Πάσας ἀληθῶς, Ἄννα, νικᾷς μητέρας,
Μήτηρ ἕως ἂν σὴ γένηται θυγάτηρ.
Ἐξάγαγε πρὸς φῶς Θεομήτορα ὀγδόῃ Ἄννα.

Η Παναγιά Τσαμπίκα η Ψηλή

Η διαδρομή για την Παναγιά Τσαμπίκα την Ψηλή

Η Παναγιά Τσαμπίκα γιορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου  και την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Η Ιερά Μονή της της Παναγιάς της Ψηλής πιθανολογείται ότι δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα και της Παναγιάς της Κάτω το 1760 επί Τουρκοκρατίας. Φορέας διαχείρισης και Προστασίας της Μονής είναι η Ιερά Μητρόπολη Ρόδου η οποία υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η ιστορία, η τοποθεσία:

Πριν φτάσουμε στο χωριό Αρχάγγελος της Ρόδου με κατεύθυνση προς Λίνδο αριστερά στην κορυφή του βουνού σε υψόμετρο 287μ. μέσα σε κατάφυτη έκταση με εξαιρετική θέα προς τη θάλασσα και την ενδοχώρα, βρίσκεται η Μονή της Παναγίας της Τσαμπίκας ή “Kυράς Ψηλής” ή “Άνω Tσαμπίκας», όπως είναι επίσης γνωστή.

Το προσωνύμιο “Τσαμπίκα”  θεωρείται ότι ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη “σαμβύκη”, είδος πλοίου, όπως μας παραδίδει ο Ησύχιος, καθώς γεωφυσικά το ύψωμα ομοιάζει με πλεούμενο που σημαίνει είδος πλοίου, ενώ Ζαμβύκη ονομάζεται και το βουνό στο οποίο είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγίας Τσαμπίκας στην Ρόδο. Κατά την άποψη άλλων μελετητών, το επίθετο που ακολουθεί την Παναγία συνδέεται με τη λέξη της τοπικής διαλέκτου του Αρχαγγέλου ‘τσάμπα’ που σημαίνει σπίθα, σπινθήρας, φλόγα και σχετίζεται με τη θρησκευτική παράδοση εύρεσης της εικόνας.

Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, βοσκός παρατήρησε ότι στην κορυφή του όρους που σήμερα βρίσκεται η μονή, έκαιγε μία φλόγα. Ανεβαίνοντας στο βουνό με συγχωριανούς του για να εξακριβώσει τι συνέβαινε, αντίκρισε επάνω στο κυπαρίσσι την ασημένια εικόνα της Παναγίας και μπροστά της αναμμένο καντήλι.

Ένα παλαιότερο θαύμα της Παναγίας Τσαμπίκας, αναφέρεται σε έναν τούρκο πασά, ο οποίος είχε κτήματα γύρω από το μοναστήρι την Ρόδο. Η γυναίκα του δεν τεκνοποιούσε, έτσι αφού έμαθε για την Παναγία, προσευχήθηκε και έφαγε το φυτίλι που έκαιγε στο καντήλι της εικόνας. Έτσι έμεινε έγκυος. Αφού γεννήθηκε το μωρό, κρατούσε στην χούφτα του το φυτίλι του καντηλιού. Με αυτόν τον τρόπο πείστηκε ο πασάς ότι το παιδί είναι δικό του, και δώρισε στην εκκλησία όλα τα κτήματα που βρίσκονταν γύρω από το ναό. Η Παναγία Τσαμπίκα βοηθά τα ζευγάρια που δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν, ενώ προστατεύει και τις εγκυμονούσες. Όσοι επικαλέστηκαν την βοήθεια της Παναγίας κατάφεραν να τεκνοποιήσουν, ενώ άλλοι απέκτησαν δίδυμα. Πολλές είναι οι βαφτίσεις που γίνονται στο παρεκκλήσι της Παναγίας της Τσαμπίκας κάθε χρόνο, προς τιμή της Παναγίας, από τις οικογένειες που έκαναν τάμα εκεί.

Το μυστήριο με την εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας

Η εικόνα της Παναγίας, ενώ βρισκόταν στο μοναστήρι του Κύκκου στην Κύπρο, κατά θαυμαστό τρόπο έφευγε και μεταφερόταν στο βουνό Ζαμβύκη στην Ρόδο, κρυβόταν πίσω από ένα κυπαρίσσι και εμφανιζόταν μόνο σε ένα βοσκό, με μία λάμψη. Ο βοσκός δεν είχε δώσει σημασία τις πρώτες δύο μέρες, ενώ την τρίτη μέρα όταν είδε ξανά το φως αποφάσισε να δει τι συνέβαινε. Έτσι αφού πήγε στο βουνό, είδε την εικόνα της Παναγίας να φωτίζεται από το ακοίμητο καντήλι στο «κυπαρίσσι το αεράτο», όπως ονομάζεται το κυπαρίσσι που κρυβόταν η εικόνα. Το κυπαρίσσι αυτό σώζεται μέχρι σήμερα, ενώ στη ρίζα του υπάρχει μια τρύπα που κατά συχνά διαστήματα βγάζει ζεστό και κρύο αέρα.

Οι μοναχοί στο μοναστήρι του Κύκκου όταν ανακάλυψαν που βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας, την μετέφεραν ξανά στην Κύπρο. Για δεύτερη φορά η εικόνα έφυγε με θαυματουργό τρόπο και ξαναπήγε στο βουνό Ζαμβύκη, πίσω από το κυπαρίσσι. Αφού την μετέφεραν ξανά στην Κύπρο, την έκαψαν λίγο από την πίσω πλευρά για να υπάρχει ένα σημάδι, έτσι ώστε να αναγνωρίζουν ότι είναι η δική τους εικόνα. Η εικόνα της Παναγίας για τρίτη φορά «έφυγε» και ξαναπήγε στο βουνό Ζαμβύκη. Από τότε, η εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας βρίσκεται στην Ρόδο.

Το 2002, όταν κτίστηκε στην Κύπρο το παρεκκλήσι προς τιμήν της Παναγίας Τσαμπίκας στο Πέρα Xωριό Nήσου, ο Μητροπολίτης Ρόδου, κ.κ. Κύριλλος, συνοδευόμενος από τρείς ιερείς, έφερε τη θαυματουργή εικόνα στην Κύπρο, τέλεσε τα εγκαίνια του ναού και τότε ήταν η πρώτη φορά που η εικόνα «έφυγε» από τη Ρόδο και παρέμεινε στην Κύπρο για τρεις μέρες.

WELCOME TO GREEK ISLANDS RESTAURANT-NEW YORK253-17 NORTHERN BLVD

Κειμήλια στην Ιερά Μονή Παναγιάς Τσαμπίκας Ρόδου

Το σημαντικότερο κειμήλιο της Ιεράς Μονής της Παναγίας Τσαμπίκας είναι η εφέστιος ομώνυμη θαυματουργή εικόνα που η παράδοση θέλει να προέρχεται από την Ιερά Μονή της Παναγίας του Κύκκου της Κύπρου. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων εικόνα που εκτίθεται σε φορητό ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι στα νότια του τέμπλου του νεότερου ναού επ’ ονόματι της Θεοτόκου. Στο σύνολό της η φέρει αργυρή επένδυση από την οποία εξαιρούνται μόνο τα πρόσωπα των μορφών. Η Παναγία ιστορείται στον τύπο της Πλατυτέρας των Ουρανών, έναν από τους πλέον δημοφιλείς στη βυζαντινή εικονογραφία, του οποίου η ονοματοδοσία έχει ως έρεισμα τη Λειτουργία του Μ. Βασιλείου.

Τα υπόλοιπα κειμήλια της Ιεράς Μονής Παναγίας Τσαμπίκας εκτίθενται σε έναν καλαίσθητο πρόσφατα εγκαινιασθέντα μουσειακό χώρο που φιλοξενείται στα βόρεια του ναού, στο κτιριακό συγκρότημα των παλαιών ‘οντάδων’. Στο μουσείο που στόχο έχει να παρουσιάσει σε ένα πολυπληθές και ετερόκλητο κοινό τη σχέση των πιστών και του νησιού με τη Μονή και την Κυρά του τόπου, παρουσιάζεται εύληπτα και μέσω σύγχρονων διαδραστικών εφαρμογών, η ιστορία και τα κειμήλια του προσκυνήματος, οργανωμένα σε δέκα θεματικές ενότητες.

Η έκθεση, με πυρήνα τα τάματα (κυρίως πλακίδια και πιττάρια) και τις δωρεές που απηχούν λαϊκές δοξασίες, βιώματα και παραδόσεις, παρακολουθεί μέσα από τις ενότητες ‘νομίσματα’, ‘έντυπα και χειρόγραφα’, ‘εκκλησιαστική χρυσοκεντητική’, ‘εικόνα στο ροδιακό χώρο’, ‘ξυλογλυπτική’, ‘μεταλλοτεχνία’, ‘κεραμική’, ‘υαλοτεχνία’ και ‘λιθογλυπτική’, την πρόσληψη της εκάστοτε τέχνης και την ένταξή της στην τοπική πολιτιστική κληρονομιά.

Στην πλειονότητά τους τα εκθέματα χρονολογούνται μεταξύ 17ου και 19ου αι., ενώ αρκετά είναι τα χρονολογημένα στους 14ο, 15ο και 16ο αι., κυρίως παλαίτυπα και φορητές εικόνες. Δεν λείπουν ωστόσο και τα αρχαιότερα αντικείμενα. Ανεξάρτητα από τη χρονολόγησή τους, στο σύνολό τους τα εκθέματα παρουσιάζουν μεγάλη αρχαιολογική, λαογραφική και ιστορική αξία.

Οι φορητές ξύλινες εικόνες καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της συλλογής του μουσείου και εκπροσωπούν κάθε κατηγορία. Πρόκειται ουσιαστικά για εικόνες τέμπλου, προσκυνήσεως και εικόνες διαφόρων μεγεθών για ιδιωτική λατρευτική χρήση. Από πλευράς θεματολογίου, καλύπτουν σχεδόν όλη την κλίμακα της ορθόδοξης δογματικής ιεραρχίας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συλλογή εντύπων και χειρογράφων. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει λειτουργικά βιβλία, όπως Ευαγγέλια και Ψαλτήρια, αρκετά από τα οποία έχουν τυπωθεί στη Βενετία. Επίσης, σπάνια χειρόγραφα και παλαίτυπα, όπως το Άξιον Εστί στην αραβική γραφή, ωδές στον τελευταίο σουλτάνο που γνώρισε η Ρόδος, τον Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ κ.ά.

Όσον αφορά στον τομέα της μεταλλοτεχνίας, στο μουσείο εκτίθενται μία σειρά από εκκλησιαστικά, αργυρά κυρίως, σκεύη, συνδεδεμένα με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, αλλά και διαφόρων ιεροπραξιών και ιεροτελεστιών, όπως Άγια Δισκοπότηρα και Δισκάρια, σταυροί ευλογίας, αγιασμού και λιτανείας, κανδήλες, θυμιατά, κολυμβήθρα, μανουάλια, εξαπτέρυγα, λαβίδες κ.ά.

Αρκετά είναι επίσης τα εκκλησιαστικά υφάσματα και τα άμφια, μεταξύ των οποίων και μία αρχιερατική μήτρα. Σε μικρότερες, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες ενότητες παρουσιάζονται κεραμικά και γυάλινα αντικείμενα, καθώς και αξιόλογα δείγματα λιθογλυπτικής. Σε ξεχωριστή, τέλος, ενότητα εκτίθεται η συλλογή νομισμάτων της μονής που εκτίνεται χρονικά από την εποχή του Δημητρίου του επονομαζόμενου Πολιορκητή έως και τον προηγούμενο αιώνα.

Παραγωγή ή πώληση εκκλησιαστικών / μοναστηριακών προϊόντων

Στον αύλειο χώρο του ναού της Παναγίας Τσαμπίκας, συστεγασμένος με το εκκλησιαστικό μουσείο, υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος, ο οποίος λειτουργεί ως πωλητήριο. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί ποικίλα ενθυμήματα μεταξύ των οποίων βιβλία, κομποσκοίνια, εικόνες, λιβάνι, αγιάσματα και άλλα εκκλησιαστικά είδη.

Πληροφορίες: Ιερά Μητρόπολη Ρόδου και Δόγμα.