου να έρθουν η βροχή και ο αέρας του φθινοπώρου και να αποπλύνουν με τη σειρά τους το θερινό άγος της τουριστικής πανάκειας. Το μάθαμε ήδη. Πως δεν υφίσταται πια καμιά αθωότητα. Πουθενά. Παρά μόνο πόζες διακοπών. Αγκουσεμένη ευτυχία μίζερων διακοπτόντων. Ούτως ή άλλως το αμαρτωλό άστυ μάς περιμένει. Το ξαναείπαμε. Και ασφαλώς μάς πάει περισσότερο.

ΥΓ.1 Διαβάζω από το Editorial της Τζίνας Δαβιλά ( iporta Σεπτέμβριος 2019):

“Στην έξοχη ταινία «Chinatown» του 1974 σε σκηνοθεσία Ρόμαν Πολάνσκι, ο Νίκολσον ψιθυρίζει την μοιραία φράση «The least possible» . Απογοητευμένος από την επικράτηση του κακού, μπρος στην αιφνίδια τροπή της υπόθεσης που έχει αναλάβει ως ιδιωτικός ντετέκτιβ, μένει σχεδόν άναυδος. Ποιος νίκησε το χάος; Ποιος νίκησε το σκοτάδι; Ποιος δεν λιγοψύχησε στον ανελέητο πόλεμο του ισχυρού που επιβάλλει το δίκαιο του; Το λιγότερο δυνατό ήταν η φράση που οδήγησε τον σεναριογράφο στην έμπνευση της ταινίας. Στη χαοτική δεκαετία του 1930 κανείς δεν μπορούσε να βρει το δίκιο του, αφού και η αστυνομία λίγα μπορούσε να κάνει, μιας και ήταν εξαγορασμένη ή υπό το φόβο της απειλής έκανε τα στραβά μάτια …” «Το λιγότερο δυνατό» λοιπόν.  Το ίδιο ισχύει, σκέφτομαι, και σήμερα τουλάχιστον στον μικρόκοσμο των τοπικών κοινωνιών. Αν όχι και στο επίπεδο της κεντρικής εξουσίας. Π.χ στη Μύκονο, στην Πάρο, στην Τήνο οι αρχές είναι ανίσχυρες εμπρός στους τοπικούς παράγοντες, τους φεουδάρχες των νησιών. Έτσι λειτουργεί μυστικά ένας συμβιβασμός: Οι αρχές ολιγωρούν ως προς την εφαρμογή του νόμου και οι τοπικοί παράγοντες εξασφαλίζουν (στις αρχές) ασυλία. Οι νόμοι υπάρχουν μεν, δεν εφαρμόζονται δε. Το γεγονός αυτό φέρνει στο νου μου την άλλη, νευρώδη ταινία του Ηλία Καζάν “Ο Συμβιβασμός”( The Arrangement ). Όλα λοιπόν ένα αισχρό δούναι και λαβείν, ένας συμβιβασμός για εκείνα που ούτε μας ανήκουν ούτε τίθενται σε διαπραγμάτευση.

ΥΓ.2:  Στη πρώτη φωτογραφία η Πανσέληνος στο Neuchâtel. Ιούνιος. Στο πρώτο επίπεδο η ομώνυμη λίμνη, στο βάθος οι Άλπεις. Στις άλλες η Τήνος και η προετοιμασία της Πανσελήνου του Αυγούστου. Στο Ξώμπουργκο σουρουπώνει.