Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

GREEK RESTAURANT-THE BEST IN THE CITY- NEW YORK 253-17 NORTHERN BLVD

Επισκεφθείτε τη νέα ιστοσελίδα μας

visit our new web site

Εξ επαφής [Π12]

Παιδεία μηδέν,  Κοινωνία μηδέν

Θεσσαλονίκη, 2022, Βιβλιοθήκη ΑΠΘ

Βοστώνη, Δημόσια Βιβλιοθήκη

Βλέποντας τις εικόνες από τον πρόσφατο βανδαλισμό στον χώρο δημιουργίας βιβλιοθήκης στο ΑΠΘ, αλλά και κάποιες «αριστερές» αντιδράσεις υπέρ όλου αυτού του βάναυσου νεανικού όχλου, μου γεννήθηκαν ορισμένες – ίσως επωφελείς – σκέψεις.

Ξεκινώντας από την παραδοχή πως η Παιδεία αποτελεί τη δημιουργική μήτρα, όπου γονιμοποιούνται και αναπαράγονται τα κύτταρα μιας ζωντανής κοινωνίας, η οποίαεξελίσσεται στο χώρο και στο χρόνο, προβάλλουμε την σκέψη μας στις προοπτικές του 21^ου αιώνα, όπου ο ρόλος των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων είναι κρίσιμος, γιατί αν υπονομευτεί η «πίστη» στις βασικές έννοιες «Κοινωνία, Παιδεία», ως θεμελιώδεις πολιτισμικές αξίες συμβίωσης, που στήριξαν την εξέλιξη της ανθρωπότητας, τότε το μέλλον κάθε κοινωνίας, τόσο σε εθνική-τοπική όσο και σε παγκόσμια κλίμακα, θα είναι δυσοίωνο. Στην παραπάνω περίπτωση, την αποδοχή δηλαδή των ανωτέρω πολιτισμικών αξιών, η μεν «κοινωνία» μέσω των θεσμοθετημένων φορέων της και δη της Πολιτείας, ιδίως μιας πολιτείας που θα ασπάζεται τους δημοκρατικούς θεσμούς, θα πρέπει να θωρακίζει το δικαίωμα στην μάθηση, το δικαίωμα στην ελευθερία της μάθησης, να εστιάζει στην αποτροπή και αποβολή της βίας από τα πανεπιστήμια και τα λοιπά εκπαιδευτικά ιδρύματα, στον εξοβελισμό των «μπαχαλάκηδων», όπως τους χαρακτηρίζουν πολιτικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες, οι οποίοι, κατά περίπτωση κατεδαφίζουν ή ακόμα γίνονται  και εμπρηστές ή ανάγουν την δραστηριότητά τους με περισσή επιμέλεια στην κατασκευή και χρήση των «μολότωφ».

Ας αναζητήσουμε λοιπόν τις πηγές των παραπάνω εννοιών «Κοινωνία, Παιδεία», από καταβολής ανθρωπότητας και να ριψοκινδυνεύσουμε μια υπόθεση : Ότι «εφευρέθηκαν» σε κάποια φάση της εξέλιξης του ανθρώπου για να κανονίσουν τις ανάγκες επιβίωσης του είδους επάνω στον πλανήτη Γη, «με όρους ποιοτικής συμβίωσης, δαμάζοντας παράλληλα τα ένστικτα της βίας με δημιουργικούς/ερωτικούς κανόνες, μέσα από παιδευτικές τελετουργίες ή και μυήσεις», όπως αναφέρει σε ένα κείμενο του ο Γλύπτης Θόδωρος (Παπαδημητρίου). Τελετουργίες με κανόνες που ρύθμιζαν σταδιακά την οργάνωση της κοινότητας, από τις πρωτόγονες ενστικτώδεις μορφές συμβίωσης σε οργανωμένες κοινωνίες. Όπου, βασικός ρυθμιστικός παράγοντας ανέλιξης των κοινωνιών ήταν η πρωτογενής άσκηση της «Παιδείας» μέσω μιας πρωτόγονης Τέχνης ή Παιδείας, με κοινό παρανομαστή την αναζήτηση ποιότητας ζωής.

Έτσι βλέπουμε την επίδραση της Παιδείας στην διαμόρφωση των Κοινωνιών, με την σταδιακή εξάλειψη της βίας. Εξ αντιδιαστολής λοιπόν, ερχόμαστε στις σημερινές συνθήκες παγκοσμιοποίησης και εφαρμογής στατιστικών συστημάτων, όπου θα πρέπει «να προϋποθέσουμε πως, οι σύγχρονες κοινωνίες συνιστούν ζωντανούς οργανισμούς, που έχουν ως βασικό τους κριτήριο την επιβίωση του είδους «άνθρωπος», διαμέσου των κανόνων συμβίωσης», (Θόδωρου :  ΣΤΙΓΜΑΤΑ ΠΟΡΕΙΑΣ – ΙΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ  εκδ. Εστία 1984), οπότε μπορούμε να θεωρήσουμε την Παιδεία ως τη «μήτρα», μέσα στην οποία γονιμοποιούνται και αναπαράγονται τα δημιουργικά «κύτταρα» μιας κοινωνίας, η οποία εξελίσσεται στο χώρο και στο χρόνο.

Ποιάς σύγχρονης «κοινωνίας» όμως ή καλλίτερα, ποιες είναι εκείνες οι ανάγκες που καθορίζουν τη σημερινή κοινωνία, πάνω στις οποίες μπορεί να συντονιστεί η Παιδεία μας, ως «γενική κοινωνική νοοτροπία» ή ως συστηματική Εκπαίδευση ; Έτσι λοιπόν έχουμε την «γενική κοινωνική νοοτροπία» η οποία διασπάται ανάλογα με τις παραβατικές συμπεριφορές, δηλαδή συμπεριφορές που αφορούν τη μη τήρηση των άγραφων αλλά και των γραπτών νόμων. Αυτές οι συμπεριφορές που τείνουν – δυστυχώς – να πάρουν την μορφή πολιτικής έκφρασης και που γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από άναρχες ή ακόμη και οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις, με τα καταναλωτικά πρότυπα που δημιουργούνται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να επιτείνουν ή να επιβάλλονται διά μέσου της «εικόνας», με αποτέλεσμα να αποδυναμώνουν τις πρωτογενείς κοινωνικές σχέσεις, τον έλεγχο και την αρμονική τήρηση των αξιών. Τόσο η τηλεόραση όσο και οι ταινίες, προωθούν την έννοια της απονομής δικαιοσύνης μέσω της βίας και φυσικής εξόντωσης των εχθρών. Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι νέοι παρακολουθώντας τη βία τείνουν να συμπεριφέρονται περισσότερο επιθετικά. Τα θεάματα βίας είναι εύκολο να μεταφερθούν στην καθημερινή ζωή ωθώντας τους νέους να την ασκήσουν προσωρινά ή μόνιμα, ευκαιριακά ή όχι, ακόμη και ως πολιτική πράξη. Όσοι λοιπόν εκτίθενται στα προγράμματα βίας αρχίζουν να τη χρησιμοποιούν και οι ίδιοι θεωρώντας ότι είναι ένας τρόπος αποκατάστασης της δικαιοσύνης.

Εν τέλει, είναι γεγονός ότι, η σύγχρονη κοινωνία παραπαίει, με τις υπάρχουσες πολιτικοοικονομικές δομές και τον ευτελισμό δομικών κοινωνικών κανόνων, μέσα στη θολούρα της παγκόσμιας αγοράς (marketing), που διεγείρει στα μέλη των κοινωνιών καταναλωτικές επιθυμίες μετατρέποντας τες σε «ανάγκες», με συνέπεια να καταρρέει η πραγματική οικονομία, παρασύροντας σε αυτή την κατάρρευση και την Παιδεία, το κύτταρο επιβίωσης, με την παραπάνω έννοια, της κάθε κοινωνίας.

Στο άλλο σκέλος, η «παιδεία». Είναι γεγονός ότι,  η κυρίαρχη δημαγωγική και διαφημιστική λογική, η οποία έχει διαβρώσει την Πολιτική, την Οικονομία και ολόκληρο το κοινωνικό σώμα, έχει υπονομεύσει και την Παιδεία. Για την ιστορία, μέσα στα πλαίσια της μνήμης, θυμάμαι την εφαρμογή του «ακαδημαϊκού απολυτηρίου» (ήταν οι εξετάσεις μου για το Πανεπιστήμιο) της εποχής του Γεωργίου Παπανδρέου, μέσω του οποίου χρειαζόταν γενική γνώση σε μια προσπάθεια, η «Παιδεία» να είναι φορέας μιας γενικότερης καλλιέργειας (culture). Βέβαια σήμερα  ή λεγόμενη συστηματική Εκπαίδευση, θα μπορούσε να συντελείται δια μέσου των μέσων επικοινωνίας – με λέξεις, αριθμούς, σχέδια, εικόνες ή με ειδικές ασκήσεις σε εργαστήρια πρακτικής εφαρμογής, υπό την προϋπόθεση να διερευνηθεί πρώτα η αξιοπιστία αυτών των «μέσων» πάνω στα οποία θα μπορεί να στηρίζεται το οικοδόμημα της Εκπαίδευσης.

Με αυτές τις βασικές διευκρινίσεις και την αποκατάσταση της ελευθερίας, με την αποτροπή της βίας και αναρχίας  στους χώρους της εκπαίδευσης, ανώτατης και μη, θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε στη διερεύνηση της λειτουργίας των «εργαλείων» της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της ευρύτερης Παιδείας.

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ        

Πράγα