Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

“Θα πέθαινα για σένα” του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ – Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Ο υπότιτλος στο συγκεκριμένο βιβλίο του Φιτζέραλντ είναι “και άλλα χαμένα διηγήματα”.

Και περί αυτού πρόκειται. Σε αυτή τη συλλογή έχουν συγκεντρωθεί τα τελευταία αδημοσίευτα διηγήματα του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ,με σχολιασμό της μελετήτριας του έργου του Αν Μάργκαρετ Ντάνιελ.

”Και τα δεκαοκτώ διηγήματα αποδίδουν με υπέροχο τρόπο ένα μωσαϊκό εικόνων από τη δεκαετία του ΄30. Ορισμένα είχαν κυριολεκτικά χαθεί και ξαναήρθαν στο φως μόλις πρόσφατα, κάποια προορίζονταν για κινηματογραφικά σενάρια αλλά ποτέ δεν έγιναν ταινίες, εν’ω άλλα παρέμειναν αθέατα επειδή οι επιμελητές παλαιότερων εκδόσεων δεν κατανοούσαν το νόημά τους-ο μόνιμος φόβος του συγγραφέα μήπως λογοκριθούν ή υποστούν προσαρμογές”, αντιγράφω από το οπισθόφυλλο.

Και για να πιάσουμε τα πράγματα από την αρχή: Η ζωή του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είναι ένα τραγικό παράδειγμα των δύο όψεων του Αμερικανικού Ονείρου:  οι χαρές του έρωτα, του πλούτου και της επιτυχίας και η τραγωδία που είναι συνυφασμένη με τις ακρότητες και την αποτυχία.  Γεννημένος το 1896 στο Σαιντ Πωλ της Μινεσότα σε καθολική και ευκατάστατη οικογένεια, άρχισε να γράφει από πολύ νωρίς. Όταν οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πόλεμο το 1917 κατατάσσεται στο στρατό,  υπηρετώντας τη διετή θητεία του στην Αμερική, και γνωρίζει τη Ζέλντα Σέαρ, η οποία αρνείται να τον παντρευτεί λόγω έλλειψης χρημάτων. Το 1920 όμως κυκλοφορεί το πρώτο του μυθιστόρημα (“This Side of Paradise”) που θα σημειώσει μεγάλη επιτυχία· ο γάμος με τη Ζέλντα γίνεται αμέσως. Ο Φιτζέραλντ, επαγγελματίας πλέον συγγραφέας, συνεργάζεται και με διάφορα περιοδικά, συνεργασία που θα ήταν επικερδής αν οι δαπάνες του ζεύγους δεν ήταν αυξημένες εξαιτίας της πολυτελούς ζωής τους. Το δεύτερο μυθιστόρημα του Φιτζέραλντ, “Υπέροχοι και καταραμένοι”, περιγράφει ακριβώς ένα ζευγάρι που ζει μες στην τρυφηλότητα και στον ηδονισμό. Λίγο μετά τη γέννηση του μοναδικού τους παιδιού θα κυκλοφορήσει το σπουδαιότερο μυθιστόρημά του, “Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ”.

Η σπάταλη ζωή, οι συνεχείς μετακινήσεις (ταξίδευαν από πόλη σε πόλη της Ευρώπης και διέμειναν σε οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ), καθώς και η θυελλώδης σχέση των Φιτζέραλντ επιβάρυναν την υγεία και των δύο: ο Φιτζέραλντ αντιμετώπιζε ολοένα σοβαρότερο πρόβλημα αλκοολισμού και η Ζέλντα, μετά από αρκετούς νευρικούς κλονισμούς, διεγνώσθη εντέλει ότι πάσχει από σχιζοφρένεια. Ωστόσο, ο Φιτζέραλντ κατόρθωσε να τελειώσει και να εκδώσει το 1934 το τέταρτο μυθιστόρημά του, “Tρυφερή είναι η νύχτα”, που βρίθει αυτοβιογραφικών στοιχείων· είναι και αυτό χρονικό μιας αποτυχίας ή πολλαπλών αποτυχιών. Ο Φιτζέραλντ πέθανε το 1940 στα 44 του, από καρδιακή προσβολή, ενώ έγραφε το τελευταίο του μυθιστόρημα “Ο τελευταίος μεγιστάνας”.  Μολονότι στον καιρό του ήταν κυρίως γνωστός ως εκκεντρικός και ενσαρκωτής των υπερβολών και ακροτήτων που χαρακτήριζαν την εποχή της τζαζ, η αποτύπωση αυτής της εποχής στα έργα του και το αναμφισβήτητο ταλέντο του του χαρίζουν σήμερα επάξια μια ξεχωριστή θέση στην ομάδα των νεωτερικών συγγραφέων.

Κατά την προσωπική μου άποψη ο Φιτζέραλντ και ο Χεμινγουαίη καθόρισαν το πλαίσιο της λογοτεχνίας στην Αμερική του 20ου αιώνα. Πάνω στα χνάρια τους βάδισαν οι περισσότεροι από τους συγγραφείς που ακολούθησαν.Η επιρροή τους υπήρξε καταλυτική.

Όπως σημειώνει η Αν Μάρκαρετ Ντάνιελ,που είναι μελετήτρια του έργου του Φιτζέραλντ και διδάσκει λογοτεχνία στο New School της Νέας Υόρκης,”έπειτα από το εκρηκτικό ντεμπούτο του ως επαγγελματία συγγραφέα το 1919,ο Φ.Σ.Φιτζέραλντ παγιωνόταν ολοένα και περισσότερο στο στερεότυπο του συγγραφέα της περιόδου που ο ίδιος είχε ονομάσει ”Εποχή της τζαζ”. Οι αναγνώστες  και οι αρχισυντάκτες επίσης, περίμεναν από αυτόν τα κλασικά ρομάντζα,ιστορίες για φτωχόπαιδα που σαγήνευαν πλουσιοκόριτσα, πάρτι και γκλάμουρ. Όταν προσπάθησε να κάνει κάτι διαφορετικό, σε μια διαφορετική ιστορική περίοδο, μια δεκαετία πιο σκοτεινή και ενδοσκοπική και πλέον ως ένας ώριμος άντρας με πολύ οδυνηρά βιώματα, ο Φιτζέραλντ ανακάλυψε πόσο δύσκολο ήταν να σπάσει αυτό το στερεότυπο.

Τα διηγήματα αυτής της συλλογής μιλάνε για διαζύγια και απόγνωση. Εργάσιμες μέρες και μοναχικές νύχτες, ευφυείς εφήβους που δεν κατορθώνουν να πάνε στο πανεπιστήμιο ή να βρούν δουλειά στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Για την αμερικανική ιστορία, με τους πολέμους, τις φρικαλεότητες και τις υποσχέσεις της για το σεξ, που οδηγεί στο γάμο-ή και όχι.  Και για την άγρια, λαμπερή ζωντάνια και την εξουθενωτική φτώχεια της Νέας Υόρκης, μιας πόλης που ο Φιτζέραλντ αγάπησε και κατανόησε σε όλο το εύρος των πιθανοτήτων,της ρηχότητας και της ασχήμιας της. Δεν τον παρουσιάζουν ως ένα ”θλιμμένο νέο άντρα” που μεγαλώνει και παγιδεύεται στις χρυσές αχτίδες του ίδιου του του πρόσφατου  παρελθόντος,αλλά ως ένα συγγραφέα στην εμπροσθοφυλακή της σύγχρονης λογοτεχνίας,με όλους της τους πειραματισμούς και τις αναδυόμενες περιπλοκότητες.

Τα περισσότερα από τα διηγήματα αυτής της συλλογής προέρχονται από την εποχή που η Αμερική και ο κόσμος,ζούσε στη δίνη της Μεγάλης Ύφεσης. Τα οικονομικά του Φιτζέραλντ ,εντυπωσιακά ανθηρά μέχρι πριν από λίγα μόλις χρόνια,είχαν πέσει σε μαρασμό μαζί με αυτά της χώρας. Ο ίδιος ήταν συχνά άρρωστος,συχνά απένταρος και πηγαινοερχόταν αγωνιώντας από τη Βαλτιμόρη-όπου είχε εγκατασταθεί με τη Ζέλντα και την κόρη τους Σκότυ- σε διάφορα κέντρα θεραπευτικής αναψυχής,στα βουνά της Βόρειας Καρολίνας”.

Από εκείνη την εποχή και μετά, η Ζέλντα μπαινόβγαινε σε ακριβές ιδιωτικές κλινικές και νοσοκομεία. Η πίεση στην οποία υπέβαλλε ο Σκοτ στον εαυτό του για να κερδίζει αρκετά ώστε να μπορεί να πληρώνει αυτές τις νοσηλείες ήταν τεράστια. Κι αυτό είναι το χρονικό πλαίσιο που γράφτηκαν τα διηγήματα αυτής της συλλογής.

Με λίγα λόγια, άλλα περίμεναν οι αρχισυντάκτες των εντύπων εκείνης της εποχής από τον Φιτζέραλντ και άλλα εκείνος έγραφε. Αφήνοντας πίσω του τα στερεότυπα που τον έκαναν διάσημο, άλλαξε πορεία και άρχισε να γράφει πιο ώριμα.

Ενδεικτικό είναι το σημείωμα που έγραψε γι΄αυτόν ο Ο.Ο.Μακίνταιρ στη στήλη ”Νew York  Day by Day”:”Σύμφωνα με τις φήμες, ο Φ.Σ.Φιτζέραλντ, γκριζαρισμένος πλέον και με παχάκια, ανήκει στην κατηγορία των συγγραφέων που ταλαιπωρούν αφάνταστα όσους αρχισυντάκτες προσπαθούν να τους πείσουν να σκαρώσουν καινούριες ιστορίες. Εκείνος είναι το λογοτεχνικό σύμβολο μιας εποχής-της εποχής της νέας γενιάς-κι εκείνοι εξακολουθούν να θέλουν διηγήματα με τζιν σε φλασκιά και ευγενικούς κολεγιόπαιδες που γλεντάνε βολτάροντας με τα αμάξια τους στους νυχτερινούς δρόμους της πόλης, με τα κορίτσια να τους ακολουθούν οδηγώντας τα δικά τους. Έτσι τον ξέρουν κι έτσι τον θέλουν, τόσο αυτοί όσο και το κοινό. Ωστόσο, ο ίδιος ο Φιτζέραλντ έχει αλλάξει πορεία οδεύοντας προς μια γεροντική και άρα πολύ πιο σοβαρή αντίληψη των πραγμάτων. Με δυο λόγια έχει μαλακώσει. Και θέλει να γράφει έτσι,μαλακωμένα. Κι αν δεν τον αφήνουν να το κάνει, δεν γράφει καθόλου. Κι αυτό είναι το ζουμί της υπόθεσης”.

Τα διηγήματα που παρουσιάζονται στο ”Θα πέθαινα για σένα” είναι δημιουργήματα αυτής ακριβώς της εποχής. Της ωριμότητας του συγγραφέα. Το γεγονός ότι κάποια από αυτά ήταν χαμένα και αδημοσίευτα, λόγω της άρνησης των αρχισυντακτών των εντύπων εκείνης της εποχής να τα δημοσιεύσουν λόγω του ότι ήταν αντίθετα στην εικόνα που είχαν οι ίδιοι και το κοινό για τον Φιτζέραλντ, δίνει στην παρούσα συλλογή την σπουδαιότητα ενός κρυμμένου θησαυρού που έρχεται στις μέρες μας στην επιφάνεια. Γιατί περί αυτού ακριβώς πρόκειται.

Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο τα πιο έγκυρα λογοτεχνικά έντυπα έγραψαν αυτά που έγραψαν.

Washington Post: “Ένας θησαυρός διηγημάτων που έμειναν αδημοσίευτα επειδή ο Φιτζέραλντ αρνιόταν να υποβληθούν σε επιμέλεια…. Και τώρα τα έχουμε στη διάθεσή μας. Μια απροσδόκητη και σπουδαία προσθήκη στο έργο του!”

Νewsday: “Ένας θησαυρός διηγημάτων που είχαν θεωρηθεί πολύ σκοτεινά για τη δεκαετία του ΄30.Είμαστε πολύ τυχεροί,πραγματικά!”

Vice: “Μια συλλογή που ρίχνει φως στην πιο σκοτεινή, πιο αυτοβιογραφική πλευρά του Φιτζέραλντ-μοναδική λόγω της διαφορετικότητας των διηγημάτων και της παρέκκλισής τους από τα έργα για τα οποία έμεινε στην ιστορία- που αποδεικνύει το τεράστιο εύρος του έργου  του, το μακάβριο χιούμορ του και πάνω απ΄όλα το ρίσκο που πήρε γράφοντας ιστορίες συναισθηματικές στον πυρήνα τους, αντλώντας έμπνευση από τη σκληρή πραγματικότητα που ζούσε”.

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.g