…Το θέατρο είναι παντού, τα πάντα είναι θέατρο, η θεατρικότητα παραμονεύει σε κάθε μας εκδήλωση καθιστώντας την καθημερινότητα μας σκηνή και τις πιο ασήμαντες, κοινότοπες μας ενέργειες “δράμα”. Όλες οι μορφές τέχνης απ’την άλλη προϋποθέτουν το θέατρο.

Ο γλυπτικός ήρωας φερ’ ειπείν της πλατείας που πάνω απ’ το βάθρο του ξιφουλκεί στο κενό, έχει κάτι από την ηρωική απελπισία ενός θεατρικού ήρωα. Είναι ο Δον Ζουάν ή ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος. Το γυμνό πάλι που ησυχάζει στον μουσαμά ενός πίνακα ζωγραφικής είναι πάντα είτε μία Δυσδαιμόνα είτε μία Λουκρητία. Μία Ολυμπία που περιμένει τον εραστή της.

Ή, αυτό που συμβαίνει στη μουσική και τα τραγούδια. Η κάθε φράση ενός οργάνου είναι ένα μικρό δράμα κι ο κάθε στίχος μονόπρακτο. Ευτυχισμένο ή τραγικό. Προσέξτε: “Θα σε πάρω να φύγουμε…” Συμπληρώστε εσείς τη συνέχεια.

Ή, ” Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου…”

Ποιός δεν διαβλέπει τη θεατρική δράση, ποιός δεν κατανοεί ότι κάτι επίκειται, ποιός δεν περιμένει το τέλος, καλό ή κακό, σ’ αυτήν την αφήγηση;

Στην Αριάδνη παρότι η βασική της επίδοση είναι τα εικαστικά, αρέσει πολύ το θέατρο. Είναι πλέον 14 ετών και με συνοδεύει επίσημα στις θεατρικές μου εξόδους. Τον τελευταίο καιρό λοιπόν είδαμε περί τις πέντε παραστάσεις και θέλω να σας μεταφέρω εδώ την εμπειρία μου. Καταρχάς χαρήκαμε κλασικό θέατρο αφού είδαμε τρία έργα από τον λεγόμενο χρυσό αιώνα του ισπανικού θεάτρου υπογεγραμμένα από τον Θερβάντες, τον Λόπεθ ντε Βέγα και τον Καλντερόν ντέλλα Μπάρκα. Επίσης ένα ανάλογο δράμα του 17ου αιώνα, από τον γαλλικό κλασικισμό αυτή τη φορά, τον Ντον Ζουάν του Μολιέρου.

Τέλος η “Φάρμα των Ζώων” του Εθνικού έκλεισε κατά τον κύκλο των επισκέψεων μας μ’ ένα εξίσου κλασικό κείμενο. Θέλω να πω εδώ πως θεωρώ κλασικά κείμενα τόσο του θέατρο Σοφοκλή ή του Σαίξπηρ όσο και του Τσέχωφ ή του Μπέκετ. Κυρίως του τελευταίου επειδή είναι αξεπέραστα υποδείγματα γραφής, δομής όσο και σκηνικού μινιμαλισμού.

Πρώτα συμπεράσματα: Οι άνθρωποι του θεάτρου μας ψάχνουν και παρουσιάζουν άγνωστα έργα – εδώ τα τμήματα θεατρικών σπουδών έχουν προσφέρει πολλά – επιστρέφουν στις πηγές, δουλεύουν ομαδικά και χωρίς σταριλίκια, σέβονται τον λόγο – ιδιαίτερα όταν είναι έμμετρος – και του επιτρέπουν ν’ ακούγεται με σαφήνεια και συγκίνηση. Η πανδημία επέτρεψε ώστε οι παραστάσεις να είναι δουλεμένες στο έπακρο και το αποτέλεσμα απολύτως επαγγελματικό. Ευχάριστη, τέλος, έκπληξη για μένα το γεγονός ότι σε όλες σχεδόν τις παραστάσεις που είδα, εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα παλιοί φοιτητές μας από το ΕΚΠΑ. Όπως λόγου χάρη ο Κωνσταντίνος Κυριακού στα τέσσερα μονόπρακτα του Θερβάντες – σκηνοθέτης, μεταφραστής, πρωταγωνιστής – ή η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου – επιμέλεια κειμένων, διασκευή – στη νεομπαρόκ, χρωματικά και κινητικά, μουσική, ως συνήθως, παράσταση του Άρη Μπινιάρη, στην σκηνή “Ελένη Παπαδάκη”.

Από την άλλη, λείπει εκκωφαντικά ο μεγάλος ηθοποιός, αυτός που θα κυριαρχήσει πάνω στη σκηνή ασχέτως κειμένου, σκηνοθέτη, φωτιστή, σκηνογράφου. Αυτός που θα κομίζει την θεατρική μαγεία αδιαπραγμάτευτη. Όπως συνέβαινε λίγο πιο παλιά όταν κανείς χαιρόταν το Γιώργο Μιχαλακόπουλο, τον Νικήτα Τσακίρογλου, τη Ρένη Πιττακή, τον Γιώργο Αρμένη, την Αμαλία Μουτούση κ.λπ. ( δεν έχω δει ακόμη τους αγαπημένους μου Στεφανία Γουλιώτη και Αργύρη Ξάφη). Έτσι, μοιραία από όλες τις παραστάσεις που παρακολούθησα, άλλες συγκινητικά χειροποίητες, άλλες με χρήση ή κατάχρηση σκηνικών βοηθημάτων, ξεχωρίζω μοιραία το “Ντον Ζουάν” του Μολιέρου στο θέατρο Σημείο που σκηνοθέτησε ο νεαρός Αλέξανδρος Διαμαντής στην κλασική μετάφραση του Παντελή Πρεβελάκη. Εδώ, δεσπόζει κυριολεκτικά στη σκηνή η μικροκαμωμένη Μάνια Παπαδημητρίου σε πολλαπλούς ρόλους συνεπικουρούμενη επάξια από τον Όμηρο Πουλάκη, ευχάριστη έκπληξη, και την Δανάη Παπουτσή. Η Μάνια, το λέω ευθέως, κάνει τη διαφορά θυμίζοντας μεγάλες πρωταγωνίστριες του παρελθόντος όπως η Βασούλα Μανωλίδου ή η Αντιγόνη Βαλάκου. Ανάλογα, ο σκηνοθέτης σέβεται και το κείμενο και τους ηθοποιούς του επιτρέποντας τους να το υπηρετήσουν με τον πιο θεατρικό τρόπο. Τρεις μόνο ηθοποιοί επί σκηνής για ένα πολυπρόσωπο έργο και τι αποτέλεσμα!

Αντιθέτως τα πρόσωπα περίσσευαν στην έντιμη και φιλότιμη παράσταση της Ελένης Ευθυμίου “Φουέντε Οβεχούνα” στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (σκηνικά Ζωή Μολυβδά – Φαμέλη, κοστούμια Άγγελος Μέντης). Μοιραία όμως η σύγκριση με την παραγωγή του ΚΘΒΕ από το μακρινό 1977 που υπέγραφαν ο Γιώργος Μιχαηλίδης και ο Θάνος Μικρούτσικος, είναι συντριπτική. (Είχα δει την παράσταση, το καλοκαίρι του 1978 στο Ηρώδειο σε μία πολύ φορτισμένη, πολιτικά και κοινωνικά, εποχή). Δυστυχώς, την ημέρα που πήγαμε εμείς – μία Παρασκευή στις αρχές του Δεκεμβρίου το θέατρο ήταν σχεδόν άδειο – έτσι ώστε ελάχιστοι αντάμειψαν τον συγκινητικό μόχθο τον ηθοποιών επί σκηνής. Ευχάριστη έκπληξη η παρουσία της νεαρής ηθοποιού με σύνδρομο Ντάουν. Μπράβο!

Μόλις χτες είδαμε τον “Γιατρό της Τιμής” στο θέατρο Πόρτα σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχοπούλου και σκηνικά – κοστούμια του εικαστικού Βασίλη Παπατσαρούχα. Το άπαιχτο στην Ελλάδα έργο αναφέρεται σε μία δολοφονία τιμής, μία γυναικοκτονία δηλαδή, που συμβαίνει στην Ισπανία του 13ου αι. και έχει ανέβει με σωστό ρυθμό και πολύ πειστική, θεατρική φόρμα.

Και στο Εθνικό Θέατρο και στο θέατρο Πόρτα η/ο σκηνογράφος επιλέγουν μία συγκεκριμένη, σκηνική κατασκευή, κάπως μηχανική κι απρόσωπη, η οποία στη ροή του έργου μεταμορφώνεται σε ποικίλες χρήσεις. Αντίθετα, τα κοστούμια και στα δύο μπαρόκ έργα επωμίζονται το μεγαλύτερο δραματικό φορτίο της όψης. Είναι μία λύση που βλέπουμε πλέον συχνά στο θέατρο μας κι άλλοτε υπηρετείται ευρηματικά όπως έχει συμβεί σε διάφορα ανεβάσματα του Καραθάνου στο Εθνικό (π.χ. ο “Αγαπητικός της βοσκοπούλας” και “Συρανό ντε Μπερζεράκ”με σκηνογράφο την αείμνηστη Έλλη) κι άλλοτε διεκπεραιωτικά. Εν προκειμένω η καμπύλη κατασκευή του Παπατσαρούχα μού θύμιζε το μεταλλικό, γλυπτικό “τοίχο” που έχει χαρίσει ο Ιόλας στο Μακεδονικό Μουσείο σύγχρονης τέχνης. Ιδιαίτερη μνεία στην επιτυχημένη μετάφραση του Μοσχοπούλου η οποία δεν προδίδει ούτε τον άκρως ποιητικό, δύσκολο λόγο του ντέλλα Μπάρκα ούτε ένα έργο που συχνά το παραλληλίζουν με τον σαιξπηρικό Οθέλλο.

Όχι άστοχα όλη η παράσταση αφιερώνεται στη μνήμη της πρόωρα χαμένης Έλλης Παπαγεωργακοπούλου.