Ο κ.Γιώργος Γραμματικάκης είναι Πανεπιστημιακός Καθηγητής Φυσικής, πρώην Πρύτανης του Παν/μίου Κρήτης, Συγγραφέας βιβλίων για το Σύμπαν και τ.Ευρωβουλευτής με το ΠΟΤΑΜΙ.

Το Φως κυριαρχεί, με το νόημα και τους συμβολισμούς του, στα κείμενα και τις λειτουργίες της Ορθοδοξίας. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι στην μεγαλύτερη εορτή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, το Άγιο Πάσχα, που με τρόπο βασανιστικό και από μακριά ζούμε αυτές τις ημέρες, η έννοια του φωτός είναι καθοριστική.

Πράγματι. Λίγο πριν από την Ανάσταση, το «Άγιο Φως» μεταδίδεται στις λαμπάδες των πιστών, σηματοδοτώντας την προσδοκία της αναστάσιμης ζωής. Τα πρόσωπα των πιστών λάμπουν από αγαλλίαση, και οι ευχές που ανταλλάσσονται υπογραμμίζουν την ελπίδα και την αγάπη. Καθώς μάλιστα ψάλλεται το « Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός» τα φώτα της Εκκλησίας ανάβουν θριαμβευτικά, υπονοώντας την νίκη του φωτός επί του σκότους, της ζωής επί του θανάτου.

Η σύντομη αυτή περιγραφή, αδικεί ασφαλώς τις διαστάσεις που κατέχει το αναστάσιμο Φως στις καρδιές των πιστών. Αποκτάι όμως ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς ο ζόφος και η αγωνία από μια φονική πανδημία τυλίγουν τις ζωές μας, και το αύριο εμφανίζεται άγνωστο, και συχνά απειλητικό. Καθώς λοιπόν η μοίρα θέλησε, να εορτάσομε το Πάσχα κλεισμένοι στα σπίτια και τον εαυτό μας, είναι σκόπιμο να ανατρέξομε στο Ελληνικό φως και τις διαδρομές του.

Ο υπογράφων είχε την τύχη -αλλά και την ανάγκη- να αναζητήσει τις διαδρομές του φωτός, στην Επιστήμη και την Ζωή, πολλά χρόνια νωρίτερα. Έτσι στο βιβλίο του «Η αυτοβιογραφία του φωτός», που αγαπήθηκε πολύ από τους αναγνώστες, προσπάθησε να περιγράψει τους θαυμαστούς τρόπους, που το φως οδήγησε την επιστήμη στις πιο σπουδαίες κατακτήσεις της: Την θεωρία της Σχετικότητας, την διαστολή του Σύμπαντος, τον παράδοξο κόσμο των κβάντων. Ενώ σε άλλες σελίδες του βιβλίου υπογραμμίζεται η σημασία του φωτός για την Τέχνη και την ίδια την ζωή, την φιλοσοφία και τις θρησκείες. Είναι λοιπόν κατάλληλη η περίσταση να μεταφέρω εδώ ένα απόσπασμα από αυτές τις σελίδες, που αναφέρεται στο Ελληνικό φως.

«Την πραγματική πάντως σημασία του φωτός στον βίο και στα αισθήματά μας, την ανακάλυψα όταν η λαχτάρα της ψυχής με οδήγησε οριστικά στην Ελλάδα. Στην Αγγλία και σε χώρες της Ευρώπης, όπου είχα μέχρι τότε ζήσει, το φως έμοιαζε να ασθμαίνει ή να καταδιώκεται, ποιος ξέρει από ποιον άδηλο εχθρό. Με την επιστροφή μου όμως στην Ελλάδα, είχα την αίσθηση ότι ανακάλυψα πάλι το φως. Όπως έγραψε ο Χένρυ Μουρ, ένας από τους κορυφαίους γλύπτες της σύγχρονης εποχής: «Το ελληνικό φως είναι, όπως λένε όλοι, κάτι που δεν μπορείς να φαντασθείς προτού το βιώσεις. Στην Αγγλία το μισό φως, κατά κάποιον τρόπο, απορροφάται μέσα στο αντικείμενο, όμως στην Ελλάδα το αντικείμενο μοιάζει να αναδίνει φως σαν να φωτίζεται το ίδιο από μέσα».

Με τον καιρό, άρχισα πράγματι να πείθομαι ότι, όπως τόνιζαν από παλιά οι δάσκαλοί μας και οι ποιητές, το φως είναι συναρτημένο με την Ελλάδα και την μοίρα της. Ακόμα περισσότερο, ότι κουβαλούσα μέσα μου την προσδοκία και την ανάγκη του. Εδώ, στην Ελλάδα, η διαύγεια του φωτός καθορίζει τον χαρακτήρα του τοπίου και των πνευματικών μας αναζητήσεων. Μια νοητή γραμμή, ξεκινά από το Απολλώνειο φως της αρχαιότητας, διασχίζει το «δεύτε λάβετε φως» της Αναστάσεως, και φτάνει μέχρι το «άξιον εστί το φως» του Ελύτη.«Το φως και η ιστορία στην Ελλάδα” σημειώνει ο ίδιος ο ποιητής “είναι ένα και το ίδιο πράγμα. Το ένα αναπαράγει το άλλο, το ένα ερμηνεύει και δικαιώνει το άλλο, ακόμα και αυτό το κενό που είναι το μαύρο».

Πράγματι: Στην Ελλάδα το φως δεν μεταφέρει απλώς εικόνες και πρόσωπα, δεν είναι μόνον ο αγγελιαφόρος του Σύμπαντος. Υψώνεται στο επίπεδο του δημιουργού, και με έναν τρόπο μαγικό πλάθει και αναδεικνύει.»
Εδώ λοιπόν τελειώνει, αυτό το μικρό αφιέρωμα, στο Φως της Αναστάσεως, αλλά και στο Ελληνικό φως. Θα παρακαλούσα τον αναγνώστη, αν γίνεται, να συγκρατήσει μια μόνον φράση από την αναφορά μου στο Ελληνικό φως: ότι κουβαλούμε μέσα μας, την προσδοκία και την ανάγκη του. Ιδιαίτερα τις μέρες που ζούμε, η ανάγκη του είναι μεγάλη, γιατί οι ανακλάσεις μιας σκοτεινής πραγματικότητας λες και θολώνουν τον ίδιο τον ήλιο. Η προσδοκία όμως αναφέρεται στην επόμενη μέρα: Ότι μετά την πανδημία, η Ελλάδα θα βρεί τις δυνάμεις να σταθεί και πάλι όρθια, να προασπίσει τον αδύναμο, και να ανακαλύψει στέρεους δρόμους για την πορεία της.

Δημοσθένη Κοκκινίδη Τοπίο

12.4.2020

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr