Κωστής Α.Μακρής: Είναι ζωγράφος-γραφίστας και συγγραφέας και ασχολείται με το έντυπο, το κείμενο, τη διαφήμιση και την οπτική και λεκτική επικοινωνία.
«Κάθε άνθρωπος
είναι ο αρχιτέκτονας της τύχης του»
(Homo faber suae quisque fortunae)
Είναι όντως «κάθε άνθρωπος ο αρχιτέκτονας της τύχης του»; Δεν είμαι βέβαιος για την αλήθεια και την ισχύ του ρητού που έβαλα ως τίτλο.
Έχω τις αμφιβολίες μου για το κατά πόσον οι επιθυμίες μας, τα σχέδιά μας, τα όνειρά μας, οι στόχοι μας και οι προσδοκίες μας μπορούν να υπερνικήσουν το «τυχαίο».
Όπως έχω πολλές αμφιταλαντευόμενες και αντικρουόμενες σκέψεις για πολλά άλλα ζητήματα που άπτονται της απρόβλεπτης τύχης, της ειμαρμένης, της μοίρας, του ριζικού, του «γραφτού», του πεπρωμένου, του κισμέτ ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομαστεί αυτό που μας επιφυλάσσει η ζωή και το αόρατο μέλλον.
Μου αρέσει όμως ο τίτλος «Homo Faber» (Άνθρωπος Κατασκευαστής ή Ξυλουργός). Όπως μου αρέσει, σχεδόν εξίσου, και ο τίτλος «Ηomo Ludens» (Άνθρωπος που Παίζει).
Θα ήθελα να ταιριάζουν με τον εαυτό μου και τα δύο: και ο «άνθρωπος κατασκευαστής και ο «άνθρωπος που παίζει».
Έχω ξαναγράψει ότι μου αρέσει πολύ το ρητό «Οι άνθρωποι δεν σταματούν να παίζουνε επειδή γερνάνε. Γερνάνε επειδή σταματούν να παίζουνε», του Όλιβερ Γουέντελ Χολμς (Oliver Wendell Holmes, 1809-1894, Αμερικανός γιατρός, ποιητής, συγγραφέας, νομικός, φιλόσοφος και εφευρέτης) και μου αρέσει να παίζω, βρίσκοντας το κρυμένο ―ή φανερό― παιχνίδι σε πολλά απ’ αυτά που κάνω.
Αυτά τα γράφω επειδή πολύ πρόσφατα ήρθε από πολύ αγαπητά χέρια και πόδια και σκέψη και πρόθεση προσφοράς και γνώση, ένας νέος Άγιος Βασίλης ― ένας κούκλος, μια αρσενική «πλαγγόνα»*― στο σπίτι μας. Με τον σάκο του, τα γυαλάκια του, τις μπότες, τον σκούφο και με τα όλα του.
Τον καλωσορίσαμε όπως του έπρεπε, με τιμή και χαρά, και τον βάλαμε να καθίσει ―προσωρινά― σε μια από τις πολυθρόνες μας.
Τον είδε εκεί από ψηλά ο παλιός Άγιος Βασίλης μας, από την κρεμαστή πολυθρονίτσα του ―που την έχω φτιάξει ειδικά γι’ αυτόν― και είδα μια έκφραση συμπόνιας και απορίας στο πλαστικό γενειοφόρο πρόσωπό του.
Τον άκουσα ―μόνο εγώ, χωρίς να τον ακούει κανένας άλλος― να μου λέει:
«Εκεί θα τον αφήσετε; Και όποτε θέλει κάποιος να καθίσει σ’ αυτή την πολυθρόνα θα τον σηκώνετε και θα τον βάζετε όπου να ’ναι; Ακόμα και σ’ ένα ράφι; Σαν μια συνηθισμένη κούκλα; Και μετά; Όταν περάσουν οι γιορτές, θα τον στριμώξετε σε μια από τις κούτες με τα Χριστουγεννιάτικα; Μέχρι τον άλλο Δεκέμβριο; Σαν οποιοδήποτε τυχαίο στολίδι;».
Λόγια φορτισμένα και ζόρικα, λόγια σκληρά, λόγια συμπόνιας ενός άγιου για έναν συνάδελφό του. Και σκέφτηκα: πόσο «αρχιτέκτονας της τύχης του» μπορεί να είναι ένας κούκλος αγιοβασίλης; Πόσο «αρχιτέκτονας της τύχης του» μπορεί να είναι ένας νεοφερμένος κούκλος αγιοβασίλης και μήπως εκείνος, ο νεοφερμένος, έβαλε σκέψεις και λόγια στον παλιό, χρησιμοποιώντας τον ως μέσον για να πετύχει τον στόχο του, γνωρίζοντας ή υποπτευόμενος την αδυναμία που του έχω (του παλιού), να μου περάσει αυτή τη σκέψη και εμμέσως να με αναγκάσει να του φτιάξω κι εκείνου ―του νεοφερμένου αγιοβασίλη― ένα δικό του κάθισμα; Κερδίζοντας έτσι προνόμια που αλλιώς δεν θα είχε.
Πού να ξέρω…
Το γεγονός είναι ότι ξύπνησε μέσα μου μια γιορταστική και έμπλεη από το πνεύμα δοτικότητας των Χριστουγέννων επιθυμία να κάνω κάτι για τον νέο αγιοβασίλη μας. Κι έτσι, ένα πρωί, πρωί γιορταστικό και χριστουγεννιάτικο, κάθισα (τρόπος του λέγειν το «κάθισα», επειδή καθιστός δεν κάνεις σωστή δουλειά) και έφτιαξα μια μικρή καρέκλα για τον νέο μας (τι νέο δηλαδή, μια χαρά γεροντάκι καινούργιο είναι) Άγιο Βασίλη ένα κάθισμα.
Πάλι κόψιμο ξύλα, πάλι τρίψιμο, πάλι κόλλημα και βίδωμα, πάλι βάψιμο και στόλισμα. Και αφού τέλειωσε το κάθισμα του φρέσκου αγιοβασίλη μας και στέγνωσαν ολότελα τα χρώματα (κόκκινο και χρυσό), τον έβαλα να θρονιαστεί εκεί και καμαρωτός καμαρωτός να κοιτάζεται με τον αφ’ υψηλού συνάδελφό του, τον παλιότερο αγιοβασίλη μας, και μυστικά, αθόρυβα και με ολοφάνερη χαρά, να καμαρώνουν που είχαν και οι δυο τους δικό τους κάθισμα και να περηφανεύονται ότι έγιναν «αρχιτέκτονες της τύχης τους».
Δεν σας κρύβω, ότι όσην ώρα έφτιαχνα το καρεκλάκι του νέου μας Άγιου Βασίλη, μου πέρασε απ’ το μυαλό η πονηρή σκέψη ότι μπορεί ο παλιός Αγιος Βασίλης μας να φοβήθηκε μήπως ο νέος του πάρει τη δικιά του κρεμαστή πολυθρονίτσα, σφετεριζόμενος τον «Θρόνο» και τη θέση που τόσα χρόνια απολαμβάνει ο παλαιός. Την έδιωξα όμως αυτή τη σκέψη, ως εντελώς ανάρμοστη με την αγαθότητα ενός τόσο αγαπητού Αη Βασίλη.
Και τελικά αφέθηκα σε καλύτερες σκέψεις και χαζεύοντας τους δυο αγιοβασίληδές μας στάθηκα να καμαρώνω και να χαίρομαι ―από μέσα μου― επειδή πρόσφερα λίγη βοήθεια στο «αρχιτεκτόνημα» της τύχης τους.
Όχι τόσο ως ένας εκπρόσωπος του σκληρότατου και πολεμικότατου απέναντι σε άλλα είδη, αλλά και στο δικό του, Χόμο Σάπιενς (Homo sapiens sapiens**, τρομάρα μου!) αλλά ως ένας Homo Faber και Homo Ludens που θέλω να είμαι.
Κωστής Α. Μακρής
02 Ιανουαρίου 2024
* πλαγγόνα < (αρχαία ελληνική λέξη) πλαγγών, κέρινη ή πήλινη κούκλα
** Homo sapiens sapiens = Ο άνθρωπος είναι το μόνο σωζόμενο υποείδος του Homo sapiens (άνθρωπος σοφός), ο Homo sapiens sapiens. Το δεύτερο υποείδος του Homo sapiens είναι ο Homo sapiens idaltu (άνθρωπος σοφός πρεσβύτερος) που έχει εξαφανιστεί.