Μάνος Στεφανίδης 

Για τον Σταύρο Ξαρχάκο

Ο μουσικοσυνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος νομίζω ότι δίκαια στην συνείδηση του ευρύτερου κοινού τοποθετείται στην ίδια σειρά προσφοράς και ταλέντου με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Γιάννη Μαρκόπουλο και τον Διονύση Σαββόπουλο.

Ο ίδιος αν και διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής του, παραμένει ένας έφηβος δημιουργικός, καλλιτεχνικά δραστήριος, αχόρταγος θα έλεγε κανείς για live εμφανίσεις και για άμεση επαφή με τον κόσμο.
Ο Σταύρος Ξαρχάκος, με ευαισθησία και με μιαν ακαμάτη, ερευνητική διάθεση, προσπάθησε να ανανεώσει το λαϊκό τραγούδι, να το εμπλουτίσει ακόμα και με όργανα μιας συμφωνικής ορχήστρας. Όπως επίσης και να επιμείνει σε μίαν ελληνική μουσική που ωστόσο θα μπορούσε να ενδιαφέρει το παγκόσμιο κοινό.Τα κατάφερε; Απαντήστε εσείς…
Προσωπικά θυμάμαι πως μαθητής του Γυμνασίου ακόμα και παθιασμένος με την κλασική μουσική, μεσούσης της Χούντας, αγόρασα από το δισκοπωλείο της γειτονιάς αφενός τον Carl Boehm στην Deutsche Grammophon με τις κλασικές του ερμηνείες στον Μπετόβεν και τον Μότσαρτ και αφετέρου τα “μπαρόκ” Χρώματα του Σταύρου Ξαρχάκου από την Columbia. Ήταν η δική του απάντηση στο Χαμόγελο της Τζοκόντας του Μάνου. Οι περισσότεροι προφανώς ξέρουν το Ρεμπέτικο, εγώ όμως συγκινούμαι σαν ακούω τον Θρήνο στον Ιγνάθιο Μεχίας, τον μελοποιημένο Λόρκα δηλαδή σε απόδοση Νίκου Γκάτσου με τον λυρικό μύθο Κωστή Πασχάλη και την μαγική απαγγελία του Μάνου Κατράκη: Πέντε ακριβώς την ώρα που βραδιάζει!

Ο Σταύρος Ξαρχάκος, ως γνωστόν, ανήκει ιδεολογικά στο χώρο της Νέας Δημοκρατίας. Υπηρέτησε την πολιτική του κόμματος αυτού και ως αντιδήμαρχος πολιτισμού επί Έβερτ αλλά και ως ευρωβουλευτής στις Βρυξέλλες επί σειράν ετών. Έχω την εντύπωση πως το πολιτιστικό πρόγραμμα της Ν.Δ, από την δεκαετία του ’90 ακόμα, έχει ασφαλώς και τις προτάσεις του Σταύρου Ξαρχάκου.

Τα τελευταία χρόνια ο Ξαρχάκος είναι μακριά από την πολιτική και κάνει σπάνια δηλώσεις, οποιουδήποτε είδους. Προτιμάει να μιλάει με τη δουλειά του και αυτό εκτιμάται από όλους, είτε συμπαθούν τη μουσική του είτε όχι.

Άρα όταν σήμερα ο Σταύρος Ξαρχάκος προβαίνει σε μία δήλωση και ασκεί κριτική στην κυβέρνηση, νομίζω ότι όλοι θα έπρεπε να την ακούσουν πολύ προσεκτικά και με σεβασμό. Γιατί προφανώς ούτε δόλο υποκρύπτει, ούτε πολιτική φιλοδοξία. Δεν θέλει να γίνει υπουργός Πολιτισμού ο Ξαρχάκος ούτε βέβαια να ρίξει τον Μητσοτάκη. Αν ήθελε, θα το έχει επιτύχει από παλιά. Αυτό που θέλει είναι να υπάρξει μεγαλύτερος σεβασμός – τουλάχιστον – σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που προσπαθούν να σμιλέψουν το πρόσωπο της σύγχρονης τέχνης στη πατρίδα μας. Δημιουργούς ενός ευρέος φάσματος: από τη μουσική και το θέατρο ως τα εικαστικά και το χορό και από τις μπουάτ ή τα μουσικά καφενεία ως τις ορχήστρες και το Μέγαρο μουσικής. Για αυτό και ήταν ανεπίτρεπτη από την υπουργό Πολιτισμού η απαξίωση και των δηλώσεων αλλά και του προσώπου του ίδιου του δημοφιλούς μουσικοσυνθέτη.

Ήδη τα πράγματα στον πολιτισμό πάνε από το κακό στο χειρότερο. Ο Σταύρος είπε το αυτονόητο. Άνθρωποι υπερόπτες όσο και ανίδεοι ως προς τη σύγχρονη τέχνη, παίρνουν λανθασμένες ή κακές αποφάσεις ζημιώνοντας μακρόχρονα με τις επιλογές τους τον χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Νομίζω ότι ο πρωθυπουργός θα πρέπει να παρέμβει άμεσα. Έχει άμεση ανάγκη συμβούλων πολιτισμού που να μην λιβανίζουν απλώς την παράταξη του. Επίσης κι ο ίδιος να μην ακούει μόνο τα χειροκροτήματα αλλά και την την κριτική, ιδιαίτερα όταν αυτή προέρχεται από επαΐοντες και πρόσωπα που έχουν γράψει ιστορία στον τόπο. Τότε θα είναι ουσιαστικά, κι όχι μόνο μηντιακά, επιτυχημένος.

Φωτογραφία: Σχέδιο του Θανάση Μακρή από την σειρά την αφιερωμένη στο ’21 και τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, το πάθος και του Τεριάντ και του Ελύτη (αλλά και του Λάκη Παπαστάθη)! Αν υπάρχουν άγνωστα για εσάς ονόματα στο κείμενο κ. Πρωθυπουργέ, μάλλον δεν φταίει ο συγγραφέας του. Η συγκεκριμένη σειρά σχεδίων, πάνω από διακόσια, θα φιλοξενηθεί το 2021 στο Ίδρυμα Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος.

Κατά την γνώμη μου πρόκειται για έναν άκρως ευαίσθητο συνδυασμό δεξιοτεχνίας, προσωπικού οράματος αλλά και γοητευτικής σύζευξης της παράδοσης με τη σύγχρονη τέχνη. Για αυτό και το διάλεξα ώστε να εικονογραφήσει το ανωτέρω άρθρο.

Η είδηση (πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ):

Ξαρχάκος: Η Μενδώνη διακατέχεται από το σύνδρομο της «βλαπτικής έπαρσης»

Σφοδρή κριτική στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη άσκησε ο Σταύρος Ξαρχάκος μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό «Στο Κόκκινο».

Παράλληλα ο σπουδαίος μουσικοσυνθέτης πρότεινε στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη την άμεση δημιουργία ταμείου ανεργίας, ώστε η μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της Τέχνης να μπορέσει να ανακουφιστεί, και τον κάλεσε να προσέχει γιατί όπως είπε χαρακτηριστικά «η τέχνη είναι σαν το κάρβουνο. Όταν είναι αναμμένο και το πιάνεις καίγεσαι, κι όταν είναι σβηστό και το πιάνεις μουτζουρώνεσαι. Και πρέπει να επιλέξει».

Αποσπάσματα από τη συνέντευξη του Σταύρου Ξαρχάκου:

Ας πάμε στην πραγματικότητα, τη σημερινή, και ας μιλήσουμε για πολιτισμό. Όμως όπως ξέρετε ο πολιτισμός είναι μια γενική έννοια, και παρεξηγημένη. Νομίζω ότι πολιτισμός είναι η εκτός σχολείου μόρφωση, δηλαδή η καθ’ εαυτόν μόρφωση. Τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα. Στην προκειμένη περίπτωση όμως, ας μιλήσουμε για έναν τομέα του πολιτισμού, την τέχνη. Κι ας βάλουμε τα πράγματα σε μία σειρά.

Ξέρετε, ξαναδιάβασα τους περίφημους 16 προεκλογικούς πυλώνες της Νέας Δημοκρατίας, και με θλίψη μου διαπίστωσα, για μια ακόμη φορά, ότι δεν είχα κάνει λάθος. Δηλαδή, δεν υπήρχε ούτε μία λέξη για τον πολιτισμό. Δηλαδή καμία πρόνοια για τους ανθρώπους της τέχνης, παντελής έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής και πρωτοφανής απαξία.

Δεύτερον, άκουσα με μεγάλη προσοχή τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού στην προχτεσινή τριτολογία του στην Βουλή. Διαπίστωσα γενικότητες, προχειρότητα, μου φάνηκε σαν κάποιος ή κάποια να τον ανάγκασε τελευταία στιγμή να κάνει και μιαν αναφορά για τους επαίτες καλλιτέχνες.

Τρίτον, διάβασα με μεγάλη προσοχή τη συνέντευξη που έδωσε το περασμένο Σάββατο η κυρία Μενδώνη. Μια συνέντευξη – μεταξύ μας – άνευ ουσίας, άκρως τεχνοκρατική, και κυρίως, και κυρίως δυσκοίλια. Και έβγαλα ένα συμπέρασμα, και το συμπέρασμα αυτό δεν το έβγαλα μόνο από τη συνέντευξη αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε το θέμα της ΑΕΠΙ, δηλαδή των πνευματικών δικαιωμάτων.

Έβγαλα το συμπέρασμα λοιπόν ότι αυτή η κυρία διακατέχεται από ένα σύνδρομο, το σύνδρομο αυτό ίσως δεν υπάρχει, ίσως αποτελεί δική μου έμπνευση. Το σύνδρομο αυτό το αποκαλώ «βλαπτική έπαρση». Και ξέρετε κάτι, δικαίωμα στην έπαρση έχει μόνο η σημαία. Και ένας υπουργός, και μάλιστα σε αυτό το ταλαίπωρο υπουργείο, πρέπει να είναι και λίγο υπερβατικός. Γιατί για να λύσει θέματα που αφορούν την τέχνη, πρώτον πρέπει να έχει πλήρη αντίληψη του φαινόμενου Τέχνη, και δεύτερον να μπορεί να κάνει υπερβάσεις. Όλα τα άλλα μπορούν να τα κάνουν κάλλιστα οι Γενικοί Γραμματείς και Φαρισαίοι. Και η κυρία Μενδώνη μπορώ να ομολογήσω ότι υπήρξε, και είναι, μια πολύ αποτελεσματική Γενική Γραμματέας. Τον Υπουργό αναζητάμε. Τον εμπνευσμένο Υπουργό αναζητάμε.

Θα μου επιτρέψετε τώρα, να σας πω και δύο λόγια για την Τέχνη. Η λειτουργία της Τέχνης, δεν εξυπηρετεί ξέρετε απλώς ιδεολογικές ανάγκες, αλλά είναι και αναπόσπαστο στοιχείο της παραγωγής μιας χώρας, νομίζω σε αυτό συμφωνούμε. Και τώρα πάμε σε μια πιο ποιητική ένσταση. Η δημιουργική Τέχνη είναι άχρονη, ενώ η πολιτική είναι έρμαιο του χρόνου. Και τέλος, η Τέχνη είναι παρηγοριά της αιωνιότητας.

Ζούμε σε εποχές πολιτισμικής αναιμίας. Γιατί έχουμε πλήρη έλλειψη ενιαίου εθνικού ψυχισμού. Και πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα ο πρωθυπουργός; Αυτός θα έπρεπε να ήτανε από τους εξαγγελθέντες πυλώνες.

Έχω δύο μηνύματα. Το πρώτο είναι ότι προτείνω την άμεση δημιουργία ταμείου ανεργίας. Προσωπικά ο κ. Πρωθυπουργός θα πρέπει να απευθυνθεί στα δύο ιδρύματα τα οποία τροφοδοτούνται από καλλιτέχνες, δηλαδή Νιάρχου και Ωνάσης, αλλά και σε άλλα ευαγή, ευάερα κι ευήλια ιδρύματα, τα οποία έχω την αίσθηση ότι ευχαρίστως θα χορηγήσουν και θα συντηρούν αυτό το ταμείο. Ώστε η μεγάλη μερίδα των ανθρώπων της Τέχνης να μπορέσει να ανακουφιστεί και να διαπιστώσει, αυτή η μερίδα, η οποία είναι πάρα πολύ μεγάλη, ότι για μια φορά επιτέλους η Πολιτεία στάθηκε αρωγός. Αυτό θα λύσει πολύ μεγάλο πρόβλημα και είναι πολύ εύκολο να γίνει.

Το δεύτερο το οποίο θα πω για τον πρωθυπουργό είναι ότι πρέπει να προσέχει. Γιατί η τέχνη είναι σαν το κάρβουνο. Όταν είναι αναμμένο και το πιάνεις καίγεσαι, κι όταν είναι σβηστό και το πιάνεις μουτζουρώνεσαι. Και πρέπει να επιλέξει.

Θα μου επιτρέψετε και μία υστερολογία. Θα σας πω ένα γεγονός που συνέβη στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στο Λονδίνο. Κάποιοι επιτελείς του Ουίνστον Τσώρτσιλ, του εισηγήθηκαν να κόψει οποιαδήποτε οικονομική σχέση είχε το κράτος με τους καλλιτέχνες και, γενικά, με την Τέχνη. Η απάντησή του ήταν αποστομωτική και βέβαια ιστορική. «Μα, γιατί τότε κάνουμε πόλεμο;», τους είπε.