• Η καιροσκοπική απληστία και ο ηρωισμός είναι εκ πρώτης όψεως στάσεις ασυμβίβαστες. Η ελληνική, όμως ιστορία αποδεικνύει πως βαθειά μέσα στο εθνικό μας γονίδιο, στην ταυτότητά μας, στο συλλογικό μας DNA, αυτά τα δύο πάνε μαζί σε ένα αταίριαστο, παράδοξο δίδυμο. Το απώτερο ιστορικό παράδειγμα είναι η κάθοδος των Μυρίων. Οι Μύριοι ήταν 13.000 Έλληνες, ένα άθλιο συνάφι μισθοφόρων, που τάχθηκαν με την πλευρά του Κύρου στη μάχη εξουσίας με τον Αρταξέρξη, με διακύβευμα τον χρυσοποίκιλτο θρόνο της Περσίας, κοντά στην αυγή του 4ου π.Χ αιώνα. Μοναδικό κίνητρο των Ελλήνων τα όβολα και τα λάφυρα ενός πολέμου που δεν τους αφορούσε. Όταν ο πόλεμος χάθηκε, γράφτηκε μια από τις ηρωικότερες σελίδες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Η κάθοδος των Μυρίων προς την πατρίδα μέσα από επιθέσεις και απερίγραπτες κακουχίες στέφθηκε από επιτυχία. Ο Ξενοφών και η Κύρου Ανάβασις χάνονται στα βάθη της ιστορίας. Μένει ο ανεξήγητος αυτός κόμβος της καιροσκοπικής απληστίας και του ηρωισμού, που ακόμα και τώρα χαρακτηρίζει σε σημαντικό βαθμό την συμπεριφορά των Ελλήνων.
Σήμερα, ηρωικώς μαχόμενοι, αναμένουμε την κάθοδο των δισεκατομμυρίων. Επαιτούμε, παρά τις μεγαλοστομίες. Αν επιτευχθεί συμφωνία αυτόν το μήνα, οι «τοκογλύφοι δανειστές» θα μας τα δώσουν. Θα τη βγάλουμε για λίγους μήνες και μετά θα αρχίσουμε να μαχόμαστε πάλι ηρωικά για την κάθοδο των επόμενων δισεκατομμυρίων. Μέχρι να έρθει η ώρα, αν έρθει, να συνειδητοποιήσουμε πως κάτι πρέπει να κάνουμε για να διακόψουμε τον φαύλο κύκλο. Αυτό το κάτι είναι το ουσιαστικό αντικείμενο της συζήτησης. Όποιο και αν είναι, δεν θα είναι καθόλου αναίμακτο, καθόλου ανώδυνο. Θα απαιτήσει μακροχρόνιο σιωπηλό ηρωισμό.
• Στο μεταξύ, το συντομότερο ανέκδοτο είναι η εξεταστική επιτροπή για τις αιτίες που μας οδήγησαν στο μνημόνιο. Για γέλια. Τι ακριβώς θα εξετάσει; Τι είναι αυτό που δεν ξέρουμε; Αν μαζί με τη λοταρία των αποδείξεων, γίνει και μια λοταρία για την τυχαία ανάδειξη 10 ενηλίκων Ελλήνων, οι απαντήσεις που θα δώσουν για τις αιτίες που μπήκαμε στο μνημόνιο θα είναι μετά βεβαιότητος επαρκείς. Δεν χρειάζεται εξεταστική επιτροπή. Αυτό που χρειάζεται και το οποίο πολύ σωστά επεσήμανε στη Βουλή το ΠΟΤΑΜΙ, είναι μια εξεταστική επιτροπή για το πώς θα βγούμε από το μνημόνιο. Αλλά δυστυχώς το εποχιακό κυνήγι μαγισσών είναι «έξις δευτέρα φύσις» των εκάστοτε ισχυρών της μέρας. Μου θυμίζει μια ιστορία όταν κάποτε επισκέφθηκα το Εδιμβούργο. Η πρωτεύουσα της Σκωτίας χωρίζεται στη μέση από ένα όρυγμα, ένα διάσελο. Τον μεσαίωνα αυτό το όρυγμα ήταν λίμνη. Μου έλεγε ο ξεναγός ότι τα χρόνια της ιεράς εξέτασης, τις γυναίκες που θεωρούσαν ύποπτες για μαγεία, τις έριχναν στη λίμνη με βάρη στα πόδια. Αν πνιγόντουσαν, ήταν αθώες. Αν επέπλεαν, ήταν ένοχες για μαγεία και καιγόντουσαν στην πυρά.
Δύσκολο να είσαι μάγισσα στο Εδιμβούργο.
• Η ελληνική αριστερά ποτέ δεν διακρινόταν για τον ρεαλισμό της. Ο λόγος της ήταν πάντα ελκυστικός, αλλά απόλυτα αόριστος, σχεδόν αποκλειστικά καταγγελτικός, έμπλεως δημιουργικής και μη δημιουργικής ασάφειας. Όσο ήταν στην αντιπολίτευση, αυτό δεν είχε καμία σημασία. Όταν, όμως, η αριστερά είναι στην Κυβέρνηση σε συνθήκες οριακές, η ασάφεια και η απουσία πυξίδας αποκτά καταλυτική σημασία. Αυτό έχει ήδη φανεί με το χειρότερο δυνατό τρόπο. Παρά ταύτα η αριστερά είχε ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Την ηθική ακτινοβολία, το φωτοστέφανο της ανιδιοτέλειας, την παράδοση αγώνων για την δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη, την αυτοθυσία των στελεχών της για τα λαϊκά συμφέροντα. Η ηθική ακτινοβολία της αριστεράς και η δύναμη της επιρροής της ήταν μεγάλο κεφάλαιο στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρα μας.
Με τρομάζει πραγματικά η ευκολία με την οποία αναλώνει η Κυβέρνηση το ηθικό της απόθεμα, για το οποίο έχουν συμπράξει πολλές γενιές. Με τρομάζει, γιατί και η ίδια και όλοι μας γνωρίζουμε ότι το αυγό του φιδιού έχει ήδη σπάσει και το νεογέννητο ερπετό κυκλοφορεί ανάμεσά μας. Δεν έχω τη διάθεση να γίνω συγκεκριμένος για πράγματα που είναι γνωστά. Αποκαλύψεις για φοροδιαφυγή, εργολαβικές συμβάσεις για προσλήψεις, λογαριασμοί στο εξωτερικό, παχυλά εφάπαξ, λιμουζίνες, ένα πλήθος θυγατέρων, συντρόφων, αδελφών και εξαδέλφων, μια περίεργη απευθείας ανάθεση για αεροπλάνα του 1983 και τέλος χωρίς σχόλια, ευθέως, το ύφος και το στυλ της Προέδρου της Βουλής. Η εξουσία διαφθείρει. Η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα.
• Παραφράζω το δημοτικό τραγούδι «Πού πάμε παλικάρια, πού πάμε βρε παιδιά», «Πάμε για να πατήσουμε την Τροπολιτσά». Θυμίζω ότι αφού πατήσαμε την Τροπολιτσά, μεσολάβησαν καμιά δεκαριά εμφύλιοι, μέχρι να απελευθερωθούμε, χάρη στη βοήθεια της αρμάδας, της τότε ΤΡΟΙΚΑΣ των τοκογλύφων στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Ήμασταν ήδη δεμένοι στα δάνεια. Η Μαρία-Χριστίνα Χατζηιωάννου, τα δάνεια εκείνης της εποχής, τα είχε χαρακτηρίσει «προπατορικά δάνεια».