Ο  Δρ Γιώργος Γραμματικάκης είναι Πανεπιστημιακός Καθηγητής Φυσικής, πρώην Πρύτανης του Παν/μίου Κρήτης, Συγγραφέας βιβλίων για το Σύμπαν και τ.Ευρωβουλευτής με το ΠΟΤΑΜΙ.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ταξιδεύει ήδη για 30 ολόκληρα χρόνια γύρω από την Γη. Το χρονικό αυτό διάστημα είναι μεγάλο σε σχέση με την ανθρώπινη ζωή, πολύ μικρό όμως αν συγκριθεί με την ηλικία του ίδιου του Σύμπαντος, που πλησιάζει τα 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Με τις μοναδικές φωτογραφίες, που έχει στείλει από το αχανές ο ακούραστος αυτός ταξιδιώτης του διαστήματος, γεφυρώνει τον χρόνο και τις αποστάσεις που κυριαρχούν στο απέραντο συμπαντικό μας «σπίτι». Απεκάλυψε έτσι ένα Σύμπαν που δύσκολα μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους.

Σπουδαία βήματα -ίσως και άλματα!- προς αυτήν την κατεύθυνση, είχε ήδη κάνει από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο ιδιοφυής αστρονόμος, (ελληνιστί, Έντγουιν Χαμπλ), που δίκαια φέρει το όνομα του το διαστημικό τηλεσκόπιο. Ανάμεσα σε άλλα, ο Χαμπλ επιβεβαίωσε ότι, εκτός από τον δικό μας, υπάρχει εκεί έξω μια πληθώρα γαλαξιών, που απομακρύνονται μάλιστα ο ένας από τον άλλο με κολοσσιαία ταχύτητα. Ο ίδιος διετύπωσε και τον νόμο, που διέπει αυτήν την απομάκρυνση. Αυτό που είχε στην ουσία ανακαλύψει, είναι ότι το Σύμπαν διαστέλλεται!

Η αλήθεια είναι ότι τίποτα δεν προϊδέαζε την εξαιρετική αυτή συμβολή του Χαμπλ στην ανθρώπινη γνώση. Διότι, ενώ σπούδασε αστρονομία στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, περισσότερο από τα μαθήματα διακρινόταν, ήδη από μαθητής, για τις αθλητικές του επιδόσεις. Χρησιμοποίησε άλλωστε μια υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για να σπουδάσει Νομικά, ενώ ασχολήθηκε παράλληλα και με το ευγενές αγώνισμα της πυγμαχίας. Μετά από άστοχες επαγγελματικές περιπλανήσεις άρχισε να εργάζεται, από το 1919 και μετά, στο Αστεροσκοπείο του όρους Γουίλσον, κοντά στην Πασαντένα της Καλιφόρνια. Μόλις είχε εγκαινιασθεί εκεί το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο, και ο Χαμπλ ανακάλυψε με καθυστέρηση τα πραγματικά του ενδιαφέροντα. Η φήμη από τις ανακαλύψεις του διαρκώς μεγάλωνε, και έτσι παρέμεινε στο Αστεροσκπείο μέχρι το τέλος της ζωής του. Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, πολλοί προικισμένοι άνθρωποι, δέσμιοι άλλων επιρροών, αργούν πολύ να ακολουθήσουν τους ψιθύρους της καρδιάς τους. Ο περίφημος επαγγελματικός προσανατολισμός είναι συνήθως μια αποτυχημένη διαδικασία.

Ας επιστρέψομε όμως στο διαστημικό τηλεσκόπιο, που υπήρξε το αποτέλεσμα συνεργασίας της αμερικανικής NASA με την Ευρωπαϊκή Εταιρία Διαστήματος ( ESA). Το Hubble εκτοξεύθηκε τον Απρίλιο του 1990, και ακολουθεί μια τροχιά του αγγίζει τα 600 χιλιόμετρα πάνω από την Γή, ενώ η ταχύτητα του φθάνει τα 25000 χιλιόμετρα την ώρα. Καθώς κινείται πάνω από την ατμόσφαιρα της Γης, υπερτερεί από τα γήινα τηλεσκόπια, τόσο στις δυνατότητες όσο και την ευκρίνεια των συμπαντικών εικόνων. Διαθέτει άλλωστε ένα πλούσιο εξοπλισμό, με ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο στο εσωτερικό του, ειδικές κάμερες και φασματογράφους. Λίγο πάντως μετά την εκτόξευση του, διαπιστώθηκε ότι το οπτικό του σύστημα ήταν ελαττωματικό, και οι φωτογραφίες που έστελνε είχαν μια ενοχλητική θαμπάδα. Μια επανδρωμένη και επικίνδυνη αποστολή -που έγραψε έτσι την δική της εποποιία στο διάστημα- επέτυχε ωστόσο να επιδιορθώσει εν πτήσει την κατασκευαστική αυτή αδυναμία. Η διαστημική ζωή του Hubble είχε αρχικά σχεδιασθεί να διαρκέσει μια εικοσαετία, χάρις όμως στις επιτυχίες του έλαβε αλεπάλληλες «παρατάσεις».

Έχω όμως την αίσθηση ότι η λεκτική «φλυαρία» μου αδικεί το διαστημόπλοιο και τον ουσιαστικό του προορισμό. Μοιάζει σαν να βρέθηκα στην Έκθεση Φωτογραφίας ενός σπουδαίου φωτογράφου, και να εξαντλώ την περιγραφή μου στα χαρακτηριστικά και την ιστορία της φωτογραφικής του μηχανής. Κλείνω λοιπόν το κείμενο μου με τρεις χαρακτηριστικές φωτογραφίες. ( Πιέστε της, για να αποκαλυφθούν τα σχόλια). Η πρώτη απεικονίζει το ίδιο το διαστημόπλοιο, οι άλλες δύο ανήκουν στις πολλές και συγκλονιστικές εικόνες του Σύμπαντος που έστειλε το διαστημόπλοιο στην Γη. Ο αναγνώστης, που θα θαυμάσει αυτές τις φωτογραφίες, η και τις άλλες που αφθονούν στο διαδίκτυο και τα βιβλία αστρονομίας, θα νιώσει ίσως κάποια πρωτόγνωρα αισθήματα. «Για τον αστρονόμο», παρατήρησε κάποιος στον Αϊνστάιν «ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια κουκκίδα χωρίς σημασία σε ένα άπειρο Σύμπαν». «Συχνά αισθάνομαι το ίδιο», απάντησε ο μεγαλοφυής φυσικός.«Συνειδητοποιώ όμως ότι αυτή η ασήμαντη κουκκίδα, που είναι ο άνθρωπος, είναι επίσης ο αστρονόμος».

Θα πρόσθετα απλώς ότι δεν είναι μόνον ο αστρονόμος. Είναι επίσης και ο ποιητής και ο καλλιτέχνης αλλά και ο άνθρωπος της καθημερινης βιοπάλης. Η παρατήρηση ενός απέραντου Σύμπαντος δεν μας πείθει μόνον για την ασημαντότητα μας. Αναδεικνύει, παράλληλα, και την αξία της αλληλεγγύης, του έρωτα η της Τέχνης, που ανυψώνουν και δικαιώνουν την ανθρώπινη ζωή.

COSMIC REEF ( Κοσμικός ύφαλος ): Με αυτήν την εντυπωσιακή φωτογραφία, το τηλεσκόπιο Hubble γιόρτασε τον Απρίλιο του 2020 τα 30α του γενέθλια. Απεικονίζει τα νεφελώματα NGC 2014 και NGC2020, τα οποία απαρτίζουν από κοινού μια τεράστια περιοχή δημιουργίας άστρων στο γειτονικό μας γαλαξία Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, που απέχει 163000 έτη φωτός από την Γη.

PILLARS OF CREATION( Πυλώνες της δημιουργίας): Η φωτογραφία απεικονίζει διαστρικά αέρια και σκόνη, που έχουν την μορφή προβοσκίδας ελέφαντα στο Νεφέλωμα του Αετού, περίπου 6500 έτη φωτός μακριά από την Γη. Ας σημειωθεί, ότι οι πυλώνες της δημιουργίας δεν υπάρχουν πια! Σύμφωνα με τους επιστήμονες, καταστράφηκαν από το εκρηκτικό κύμα ενός υπαρκαινοφανούς αστέρα. Θα εξακολουθούν όμως να φαίνονται στον ουρανό για μια ακόμα χιλιετία.

ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΟΠΛΟΙΟ HUBBLE : Έχει μήκος 13.2 μέτρα και διάμετρο 4.2 μέτρα. Έχει συμπληρώσει πάνω από 1.4 εκατομμύρια παρατηρήσεις, και προκαλέσει σχεδόν 17000 επιστημονικές δημοσιεύσεις.