Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Μνήμη Μίμη Κοκκινίδη

Στα πόσα σώματα ξεχνιέται το ένα σώμα; Το ένα, το λατρεμένο, το μοναδικό; Στα πόσα ξεπερνιέται; Πόσος παροντικός χρόνος απαιτείται για καταστεί η μνήμη του αγαπημένου σώματος παρελθόν; Πόσο μέλλον πρέπει να καεί αλύπητα μήπως και γίνει λίγο λιγότερο ανώδυνο το τώρα;

Κατά τ’ άλλα παρατηρούμε – νομίζουμε – το φαινόμενο ζωή άλλοτε έντρομοι, κι άλλοτε εκστατικοί. Είμαστε μέσα σ’ αυτό σαν από θαύμα αλλά δεν το συνειδητοποιούμε. Καμωνόμαστε τους παρατηρητές της ζωής μας της ίδιας ενώ είναι η ζωή μόνο που μάς παρατηρεί. Μεγάλα, διεσταλμένα μάτια, υγρό βλέμμα. Αυτό είναι το άλλο όνομα της τέχνης. Το υγρό, το συγκινημένο βλέμμα…

Μια μέρα, πριν πολλά χρόνια, μπήκαν στο μεγάλο δωμάτιο της κυρίας Ζωγραφικής οι Ιμπρεσιονιστές έτοιμοι για να ξεφαντώσουν κι άναψαν όλα τα φώτα. Λίγο αργότερα οι Εξπρεσιονιστές που ακολούθησαν, σαφώς ενοχλημένοι τα ξανάσβησαν. Πράγμα που κατά βάθος είναι ένα και το αυτό… Το φως ως διαλεκτική του σκότους. Ή, οντολογία του. Αφού η ζωή, εκείνη η λάμψη που πλέει ξυλάρμενη μέσα στο έρεβος, δεν χρειάζεται ταμπέλες, συνθήματα, φώτα, σκιές ή άλλα τέτοια υποβοηθήματα για να επιτελεί τον σκοπό της. Η ζωή βλέπει. Με τα μάτια εξ αρχής σφαλισμένα.

ΥΓ. 1 Κι ο Χριστός όταν μετέτρεψε το νερό σε κρασί, περισσότερο από θαύμα έκανε μια πράξη ζωγραφικής. Επειδή αναζητούσε το ιδανικό κόκκινο … Κι επειδή, όσο επιμένουμε ν’ αφηγούμαστε τον κόσμο, τόσο ο κόσμος γίνεται λιγότερο σκοτεινός. Παύει να είναι ακατανόητος. Και τότε το κόκκινο γίνεται το χρώμα του…

ΥΓ. 2 Σύμφωνοι, η ζωγραφική. Ο κόσμος των εικόνων που μεγεθύνει την εικόνα του κόσμου. Όμως μόνο η μουσική μπορεί να προσεγγίσει τον άλλον που ίσως είμαι. Και οι δύο αυτές μορφές τέχνης λειτουργούν πέραν του λόγου, είναι “υπέρλογες” και “αντικειμενικά” αφηρημένες. Το έμβρυο, μέσα στο αμνιακό υγρό, ακούει τον σταθερό χτύπο της καρδιάς της μάνας του. Η πρώτη μας σχέση με τη μουσική. Και βλέπει φως μέσα από τις μεμβράνες των υπό διαμόρφωση ματιών του. Η πρώτη μας σχέση με την εικόνα. Η παραδείσια μας εποχή. Έπετα ο λόγος σταθερά ορίζοντας συνεχώς τα πράγματα, σταθερά περιορίζει τους ορίζοντες. Ή όχι;

( Ο Όσκαρ Κοκότσκα ζωγραφίζει την, για λίγο χρόνο, ερωμένη του Άλμα Μάλερ, μουσικό και καταπιεσμένη συνθέτιδα, σαν μνηστή του ανέμου. Ήταν τότε που οι άνεμοι του Μεσοπολέμου πύκνωναν τα σημάδια της επερχόμενης τραγωδίας στον ορίζοντα. Και που η Άλμα ξεπερνώντας τον έναν μετά τον άλλο ερωμένο, τη μια μετά την άλλη αγάπη, έφτανε – μέσα από την απελευθερωμένη της σεξουαλικότητα – πιο κοντά σ’ εκείνο το μυστήριο που λέγεται εαυτός. Και οι δύο εραστές μοιάζουν να βρίσκονται σ’ έναν αμνιακό σάκο, αθώοι και προστατευμένοι. Μόνοι ανάμεσα στη ζωγραφική και τη μουσική. Σιωπηλοί στην έκσταση τους. Χωρίς εκείνα τα περιττά λόγια που ορίζουν, περιορίζουν και χωρίζουν…)