Οραματιστής και πρωτοπόρος ο Σταύρος Μπένος, με καταβολές από τον χώρο της πολιτικής, αφιερώθηκε τελικά στον πολιτισμό και στους ανθρώπους. Από το γραφείο του στην οδό Μπουμπουλίνας (συνορεύει με το υπουργείο Πολιτισμού) σχεδιάζει δράσεις για το «Διάζωμα», την κίνηση πολιτών που ίδρυσε το 2008 με στόχο την προστασία και την ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων. «Η ιδέα του “Διαζώματος” γεννήθηκε μέσα μου ως απαίτηση όταν ήμουν υπουργός Πολιτισμού… Αυτό που κάνω τώρα είναι ένα αντίδωρο».
Τα προηγούμενα χρόνια επιτελέστηκαν εργασίες σε δεκάδες αρχαία θέατρα με χρηματοδότηση αποκλειστικά από χορηγούς. Για το άμεσο μέλλον οραματίζεται «συνέργειες» ανάμεσα στους θεσμούς του κράτους, ώστε «να αξιοποιήσουμε σε απόλυτο βαθμό τα χρήματα της Ευρώπης». Το «Διάζωμα» προτείνει, δηλαδή, ένα μοντέλο αναπτυξιακής πολιτικής που ξεκινάει από τα αρχαία θέατρα και συνδυάζει πολιτισμό, τουρισμό και τοπικές επιχειρήσεις.
• Το περασμένο Σαββατοκύριακο πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα η Ζ΄ Γενική Συνέλευσή σας. Τι ήρθε στο προσκήνιο;
«Η μαγική λέξη “συνέργειες”. Περικλείει τον προγραμματικό, ιδεολογικό και οραματικό πυρήνα του “Διαζώματος” να υποκινήσει τους επίσημους θεσμούς της χώρας, με πρωταγωνιστή πάντα το υπουργείο Πολιτισμού και τους αρχαιολόγους. Επιδιώκουμε, δηλαδή, τη συνένωση όλων των δυνάμεων: υπουργεία Πολιτισμού, Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και Τουρισμού, το σώμα της διοίκησης και την Περιφέρεια. Είμαστε μια κίνηση πολιτών που ενθαρρύνουμε την πολιτεία να συνεργαστεί σε μεγάλα προγράμματα και μεγάλες ιδέες. Κι ας έχουμε αποφασίσει από την αρχή να μην παίρνουμε χρήματα από το κράτος. Το “Διάζωμα” έχει εκατοντάδες εθελοντές και πέντε μόνο επαγγελματίες, που συντηρούνται από τις συνδρομές μας. Παράλληλα έχουμε δεκαεπτά εταιρικά μέλη, με τα οποία αναπτύσσουμε σχέδια ώστε να μην είναι αδέσποτες οι χορηγίες που προσφέρουν. Και πάντα σύμφωνα με τη βούληση των αρχαιολόγων μας. Θέλουμε να είναι οι πρωταγωνιστές, να μη χαθεί ποτέ, μα ποτέ, η πρωτοβουλία από αυτούς».
• Το περιεχόμενο των συναντήσεων που είχατε με θεσμικούς παράγοντες ποιο ήταν;
«Κάναμε πρόταση να συνεργαστούν μεταξύ τους οι φορείς. Μέγα θέμα. Να γίνει μια συντονιστική επιτροπή προκειμένου όλοι οι πόροι που αφορούν το διπλό απόθεμα, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό, να είναι κάτω από μια οραματική ματιά. Και ποιο είναι το όχημα; Οι Πολιτιστικές Διαδρομές και τα αρχαιολογικά πάρκα».
• Τι ακριβώς προσφέρουν οι Πολιτιστικές Διαδρομές;
«Αναδεικνύουν την ψυχή κάθε περιφέρειας και την ταυτότητά της. Στην Ηπειρο είχαμε τις Διαδρομές στα αρχαία θέατρα, που τις ύμνησε ακόμα και η Ευρώπη ως πρότυπο. Στη Θεσσαλία, τώρα, θέσαμε τρεις ιστορικούς κύκλους. Τα βυζαντινά, τα θέατρα και τα προϊστορικά με κορυφαίο το σπήλαιο Θεόπετρας, όπου βρέθηκαν τα γνωστά “ανθρώπινα αποτυπώματα”, εύρημα που συγκλονίζει παγκοσμίως. Σε κάθε περιφέρεια το θέμα της Διαδρομής είναι διαφορετικό».
• Θέλετε, όμως, να βάλετε και άλλους στο παιχνίδι, και πέρα από τον πολιτισμό. Ποια είναι τα μελλοντικά πλάνα επέκτασης του σχεδίου;
«Το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα, που βρίσκεται σε διαβούλευση αυτή τη στιγμή με το υπουργείο Περιβάλλοντος, έχει στο επίκεντρο τα μνημεία της φύσης στην Περιφέρεια της Πελοποννήσου, προστατευόμενες περιοχές και υδάτινα στοιχεία. Το αποκορύφωμα των Διαδρομών θα είναι όταν τα μνημεία συνδεθούν με την παραγωγή των ανθρώπων, με την αειφορία και την πράσινη ανάπτυξη. Μέσα από ένα σύμφωνο ποιότητας, που θα φτιαχτεί σε κάθε Περιφέρεια, ο κάθε παραγωγός θα μπορεί να φέρει στο προϊόν του το σήμα της Διαδρομής. Το σχέδιο αυτό βρίσκεται, βέβαια, σε πρωτόλεια, πιλοτική φάση. Είπαμε στους περιφερειάρχες να συνεννοηθούν με τους τεχνοκράτες των υπουργείων και όλοι μαζί, σαν ενιαίο κράτος, να παλέψουμε για μια μεγάλη ιδέα για τη χώρα. Αυτό είναι το θέμα για μένα. Να αθροίσουμε όλες τις δυνάμεις μας, να αξιοποιήσουμε σε απόλυτο βαθμό τα χρήματα της Ευρώπης. Να αναστρέψουμε την εικόνα του κράτους-χρηματοδότη, να πάψουμε να του απλώνουμε το χέρι. Εμείς στο “Διάζωμα” προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας δωρεάν. Υπάρχουμε για να βοηθάμε το κράτος και την κοινότητα».
• Ο ρόλος των ιδιωτών και επιχειρηματιών ποιος ακριβώς μπορεί να είναι σε αυτή τη διαδικασία;
«Ενα πρώτο παράδειγμα. Θέλουμε να φτιάξουμε στην Ελευσίνα ένα αστικό πάρκο. Εχουμε προσφορές ιδιωτών με πρώτη την εταιρεία τσιμέντων “Τιτάν”. Είναι έτοιμη να διαθέσει μια μεγάλη έκταση στην περιοχή, αντίδωρο στο κακό που έχει κάνει. Με κάλεσε ο Θόδωρος Παπαλεξόπουλος και μου είπε “θέλω να διαθέσω κάτι στην πολιτεία, αλλά δεν έχω τρόπο να το κάνω”. Αγωγός αυτής της προσφοράς μπορεί να είναι το “Διάζωμα”».
Αλλη περίπτωση, η αρχαία Μεσσήνη. Από τα υπέροχα γραπτά του Πέτρου Θέμελη έκλεψα τη φράση “θέλω η Μεσσήνη να ζήσει τη δεύτερη ζωή της”. Οταν τον ρώτησα τι εννοούσε μου είπε, “ήταν μια δωρική πόλη, θέλω να την ξαναδώ να γεμίζει νέους, να συναντιέται εδώ η σύγχρονη δημιουργία”. Το “Διάζωμα”, λοιπόν, βρήκε δύο σημαντικούς ανθρώπους της περιοχής, τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο του “ΝΕΟΝ” και τον Aχιλλέα Κωνσταντακόπουλο του Costa Navarino. Είμαστε σε διαβούλευση για να ορίσουμε το θεσμικό πλαίσιο ώστε να διοργανώνεται ένα φεστιβάλ στην αρχαία Μεσσήνη, στα πρότυπα του Φεστιβάλ Αθηνών. Θα το χρηματοδοτούν ιδιωτικά κεφάλαια, αλλά θα διέπεται από τους κανόνες του υπουργείου Πολιτισμού.
Στην Επίδαυρο, επίσης, το αρχαίο θέατρο έχει πάρει όλη τη δόξα, αλλά ήταν το σημαντικότερο θεραπευτικό κέντρο του αρχαίου κόσμου, με κατάλοιπα από τη μετάβαση της μαγικής στην επιστημονική ιατρική. Θέλουμε να αναδείξουμε κι αυτό το χαρακτηριστικό και επεξεργαζόμαστε ένα πρόγραμμα με τον Βασίλη Λαμπρινουδάκη. Σήμερα μόλις το 5% των επισκεπτών πάνε στο Ασκληπιείο. Το θέατρο ήταν συμπλήρωμα της ίασης και, μάλιστα, ο Γαληνός έλεγε ότι όσοι είχαν ψυχολογικά προβλήματα έβλεπαν τραγωδία και όσοι είχαν κατάθλιψη κωμωδία. Το πρόγραμμα θα συμπεριλάβει όλα τα αντίστοιχα ιαματικά κέντρα και κυρίως την Κω.
Τέλος, ο Γιώργος Κουρουπός ονειρεύεται την αναβίωση των “Πυθίων” στους Δελφούς, μιας γιορτής ομόλογης των Ολυμπιακών Αγώνων, που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια. Ολα αυτά, βέβαια, θέλουν δουλειά και διάλογο».
• Πιστεύετε ότι δεν θα έχετε ενστάσεις από τους αρχαιολόγους;
«Από την αρχή η έγνοια μας ήταν να αποκαταστήσουμε το ιστορικό ρήγμα που έγινε στη χώρα μας. Ποιο ήταν; Οι αρχαιολόγοι ήταν η μόνη συλλογικότητα στον δημόσιο χώρο, που κράτησε ψηλά τη σημαία της, στάθηκε όρθια και δεν υποχώρησε σε τίποτα. Αντί η πολιτεία να τους τιμήσει, τους έστειλε στο πυρ το εξώτερον. Εγιναν οι εχθροί του λαού. Και οι αρχαιολόγοι, για να μπορέσουν να σωθούν από τη βέβηλη αντιμετώπιση που δέχτηκαν από πολιτικούς, επιχειρηματίες και πολίτες, αυτοαπομονώθηκαν. Υπήρξε, όμως, και μια παρενέργεια: ανέπτυξαν μια προσωπική σχέση με το μνημείο. Εμείς, όμως, τους δηλώνουμε με κάθε τρόπο “σας αγαπάμε, σας καμαρώνουμε” και περιμένουμε να ανοίξουν την ψυχούλα τους για να υποδεχτούν τον κόσμο. Γιατί δεν υπάρχει καλύτερη προστασία των μνημείων από την αγάπη του κόσμου. Η προστασία των μνημείων δεν γίνεται από την αστυνομία».
• Για να συλλάβετε και να προωθήσετε το όραμα του «Διαζώματος» σας βοήθησε η πολιτική πορεία σας;
«Βοήθησε η προίκα μου από την πολιτική, η εμπειρία μου, η συνάντησή μου με σπουδαίους ανθρώπους. Η ιδέα του “Διαζώματος” γεννήθηκε μέσα μου ως απαίτηση, όταν ήμουν υπουργός Πολιτισμού. Οι πρώτες επαφές που έκανα για το “Διάζωμα” ήταν όλοι φίλοι μου από τη δημόσια ζωή. Με αυτούς ξεκίνησα. Η πολιτική είναι ωραίο πράγμα, αρκεί να το χειριζόμαστε σωστά. Οπως έλεγε ο Αριστοτέλης, είναι η κορυφαία ανθρώπινη λειτουργία, μην κοιτάς που έγινε σκουπίδια. Κι εγώ είμαι από τους τυχερούς. Ημουν παιδί της επαρχίας και τα έδωσα όλα στην πολιτική. Αυτό που κάνω τώρα είναι ένα αντίδωρο, έτσι αισθάνομαι. Είμαι ο απόλυτος εθελοντής».
• Πώς βλέπετε τις πολιτικές εξελίξεις στην κρίση που περνάει η χώρα;
«Δεν έχει συμβεί αυτό που επιθυμούσα: μια πολύ δυναμική πρόταση από τον χώρο τον προοδευτικό, της Κεντροαριστεράς, που είναι κατακερματισμένος. Θεωρώ ότι η επόμενη κυβέρνηση θα έχει κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ. Η ελπίδα μου είναι ότι με κάποιον τρόπο όλες αυτές οι κεντροαριστερες δυνάμεις, που σήμερα είναι ασχημάτιστες, θα αισθανθούν την ιστορικότητα και το μέγεθος των ευθυνών τους, ειδικά αυτή την περίοδο, και θα συμπεριφερθούν ανάλογα».
* Την συνέντευξη είναι της Βασιλικής Τζεβελέκου και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα των Συντακτών.
** Η Πόρτα είναι υποστηρικτής και χορηγός επικοινωνίας της Κίνησης Πολιτών “Διάζωμα: υιοθετείστε ένα Αρχαίο Θέατρο”