Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ερμηνεύεται σχετικά εύκολα και με περισσότερους του ενός τρόπους. Ας δούμε δύο.
1. Οι αριθμοί
Το γράφημα δείχνει ότι τα δύο μνημόνια δεν έφεραν τα αποτελέσματα που προέβλεπε η τρόικα. Αυτό, φαίνεται ακόμη πιο παραστατικά στο τουίτ του γνωστού δημοσιογράφου, Felix Salmon:
Ασχέτως εάν η αποτυχία έχει να κάνει με το μη βιώσιμο του ελληνικού χρέους ή τη μη εφαρμογή στο σύνολό τους των μνημονιακών διατάξεων (π.χ. διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν) ή και με τα δύο, το γεγονός παραμένει το ίδιο: μείωση μέσα σε πέντε χρόνια του ΑΕΠ της Ελλάδας κατά 25%.
Έτσι, συγκρινόμενο το ελληνικό ΑΕΠ μ’ εκείνο άλλων χωρών της Ευρωζώνης, εμφανίζει, τα χρόνια της κρίσης, αυτή την εικόνα, όπως την τουιτάρισε ο δημοσιογράφος, Robin Wigglesworth:
Με όρους ανεργίας, τα παραπάνω δείχνουν στο μεν γενικό πληθυσμό 25,6% (στοιχεία Μαρτίου 2015)
Greece unemployment rateστους, δε, νέους 49,9% (στοιχεία Μαρτίου 2015)
2. Η θεωρία
Με όρους Θεωρίας Σχετικής Αποστέρησης, ο Gurr υποστηρίζει στο πολυδιαβασμένο βιβλίο του “Why Men Rebel” (1970) ότι ο θυμός που νοιώθουν οι άνθρωποι όταν θεωρούν ότι έχουν λιγότερα απ’ ό,τι πρέπει ή μπορούν να έχουν, εξελίσσεται, συν τω χρόνω, σε ενόχληση, η οποία με τη σειρά της ενδέχεται να οδηγήσει σε συλλογική διαμαρτυρία ακόμη και σύγκρουση. Άλλοι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν βρει ότι οι άνθρωποι αντιδρούν όταν προσλαμβάνουν μια συμπεριφορά ως εξαιρετικά άδικη κι έχουν απωλέσει την ελπίδα ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί.
Τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι θεωρίες; ΟΧΙ: 61,31%.
Τι σημαίνουν συγκεκριμένα; Ότι αυτά που συνείχαν το πλήθος του ΟΧΙ ήταν η συσσωρευμένη κοινωνική απογοήτευση, ο θυμός, η αυξημένη και παρατεταμένη ανεργία: ένας στους τέσσερις δίχως δουλειά στον γενικό πληθυσμό, ένας στους δύο μεταξύ των νέων.
Η ακτινογραφία των ψηφοφόρων του ΟΧΙ της Public Issue είναι διαφωτιστική:
Τις ημέρες που προηγήθηκαν του δημοψηφίσματος, την κοινωνική απογοήτευση και το θυμό τα συναντούσα σχεδόν παντού σε μέρη συνάθροισης. Δύο περιπτώσεις μου έμειναν. Το πρώτο περιστατικό συνέβη στο ΙΚΑ της Νικηφόρου, κάτω από την Ομόνοια. Στην ουρά περιμένουν ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, ασκούμενοι δικηγόροι, για να καταθέσουν πιστοποιητικά πελατών για έκδοση συντάξεων. Μιλούν για το ΟΧΙ που θα ρίξουν στην κάλπη. Ακούω το κορίτσι να λέει:
“ΟΧΙ σ’ αυτούς που μας έφτασαν εδώ. Δεν μπορώ άλλο να βλέπω βολεμένους γύρω μου“
Το επόμενο περιστατικό, λίγη ώρα μετά, μέσα στο μετρό. Μπαίνουν ένας νεαρός άνδρας και η συνοδός του, μουσουλμάνα στο θρήσκευμα με μαύρη μαντήλα και μαύρο μακρύ φόρεμα. Μιλούν μεταξύ τους κι εκείνος κάποια στιγμή της λέει περιπαικτικά παροτρύνοντάς την να προχωρήσει προς το διάδρομο:
“Έλα βρε ‘τζιχάντ’, μη στέκεσαι μπροστά στη πόρτα, πήγαινε πιο μέσα. Δεν έχεις βόμβα πάνω σου…“
Δύο γυναίκες που βρίσκονται ακριβώς δίπλα παίρνουν αμέσως το λόγο απευθυνόμενες στην κοπέλα:
“Μην πατήσεις το κουμπί εδώ. Έχουμε εμείς να σε πάμε σε μέρη να το πατήσεις ένα σωρό…”
Και τώρα τι;
Ας δούμε τα γεγονότα:
To παλιό πολιτικό σύστημα ισοπεδώθηκε
Υπάρχει εθνική συνεννόηση
Ξεκινά μια νέα διαπραγμάτευση στην οποία η ελληνική κυβέρνηση προσέρχεται με γνώμονα όχι τη ρήξη με την Ευρώπη αλλά μια έντιμη συμφωνία
Ο γεωπολιτικός παράγοντας μπορεί να είναι απών από τη συζήτηση αλλά είναι πάντα παρών.
Θα υπάρξει συμφωνία;
It takes two to tango -λένε. Πόσο μάλλον που στο δικό μας, οι χορευτές είναι περισσότεροι. Και ίσως, με όρους γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής, ο εμφανιζόμενος ως πρώτος χορευτής να μην είναι ο πραγματικά κορυφαίος. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, λοιπόν, οι (όποιοι) πολιτικά σκεπτόμενοι ευρωπαίοι ηγέτες ίσως να μην μπορούν ν’ αγνοήσουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος…