Bruges – The Transfiguration of the Lord by D. Nollet (1694) in st. Jacobs church (Jakobskerk).

Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ματθαίο «οι καθαροί τη καρδία το Θεό όψονται» θέλοντας να τονίσει ότι το Άγιο Φως δεν το βλέπουν όλοι οι άνθρωποι αλλά όσοι υπήρξαν υπομονετικοί και ξάγρυπνοι για να μετέχουν της θέασής Του.

Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος είναι μια από τις από τις μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης. Έως τον 4ο αιώνα η Μεταμόρφωση γιορταζόταν πριν το Πάσχα, αλλά από την ημέρα των εγκαινίων του Ναού της Μεταμορφώσεως, τον οποίο έχτισε η Αγία Ελένη στο όρος Θαβώρ, επικράτησε ο εορτασμός του γεγονότος να γίνεται στις 6 Αυγούστου.

Από θεολογικής απόψεως η Μεταμόρφωση αποτελεί το μέγιστο μάθημα μυστικής θεολογίας.

Σύμφωνα με τον Πανεπιστημιακό καθηγητή της Θεολογίας του ΕΚΠΑ κου Γεωργίου Π. Πατρώνου “Η Μεταμόρφωση ως ιστορικό γεγονός. Ο Κύριος παραλαμβάνει τρεις από τους μαθητές του, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και μεταμορφώνεται«έμπροσθεν αυτών». Η μαρτυρία των τριών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Δεν πρόκειται, επομένως, για θεολογικό μύθο. Βέβαια πρόκειται για μια πνευματική εμπειρία των τριών μαθητών του Ιησού, όμως η εμπειρία αυτή εδράζεται σε ιστορικό γεγονός και συνδέεται με εξωτερικά εύληπτα φαινόμενα. Βλέπουν τον Κύριο στην κορυφή του όρους να λάμπει το πρόσωπο του «ως ο ήλιος» και τα ενδύματα του να γίνονται «λευκά ως το φως». Παρατηρούν δίπλα στον μεταμορφούμενο Διδάσκαλο να παρίστανται ως «μάρτυρες» του γεγονότος δύο σημαντικά πρόσωπα της ιουδαϊκής αποκαλυπτικής και της εσχατολογικής παράδοσης του Ισραηλιτικού λαού, τον Μωυσή και τον Ηλία. Όλα αυτά φανερώνουν ένα είδος θεοφάνειας μέσα στον μεσσιανολογικό χαρακτήρα του γεγονότος. Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο της μεταμόρφωσης είναι η εμφάνιση και η παρουσία του ακτίστου φωτός.

Ο Χριστός με τη μεταμόρφωση έδειξε στον κόσμο το αληθινό του πρόσωπο. Δεν είναι μόνο άνθρωπος, είναι και Θεός. Λαμβάνει την κτιστή ανθρώπινη φύση η οποία Τον θεώνει. Η μεταμόρφωση, επομένως, στην πνευματική διάσταση δεν πρέπει να ερμηνεύεται και να κατανοείται ως ατομικό γεγονός, που άφορα μόνο στο πρόσωπο του Ιησού . Και ούτε ακόμη περιοριστικά και επιλεκτικά, ωσάν να αναφέρεται μόνο σε τρεις εκλεκτούς μαθητές . Είναι ένα γεγονός καθολικής σημασίας. Αρχικά ξεκινάει από τον Κύριο, συνεπαίρνει στη συνέχεια τους τρεις μαθητές, προεκτείνεται προς τους Δώδεκα και δι’ αυτών φτάνει σε όλο τον κόσμο και σε όλη την κτίση. Έτσι, κατά συνέπεια, δικαιούμαστε να ομιλούμε για τη μεταμόρφωση του ανθρώπου και του κόσμου, της φύσης και της κτίσης, για τη μεταμόρφωση όλης της δημιουργίας, είτε υλικής είτε πνευματικής”.

Στο σημείο αυτό ουσιαστικά εστιάζεται και το βαθύτερο μήνυμα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος: στη δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να δει πέρα από την ύλη, να συναντηθεί με  το άϋλο του Θεανθρώπου. Γεγονός που είτε κυριολεκτικά για τους πιστούς, είτε μεταφορικά για τους αγνωστικιστές και αμφισβητίες έχει μεγάλη αξία και δυναμική γιατί ανοίγει νέους ορίζοντες στην σκέψη και την προσέγγιση του ανθρώπου για τη ζωή του.

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ως σπουδαία δεσποτική εορτή, αποτελεί εξαίρεση εθιμικά καθιερωμένης ιχθυοφαγίας, μέσα στην σύντομη αλλά αυστηρή νηστεία του Δεκαπενταύγουστου.

Μεταμόρφωση του Σωτήρος και Παράδοση ανά τόπους στην Ελλάδα:

Το έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα καθώς αποτελεί την αναίμακτη θυσία προς τον Θεό που ζητεί βοήθεια για την καθημερινή επιβίωση, έθιμο που πέρασε και στον χριστιανισμό. Ανήμερα της μεταμορφώσεως του Σωτήρος οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία σταφύλια για να ευλογηθούν από τον ιερέα. Σε ορισμένους μάλιστα τόπους προσφέρουν στον ναό το πρώτο λάδι της χρονιάς, για να ευλογηθεί, ώστε η ευλογία να επεκταθεί και στην υπόλοιπη παραγωγή.

Στην πραγματικότητα ανατίθεται στον Θεό η ελπίδα της επιβίωσής του ανθρώπου από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει, για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.

Ακόμα και σήμερα, στη Λήμνο, στη Λέσβο, στην Πιερία και στην Πρέβεζα τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο ενώ αφήνεται και ένα τσαμπί στο εικόνισμα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος για καλή σοδειά όλο το χρόνο. Σε πολλούς τόπους είναι αργία τιμώντας τον Χριστό πριν από την Κοίμηση της Θεοτόκου το Δεκαπεντάυγουστο, ενώ σύμφωνα με την παράδοση, τη νύχτα της παραμονή του Σωτήρος, απροσδιόριστη στιγμή ανοίγουν οι ουρανοί και τότε οι πιστοί μπορούν να δουν το Άγιο Φως και να λάβουν ό,τι προσευχηθούν.