Ανδρέας Φλουράκης: Με Αριστοφανική στόφα, “Μια χώρα δυο αιώνες μετά”, της Ντόρας Αρκουλή

Η Ντόρα Αρκουλή είναι Ψυχολόγος με ψυχοδυναμική κατεύθυνση, ΜΔΕ στην ‘Προαγωγή Ψυχικής Υγείας και Πρόληψη Ψυχιατρικών Διαταραχών’, από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, καθώς και Υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα Ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ. Ασχολείται ακόμη με τη Λογοτεχνία, το Θέατρο.

PANE DI CAPO ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ

«Με Αριστοφανική στόφα, ‘Μια χώρα δυο αιώνες μετά’»

Μια μαγική βραδιά πλάι στο κύμα του πολυχώρου των Λιπασμάτων Κερατσινίου, υπό το φως της πανσελήνου, αποτέλεσε το ‘σκηνικό’ για όσους παρακολουθήσαμε την πρεμιέρα της εμβληματικής παράστασης ‘Μια χώρα δύο αιώνες μετά’.

Το έργο είναι τεχνηέντως δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να βιωθεί διαδραστικά. Από την πρώτη στιγμή ο θεατής γίνεται μέρος της οργανικότητας της παράστασης. Οι χαρακτήρες των ηρώων συγκροτούνται παρουσία μας, σχεδόν αυτοσχεδιαστικά, υπό το θυμικό ‘αυθόρμητων’ αντιδράσεων. Κάθε ήρωας εκπροσωπεί και έναν από εμάς ή την προεξάρχουσα εσωτερική φωνή μας. Ένα έργο, βαθιά Αριστοφανικό, που σε συγκινεί, σε γλυκαίνει, σε προβληματίζει ενώ σου χαρίσει άφθονο γέλιο. Αναγνωρίζεις τον λαό μας με τα παθήματά του, τη στενομυαλιά του, τη μεγαλοσύνη του. Αναγνωρίζεις τον εαυτό σου. Ο καταξιωμένος Ανδρέας Φλουράκης, σκηνοθετημένος από τη Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη και πλαισιωμένος από ένα επιτελείο εκλεκτών συνεργατών, υπό τους ήχους του Θοδωρή Λεμπέση, διευθύνει αρμονικά μια ορχήστρα συνόλων από κακώς κείμενα και ιστορικές αγκυλώσεις, έως ουσιώδη θέματα που ταλανίζουν τον λαό σήμερα. Πρόκειται για μια εξαιρετική δουλειά, φιλοτεχνημένη από πολύ μεράκι, μελέτη, αλλά και σεβασμό. Με αφορμή την περιοδεία της παράστασης ο συγγραφέας του έργου Ανδρέας Φλουράκης μάς αφηγείται…

Ποιες συνθήκες γέννησαν μέσα σας συγγραφικά την περιγραφή της χώρας μας, δυο αιώνες μετά;

Η αφορμή ήταν τα διακόσια χρόνια από την επανάσταση και βέβαια όλα όσα συμβαίνουν στην χώρα αυτή σήμερα. Με ενδιέφεραν οι ανακοινώσεις και οι μιντιακές περιγραφές των εορτασμών, αλλά και οι αντιδράσεις του κόσμου απέναντι τόσο στους εορτασμούς, όσο και στην κουλτούρα που παράγεται από αυτούς.

Στο έργο καυτηριάζεται πολύ εύστοχα η δυσκολία της μεταξύ μας επικοινωνίας για πολιτική, οικονομία, μεταναστευτικό, Ιστορία και κάθε ‘καυτή πατάτα’ εν γένει. Στις παρέες πια μοιάζει πιο εύκολο να μιλήσει κανείς για …φαγητό και ‘θεματικά’ εστιατόρια παρά για το πώς να ‘μαγειρέψουμε’ την προκοπή μας ως λαός. Είναι η ανάγκη μας για ευγένεια, που μας προφυλάσσει από αμοιβαία δυσαρέσκεια, αυτή που γίνεται βαρίδι στον αυθορμητισμό μας;

Είναι και αυτό το σαβουάρ βιβρ που εννοείτε, είναι και μια γενικότερη ανησυχία που προκαλούν οι κρίσιμες συζητήσεις. Πολλοί άνθρωποι προτιμούν να μην μιλήσουν για σοβαρότερα ζητήματα γιατί φοβούνται μήπως εκτεθούν ποικιλοτρόπως ή παρεξηγηθούν κομματικά.

Η δυστοπία της καθημερινότητας στην covid και μετά-covid εποχή αναδεικνύεται δραματουργικά στην παράσταση σε λεκτικό, υφολογικό και κινησιολογικό επίπεδο. Μοιάζουμε, όπως και ο θίασός σας, με μουδιασμένο γαϊτανάκι που του λείπει η συνήχηση. Πώς βλέπετε σήμερα αυτή τη δυσκολία να αγγίξουμε, να πιαστούμε ο ένας απ’ τον άλλον;

Πράγματι, η απόσταση δεν είναι απλώς τα δύο μέτρα τού ενός από τον άλλον, έχει και άλλα πράγματα πίσω της. Όσο κι αν είναι σωστό σε επιδημιολογικά πλαίσια, το να υιοθετείται παγκοσμίως και σε τέτοια κλίμακα η σημειολογία της απόστασης δεν παύει να παράγει «περίεργα» αποτελέσματα και να αποσυντονίζει σχήματα ή θεσμούς που παραδοσιακά δυσκολεύονται να λειτουργήσουν από απόσταση, όπως το θέατρο.

Τι θεωρείτε πως είναι αυτό που μάς ενώνει και τι μάς χωρίζει σαν λαό;

Μας ενώνει η γλώσσα, ό,τι παράγεται μέσα σε αυτήν, ό,τι αποτελεί τον πολιτισμό μας και ό,τι αντιλαμβανόμαστε ως πλαισίωσή μας, αυτό το μεγάλο ερώτημα τού πού επιτέλους ανήκουμε εμείς οι Έλληνες. Ένα ερώτημα που ταυτόχρονα και μας χωρίζει.

Είναι η ατομική ευθύνη καραμέλα;

Μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας, μιμούμενο την μόνιμη κρατική αδιαφορία, είναι κι αυτό αδιάφορο με την όποια ευθύνη, υιοθετώντας μια στάση ζωής βασισμένη στο ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε… Έτσι, δυσκολεύονται να καταλάβουν τι είναι η ατομική ευθύνη και, χωρίς κάποιος να μπορεί ή και να ενδιαφέρεται πραγματικά να τους το εξηγήσει, την αντιλαμβάνονται σαν μια επαναλαμβανόμενη φράση με την οποία τους πιπιλίζει καθημερινά τα αυτιά η τηλεοπτική τους οθόνη. Άσε που η ατομική ευθύνη φέρει μαζί της και ένα ήθος το οποίο είναι κρίμα και άδικο να καλύπτεται από μιντιακές ρητορικές.

Ως συγγραφέας μοιάζετε να έχετε ανάγκη να αφουγκραστείτε και να εμπεριέξετε όλες τις φωνές που εκφράζουν λόγο και θέση στα τεκταινόμενα, χωρίς να κρίνετε αλλά και χωρίς να χαρίζεστε… Πόσο εύκολο ή και σημαντικό είναι στις μέρες μας για έναν δημιουργό να είναι ψύχραιμος, πλουραλιστικός, προτείνοντας και θέτοντας ερωτήματα;   

Όπως έγραψε ο Σινόπουλος στο ποίημα ο Καιόμενος «Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές / άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε / Ο Ποιητής μοιράζεται στα δυο». Το Μία χώρα δύο αιώνες μετά πάτησε πάνω σε αυτή την διάθεση για να δημιουργηθεί. Όχι πως δεν έχω, επίσης, αδυναμία στους δημιουργούς που μπαίνουν με τα μπούνια στη φωτιά. Το αν θέλεις και πόσο θέλεις να καείς, ακόμη και να αυτοαναλωθείς, είναι μια προσωπική επιλογή. 

Φαίνεται σαν να μάς τέλειωσαν τα ιδεολογήματα και οι μεγάλες αφηγήσεις. Στο έργο σας θίγετε πολύ εύστοχα ότι ξεμείναμε από ‘παραμύθι’. Χρειαζόμαστε σαν λαός νέο όραμα;

Υπάρχουν εποχές που αγαπάμε την ονειροπόληση, τα οράματα, τις ουτοπίες και άλλες που είμαστε πιο κυνικοί, πιο «λογικοί». Αναπόφευκτα κάθε εποχή κατασκευάζει το αφήγημά της, είτε το θέλουμε είτε όχι. Το θέμα πάντα είναι από πού προέρχεται η αφήγηση αυτή και με τι στόχους γίνεται.

Τι θα μπορούσε να μας πάει μπροστά;

Για αρχή το να μπορούμε να συζητάμε παραγωγικά κι όχι με στόχο να μην προχωράει τίποτα.

Τι μπορεί να είναι επαναστατικό σήμερα;

Η επανάσταση δεν είναι εύκολη λέξη, μπορεί εύκολα να παρεξηγηθεί. Κάποιοι θεωρούν την τρομοκρατία επανάσταση, άλλοι διαφημίζουν επαναστατικές μεθόδους λεύκανσης ευαίσθητης περιοχής. Πρέπει να ξέρουμε για τι μιλάμε και κυρίως πότε και πώς, μιλώντας για επανάσταση σήμερα, ξεκινάμε ή παύουμε να είμαστε γραφικοί.

Ποιοι είναι οι ήρωες σήμερα αν υπάρχουν;

Αυτές οι λέξεις αναδιαμορφώνονται συνεχώς κοινωνικά και πολιτιστικά. Από πέρσι ο ήρωας έχει συνδεθεί με την πανδημία, άρα με τους/τις γιατρούς και τους/τις νοσοκόμους /-ες κλπ. Πολλοί θεωρούν ήρωες όσους/-ες σώζουν μετανάστες, πολλοί, δυστυχώς, όσους/-ες τους πετάνε στην θάλασσα. Άλλοι έναν μπασκετμπολίστα που τα κατάφερε στην Αμερική ή μια τηλεπερσόνα που επιβίωσε ενός κερατιάτικου διαζυγίου.

Ένιωσα να δίνεται βάρος σε μια οπτική που θέλει τον ίδιο τον λαό ικανό να βρει κουράγιο, λύσεις και να γράψει μόνος του την ιστορία του. Κατά πόσο μπορούμε να πιστεύουμε στον εαυτό μας; είμαστε κοντά σε κάτι τέτοιο; Και πόσο εφικτό είναι αυτό κατά τη γνώμη σας;

Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι εφικτό. Ο λαός μας αποδείχτηκε πολύ επινοητικός. Προχώρησε με πολύ λίγα έτοιμα, πατώντας πάνω σε κινούμενο έδαφος, άρα δεν χρειάζεται πολλά ακόμα για να αρχίσει να στροφάρει.

Πώς διαμορφώνετε τους χαρακτήρες των έργων σας;

Άλλοτε είναι περισσότερο οργανωμένοι με συγκεκριμένο βιογραφικό και ξεκάθαρα «θέλω». Άλλοτε χρησιμοποιώ δρούσες φωνές που απλώνονται κάθε φορά σε συγκεκριμένο επιτελεστικό πεδίο, όπου και συναλλάσσονται, γλωσσικά, σωματικά και ενεργειακά. Άλλοτε είναι κάτι ενδιάμεσο.

Ως δάσκαλος εκκολαπτόμενων θεατρικών συγγραφέων τι θα συμβουλεύατε τους μαθητές σας;

Να συνεχίσουν να γράφουν, παρόλα τα εμπόδια. Kαι να χρησιμοποιούν καλλιτεχνικά τόσο την νεότητα όσο και την ωριμότητά τους.

Τι θα λέγατε για όλο αυτό το κύμα στο θέατρο που θέλει τους νέους καλλιτέχνες, που το σήκωσαν, να υπερασπίζονται το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεσή τους και την απαίτηση για σεβασμό που μάλλον εκ του αποτελέσματος στερούταν σε κάποιο βαθμό ο χώρος;

Φαίνεται πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να διεκδικηθεί δυναμικά η αξιοπρέπεια, η αυτονομία, η δύναμη και ο λόγος των νέων ανθρώπων. Αυτό πρέπει να τους δώσει μεγάλη αισιοδοξία και ευθύνη. Βέβαια, ό,τι ήρθε στο φως το τελευταίο διάστημα δεν έχει να κάνει μόνο με τον αγώνα των νέων για την διεκδίκηση του δικαιώματος του σεβασμού από τους παλιούς, αλλά είναι κάτι ευρύτερο, βαθύτερο και άρρωστο. Η ευθύνη, και μόνο η ευθύνη, όχι μόνο κάνει τις συγκρίσεις και τους διαχωρισμούς, αλλά, επιπλέον, θέτει το πλαίσιο της κοινωνικής μας συνείδησης και πρέπει πάντα να συνοδεύει το κερδισμένο έδαφος.

Τι είναι το θέατρο για εσάς Ανδρέα Φλουράκη;

Ακόμα το ψάχνω.