Ο κος Δημήτρης Σταθακόπουλος είναι Δρ Παντείου Πανεπιστημίου, Οθωμανολογος και Δικηγόρος.

Στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις, συχνά επικαλούμαστε έννοιες όπως : διεθνές δίκαιο, απρόβλεπτη Τουρκία, προκλήσεις, συμφωνίες, σύμμαχοι, επίλυση των διαφορών, win win, κ.ά .

Επειδή δεν είναι αυτονόητες, ούτε τις προσεγγίζουν όλοι το ίδιο, θα κάνω μια ( υποκειμενική , αλλά όχι αυθαίρετη ) προσπάθεια να τις προσδιορίσω.

Σε αντίθεση με άλλα δίκαια, το διεθνές δίκαιο δεν αυτοπροσδιορίζεται στο “τι είναι” αλλά στο “τι διέπει”. Συγκεκριμένα διέπει τις σχέσεις των υποκειμένων του, τα οποία είναι: α) Τα κυρίαρχα κράτη (Πολιτείες), β) οι “αμφιβόλου πολιτειακού χαρακτήρα εδαφικές οργανώσεις”, γ) οι Διεθνείς οργανισμοί και δ) τα διεθνή πρόσωπα ( σε εξαιρετικές περιπτώσεις). Το διεθνές δίκαιο δεν είναι κωδικοποιημένο, όμως αποτελεί το άθροισμα των διεθνών συμβάσεων (conventions – συνθήκες), των διεθνών εθίμων, των γενικών αρχών του δικαίου, που δέχονται τα περισσότερα έθνη – υπό την επιφύλαξη ότι η απόφαση του δικαστηρίου δεσμεύει μόνο τα αντίδικα μέρη επί της συγκεκριμένης υπόθεσης που δικάζει -, ενώ επικουρικά χρησιμοποιεί δικαστικές αποφάσεις ( ως νομολογία) και γνώμες δημοσιολόγων διεθνούς κύρους. Τα Διεθνή και Ευρωπαϊκά δικαστήρια είναι : Το Διεθνές Δικαστήριο του Δικαίου της Θάλασσας, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο ICC, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Διαιτησίας, το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Δ.Ε.Κ.), το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το διεθνές δίκαιο δεν έχει όργανα επιβολής του, αν αφαιρέσουμε την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ (United Nations Peacekeeping – κυανόκρανους ) και τις μεγάλες δυνάμεις που επιβάλουν τα «θέλω» τους στ’ όνομα του διεθνούς δικαίου και της «δημοκρατίας, όπως τα αντιλαμβάνονται , σύμφωνα με τα συμφέροντά τους». Καταφανώς το διεθνές δίκαιο έχει μια υποκειμενικότητα και απαιτεί καλοπιστία για να τηρηθεί, ενώ διαχρονικά, αλλιώς το ερμηνεύει η Ελλάδα και αλλιώς η Τουρκία, οι δε τρίτες χώρες, κρατώντας την πολιτική των ίσων αποστάσεων μόνον συγκυριακά παίρνουν το μέρος της μίας ή της άλλης πλευράς, με την στατιστική να γέρνει περισσότερο υπέρ της Τουρκίας ( είναι ισχυρός πυλώνας του ΝΑΤΟ, ανήκει στους G20, αποτελεί το φυσικό σύνορο του ΝΑΤΟ {ουσιαστικά των ΗΠΑ} και της Ε.Ε, {βασικά της Γερμανίας} , έναντι των βλέψεων της Ανατολής/Ισλάμ, της Κίνας, της Ρωσίας, και επομένως ουδέποτε θα φύγει από την αγκάλη της «Δύσης», παρότι ως «επιτήδειος ουδέτερος» { βλ. σχετ. το ομώνυμο βιβλίο του Frank Weber/ ΓΕΣ -1985 } ακροβατεί/ ισορροπεί προς όφελός της, μεταξύ Ανατολής – Δύσης – Ρωσίας ).

*Ο Βρετανός Υπουργός sir Άλαν Ντάνκαν είπε: «Η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ότι, σύμφωνα με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι διερευνητικές γεωτρήσεις δεν πρέπει να διεξάγονται σε οποιαδήποτε περιοχή στην οποία η κυριαρχία είναι υπό αμφισβήτηση …… η βρετανική κυβέρνηση θα ήθελε να δει την αποκλιμάκωση της έντασης και την επανεκκίνηση των συνομιλιών για το Κυπριακό. Η Βρετανία, πράττει τα μέγιστα ως εγγυήτρια δύναμη, με την ελπίδα, όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτό το θέμα να μπορέσουν να έρθουν μαζί και για ακόμα μία φορά να μιλήσουν σοβαρά για το πώς κάποιου είδους λύση μπορεί να επιτευχθεί». Το ίδιο είπε, πιο «λακωνικά» και ο Αμερικανός Πρέσβης Τζέφρι Πάϊατ: Να αποφευχθούν οι εντάσεις !

Τόσο στο ιδιωτικό δίκαιο, όσο και στο διεθνές, υπάρχει η έννοια του «επιμελέστερου», ο οποίος είναι αυτός ( ή το κράτος ), που δεν αμελεί τα δικαιώματά του, ενώ φροντίζει να δηλώνει αδιαλείπτως την παρουσία του για διεύρυνση αυτών , με την επιρροή του στον ευρύτερο χώρο, καθώς και την προστασία ασθενέστερων γειτόνων που «προσεταιρίζεται». Την έννοια αυτή εφαρμόζει νομιμοφανώς η Τουρκία, αφενός για τα δικά της άμεσα δικαιώματα σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο, Κύπρο, Θράκη, Μαύρη Θάλασσα, Συρία, Ιράκ, Ιράν, Αφρική , εν γένει αραβικό κόσμο, μέχρι τους Τουρκόφωνους της Κίνας ! Ενώ, διευρύνει νομιμοφανώς την προστασία της στους Τουρκοκυπρίους με τα δικαιώματα που, Αγγλία και Ελλάδα της παραχώρησαν ήδη από το 1959 με τις συνθήκες Ζυρίχης – Λονδίνου, οι οποίες όχι μόνον δεν έλυσαν το Κυπριακό, αλλά το διαιώνισαν ως άλυτο μέχρι σήμερα, καθιστώντας προστάτιδα και την Τουρκία. Σκοπός της είναι να κάτσει ισότιμα στο τραπέζι της « ενεργειακής μοιρασιάς», ως συνοικοπεδούχος και προστάτης των Τουρκοκυπρίων, όταν οι «Εργολάβοι» του ενεργειακού έργου της Κύπρου, θα δώσουν το εργολαβικό ενεργειακό αντάλλαγμα στην Κύπρο.

Για να οριοθετηθεί ΑΟΖ απαιτείται συμφωνία μεταξύ των κρατών , που οι υπό χάραξη ΑΟΖ τους, συνορεύουν. Η Κυπριακή ΑΟΖ κηρύχθηκε/ συμφωνήθηκε, σταδιακά με Αίγυπτο (2003) , Λίβανο (2007) και Ισραήλ (2010). Όμως η Κύπρος κατέθεσε στον ΟΗΕ τις συντεταγμένες του εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ , στα βόρεια και βορειοδυτικά της ( εκεί που δρα το Fatih ), μόλις το Σάββατο πριν την Κυριακή του Θωμά ( Μάιος 2019 ), ενώ Ελλάδα – Κύπρος δεν έχουν ακόμα συμφωνήσει για μεταξύ τους συνορεύουσα ΑΟΖ, η δε Ελλάδα δεν έχει καν κηρύξει ΑΟΖ. Σημειωτέον, ότι η Τουρκία δεν έχει ψηφίσει τη Σύμβαση του δικαίου της Θάλασσας ( 1982 ), παρότι κατ’ Εθιμικό δίκαιο έχει υποχρέωση να το τηρεί, κάτι όμως που αρνείται. Πως θα επιβάλλει η Κύπρος και κατ’ επέκταση η Ελλάδα το διεθνές δίκαιο ( ουσιαστικό, ή /και εθιμικό ) ; Μόνο με συμμαχίες και συμφέροντα. Τι πράττουν οι συμμαχίες και τα συμφέροντα τώρα που τα πράγματα δυσκολεύουν ; Κρατάνε ίσες αποστάσεις ( το σύνηθες από το 1536 διπλό τους παιχνίδι ) , διότι δεν θέλουν ένταση, μέχρι να υλοποιήσουν τα έργα τους. Ποιος θα ωφεληθεί πάλι απ’ αυτή τη στάση και θα κάτσει στο τραπέζι της «μοιρασίας» και του «εργολαβικού ανταλλάγματος» ; Μα ποιος άλλος ; ο «Επιτήδειος ουδέτερος» , που με το καλό, ή με «τσαμπουκά» πετυχαίνει διαχρονικά , χωρίς κόστος ύλης και αίματος το σκοπό του. Η Τουρκία αυτό το θεωρεί συμφωνία Kazan – kazan ( win win αγγλιστί ), όπου τάχα κερδίζουν και οι δύο πλευρές, και όχι μόνον η ΕλληνοΚυπριακή, και κατ’ επέκταση η Ελληνική πλευρά, όπως μας «καταγγέλει», ζητώντας μάλιστα και την προστασία της διεθνούς κοινότητας από την προσβολή των δικαιωμάτων της ( και των Τουρκοκυπρίων ), που της κάνουν Ελλάδα – Κύπρος ! (sic ).

Η νομική έννοια του απρόβλεπτου ( συνήθης στις δημόσιες συμβάσεις ), ορίζει κάτι μη προβλέψιμο, απρόοπτο, άρα έκτακτο που δεν έχει κανονικότητα. Αν το απρόβλεπτο, αρχίσει να εμφανίζεται διαρκώς, μόνιμα και σε κανονικότητα, τότε χάνει την ιδιότητά του και γίνεται προβλέψιμο. Εφόσον λοιπόν η Τουρκία παρουσιάζει μία διαρκή, μόνιμη, συνεχόμενη «πρόκληση» κατ’εμάς, ή «επιμέλεια» όπως λέει εκείνη, τότε η Τουρκία ΔΕΝ είναι απρόβλεπτη , αλλά πλήρως προβλέψιμη. Άρα οφείλουμε ν’ αντιδρούμε μόνιμα , διαρκώς και παγίως στα «θέλω» της και όχι συγκυριακά, διότι τάχα είναι απρόβλεπτα και έκτακτα τα όσα πράττει, οι δε ειδικοί σχολιαστές πρέπει ν’ αφήσουν αυτόν τον χαρακτηρισμό της νευρικής και απρόβλεπτης Τουρκίας, διότι δεν ισχύει.

Η μη απρόβλεπτη λοιπόν , αλλά πλήρως προβλέψιμη Τουρκία, γνωρίζοντας τον pilotis ρόλο της σε ΝΑΤΟ & G20 , φροντίζει πάντα να το υπενθυμίζει σε όλους. Είμαι ισότιμη τους λέει. Εξ’ού και οι επενδύσεις που της κάνουν Ρώσοι ( και ας τους κατέρριψε πολεμικό αεροπλάνο ) , Κινέζοι, Γερμανοί, Καταριανοί κ.ά, ενώ είναι σε πολεμικά και ενεργειακά προγράμματα, έχοντας αυτονομία σε αρκετά πρωτογενή. Σε αντίθεση με την Ελλάδα που είναι πλήρως εξαρτημένη σε όλους τους τομείς και το μόνο που αναζητεί, δεν είναι μια ισότιμη αντιμετώπιση, αλλά μια αντιμετώπιση προστατευόμενης συμμάχου. Ψυχολογικά , αυτό από μόνο του , καθιστά την Ελλάδα, χρήσιμη μεν συγκυριακά, αλλά ευάλωτη, λαμβανομένης υπ’ όψιν και της βαθιάς παθογενούς διχαστικής της, κομματοκρατίας στο εσωτερικό. Η χώρα στηρίζεται σε μονάδες ειδικών και όχι στο κοινωνικό της σύνολο, όπως θα έπρεπε. Στην παρούσα, μας λείπει κοινωνική συνοχή, σθένος, προγραμματισμός, αποτελεσματικότητα και απόδοση. Κοινώς έχουμε παίκτες, αλλά όχι ομάδα και κυρίως μας λείπει η ικανότητα στο «σκοράρισμα».

Η Τουρκία , θεωρητικά τουλάχιστον, με την οικοδόμηση των μέτρων εμπιστοσύνης και της μη έντασης, «υποτίθεται» θέλει μόνιμη συμφωνία ( γάμο ) με την Ελλάδα. Με μία όμως διαφορά. Στο «γάμο» αυτό, η Ελλάδα θα είναι η «ύπανδρος γυνή» ( όπως ανέφερε το παλαιό οικογενειακό δίκαιο ) και η Τουρκία ο γαμπρός ! * Η «ὕπανδρος γυνή», ήταν η γυναίκα, υποκείμενη, υπάκουη στον άντρα.

Παραδόξως, παρά την αυτοκριτική και «αυτομαστίγωμά μας», η Τουρκία, μας θεωρεί «καταφερτζήδες» και ικανούς, με μεγαλύτερη διείσδυση στα διεθνή, Ευρωπαϊκά, αλλά και τα Fora της Ανατολής. Αυτό μας δίνει ένα απρόσμενο προνόμιο που θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε άμεσα και σοβαρά, έναντι της γείτονος, αναφορικά με το πώς διαχειριζόμαστε τις σχέσεις μας.

Η Τουρκία δεν είναι άλλη μία διεθνής σχέση της Ελλάδας. Η Τουρκία είναι sui generis / ιδιότυπη χώρα και αντιμετωπίζεται με άλλους κανόνες απ’ αυτούς που ορίζει το manual/ εγχειρίδιο των διεθνών σχέσεων. Η μελέτη της ιστορίας των προγόνων μας ( αγωνιστών και φαναριωτών, ή προσωπικοτήτων σαν τον Καποδίστρια ), όσο και εάν φαίνεται σε κάποιους παρωχημένη , δεν είναι, και σίγουρα αναλογικά, θα μπορούσε να βοηθήσει τη σύγχρονη διπλωματία και γεωπολιτική/στρατηγική πορεία της χώρας έναντι της άλλης πλευράς.

Πολλά πράγματα που στον καθημερινό βίο είναι ανήθικα, ή ποινικά κολάσιμα , στη διεθνή σκηνή, όπου κυριαρχούν μόνο τα συμφέροντα και οι συγκυριακές φιλίες/ συμμαχίες, δεν είναι.

Πρόκειται για χώρο όπου πολλά λέγονται αλλά δεν γίνονται, ή όπου πολλά γίνονται , αλλά δεν λέγονται. Είναι το «βασίλειο» του Μακιαβελικού Ηγεμόνα, όπου : la promessa data era una necessità del passato, la parola spezzata è una necessità del presente / η υπόσχεση που δόθηκε ήταν μια ανάγκη του παρελθόντος, ο λόγος που δεν τηρήθηκε, είναι μια ανάγκη του παρόντος.

Υ.Γ: Στην χώρα μας, αυτό, αρεσκόμαστε να το κάνουμε κυρίως στα εσωτερικά μας.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.   

The article expresses the views of the author      

iPorta.gr