Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

ΕΞ ΕΠΑΦΗΣ [Π23]

Η «ανόθευτη» αναλογική [Hannibal ante portas]

[«Πρωθυπουργός πρέπει να είναι ο αρχηγός του πρώτου κόμματος είτε μόνος του, είτε σε κυβέρνηση συνεργασίας. Αυτό ισχύει για όποιον είναι πρώτο κόμμα, δεν ισχύει μόνο για τη Νέα Δημοκρατία».]

  [Κ. Μητσοτάκης, Πρωθυπουργός της Ελλάδος 14.6.2022]                                                       

Τα σενάρια για εκλογές μέσα στο Φθινόπωρο δίνουν και παίρνουν. Αυτή είναι η πρόκληση στο εσωτερικό της Χώρας και δεν είναι η μοναδική. Με βάση τον εκλογικό νόμο που ψηφίστηκε το 2020 επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, στη μεθεπόμενη εκλογική αναμέτρηση το πρώτο κόμμα θα πρέπει να κατακτήσει ένα ποσοστό κοντά στο 37.5% με 38% για να έχει αυτοδυναμία. Έτσι το τελικό ποσοστό που οδηγεί στους 151 βουλευτές δεν είναι σταθερό αλλά συνδέεται άμεσα με τη δυναμική που θα αναπτύξουν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής.

Στην Ελληνική έννομη τάξη, το Σύνταγμά μας έχει μία ιδιαίτερα αυστηρή ρύθμιση. Αυτή η ρύθμιση είναι το σύστημα των διερευνητικών εντολών, όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του 1986, που επιτάσσει τον σχηματισμό κυβερνήσεως σε 10-12 ημέρες μετά τις εκλογές, διαφορετικά διενεργούνται νέες. Αυτό έγινε διότι το 1965, μια πιο χαλαρή συνταγματική ρύθμιση επέτρεψε στον βασιλιά να προκαλέσει τα Ιουλιανά. Οι τριήμερες διερευνητικές εντολές και η υποχρεωτική προσφυγή σε εκλογές, αποκλείουν την επανάληψη εκείνου του προηγουμένου. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές, που οι παραλυτικές συνέπειες της απλής αναλογικής θα ήταν σήμερα κάτι παραπάνω από εμφανείς αν η κυβέρνηση δεν είχε προχωρήσει άμεσα στον διορθωτικό νόμο. Το λεγόμενο bonus εδρών. Και αυτό σε επίπεδο εθνικών εκλογών αποσκοπεί ακριβώς σε αυτό: ενίσχυση του πρώτου κόμματος προκειμένου να μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση και –αναλόγως των επιδόσεών του– να μπορέσει να κυβερνήσει.

Η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην Ελλάδα, θα επιφέρει «ακυβερνησία», σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές. Ακυβερνησία αντιμετωπίζουν οι χώρες που δεν έχουν τις δικές μας συνταγματικές προβλέψεις. «Σε εμάς, λόγω των αυστηρών συνταγματικών προθεσμιών, η ακυβερνησία θα απειλήσει να επιφέρει, κυριολεκτικά, συνταγματική καρδιακή ανακοπή. Να προκηρύξει, δηλαδή, η χώρα εκλογές μια φορά, και κατόπιν να αναγκάζεται να κάνει εκλογές κάθε μήνα. Δωδεκαήμερη προθεσμία για σχηματισμό κυβέρνησης, μαζί με απλή αναλογική και ένα κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα, είναι υπέρμετρα μεγάλο ρίσκο». [Ευάνθης Χατζηβασιλείου, καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Ε.Κ.Π. Αθηνών].

Τώρα, στην θεωρία, η απλή αναλογική έχει στην βάση της δύο θεμελιώδη συστατικά: την δικαιοσύνη (λένε) και την πιστή αποτύπωση της βούλησης των πολιτών, οι οποίοι πλέον δεν θα ψηφίζουν στρατηγικά – μεταξύ δύο κομμάτων που θα νέμονται αποκλειστικά την εξουσία– αλλά το κόμμα που βρίσκεται πιο κοντά στις απόψεις και στα συμφέροντά τους. Θα ανακτήσουν (λένε) έτσι το ενδιαφέρον τους για τα κοινά και την εμπιστοσύνη τους προς το πολιτικό σύστημα, που το θεωρούν προϋπόθεση της ποιοτικής αναβάθμισης της δημοκρατίας, αλλά και εχέγγυο λήψης κοινωνικά ορθών αποφάσεων. Το να ισχυριστεί κάποιος ότι εφαρμόστηκε η απλή αναλογική στην ελληνική Τρίτη Δημοκρατία (1989) και σχηματίστηκαν κυβερνήσεις, δυστυχώς, δεν βοηθά τους θετικούς ισχυρισμούς, διότι, στις δύο Βουλές του 1989 μετείχαν τρία μόνον κόμματα (και μεμονωμένοι άλλοι βουλευτές), αλλά το πολιτικό σύστημα δεν είχε προλάβει να κατακερματιστεί, όπως συμβαίνει σήμερα. Και υπήρξαν οικονομικές επιπτώσεις. Αν θυμηθούμε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων εκείνης της περιόδου, που πανηγύριζαν επειδή κάθε μήνα βρίσκονταν –την τελευταία στιγμή– χρήματα για να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις, ίσως μας πείσει για την μη εφαρμογή της απλής (ανόθευτης) αναλογικής. Από τα γνωστά ελαττώματα αυτού του συστήματος, όπως διαχρονικά εμφανίστηκαν, πρέπει να επισημάνουμε την ακυβερνησία, τη διαρκή προσφυγή και επαναπροσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία προς αναζήτηση μιας, ανεύρετης τελικώς, κυβερνησιμότητας. Πράγματι τόσο στην Ελλάδα, οποτεδήποτε εφαρμόστηκε από το 1926 και εντεύθεν η κακώς λεγόμενη «απλή» αναλογική –πλην της «ειδικής» περιόδου 1947-49 καθώς και της κυβέρνησης του Κων. Μητσοτάκη, όπου όμως ενάντια στη φύση του αναλογικού συστήματος προέκυψε μονοκομματική κυβέρνηση- όσο και σε άλλες πρώην «αναλογικές» χώρες του ευρωπαϊκού μεσογειακού νότου, το σύστημα αυτό έδωσε κυβερνήσεις ολιγόμηνης, συνήθως από τετράμηνης έως εξάμηνης, μέσης διάρκειας…

Τελικά με «θεωρίες» δεν κυβερνάται μια χώρα.

Ξέρετε όμως κάτι : η φράση, αλλά και η αίσθηση  «ο Αννίβας προ των πυλών» (Hannibal ante portas Roma) σημάδεψε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για χρόνια και εξέφραζε την αγωνία ότι ο κίνδυνος βρίσκεται πάρα πολύ κοντά μας και πρέπει επιτέλους ν’ αφυπνιστούμε. Αυτό δεν αποτελεί δεξιά πολιτική εκφοβισμού, αλλά μια πραγματικότητα και όπως είπε ο πρωθυπουργός [14-6-2022]: «Το μείζον ζητούμενο, σήμερα, για τη χώρα είναι η σταθερότητα και η κυβερνησιμότητα», ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη τους ταραγμένους καιρούς στους οποίους ζούμε. Είτε με απλή αναλογική, είτε με ελαφρώς ενισχυμένη αναλογική οι ψηφοφόροι, που με μεγάλη δυσκολία βγάζουν τον μήνα και βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σαρωτικό κύμα ακρίβειας και με τους Τούρκους να κλιμακώνουν τις προκλήσεις τους, αυτό που χρειάζονται είναι η σταθερότητα και η κυβερνησιμότητα.

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ