* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
Από τις αρχές των ’80ς, απ’ τον καιρό του θρυλικού αστυνομικού διευθυντή Αττικής, Νίκωνος Αρκουδέα -“αυτός δεν είναι άνθρωπος, αυτός είναι ιδέα!”- κι ακόμα ίσως ενωρίτερα, τα Εξάρχεια αποτελούσαν μόνιμο πονοκέφαλο για όποιον αναλάμβανε τη δημόσια τάξη, όποιο κόμμα και να βρισκόταν στα πράγματα. Η στρατηγική θέση της συνοικίας, η γειτνίασή της με το Πολυτεχνείο, την ΑΣΟΕΕ, την Νομική Σχολή και το Χημείο, την καθιστούσαν λίκνο -άντρο αν προτιμάτε- κάθε ελευθεριακού και ανατρεπτικού κινήματος.
Υπήρχε, ας μην το αρνηθούμε, στην αρχή μια εντιμότητα στις προθέσεις. Μιά ποίηση στην ατμόσφαιρα. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τον Νικόλα Άσημο να πουλάει τις κασέτες του. Την Κατερίνα Γώγου να εμπνέεται τους στίχους της. Το κλαμπ “Αχ Μαρία!” να στεγάζει το ελληνικό ροκ, από τον Παύλο Σιδηρόπουλο μέχρι τον Γιάννη Ζουγανέλη. Συναντούσες τον καιρό εκείνο, στα καφενεία της οδού Θεμιστοκλέους, στα μπαρ της Καλλιδρομίου, ανθρώπους διαβασμένους, αποκομμένους ίσως απ’ την καθημερινότητα μα αφοσιωμένους στα ιδανικά τους, οι οποίοι μετά λόγου γνώσεως δήλωναν αναρχικοί, τροτσκιστές, οπαδοί της “διαρκούς επανάστασης” και του “ελευθεριακού κομμουνισμού”. Οι τύποι εκείνοι ήταν κατά κανόνα καλοκάγαθοι. Εμπρηστικοί στις απόψεις τους πλην πράοι στη συμπεριφορά. Οι αληθινοί εμπρησμοί, οι μολότοφ, ο πετροπόλεμος με τα ΜΑΤ εκπορεύονταν από αλλού. Και παρέσερναν μια νεολαία που το αίμα της έβραζε, που λόγιζε τις οδομαχίες -και την προσαγωγή, ακόμα, στην Ασφάλεια- σαν τίτλο τιμής.
Σταδιακά τα Εξάρχεια πήρανε τον κακό κατήφορο. Οι φόνοι των δυό παιδιών -του Καλτεζά το 1985 και μια γενιά αργότερα του Γρηγορόπουλου- έγιναν μαύρες τρύπες που ρούφηξαν κάθε ρομαντισμό. Το όποιο κοινωνικό όραμα έδωσε τη θέση του στην τυφλή βία. Οι καινούργιοι θαμώνες της Πλατείας, άξεστοι, αγράμματοι, νοσηροί, δεν νοιάζονταν παρά να τα σπάσουν για να ξεθυμάνουν. Τους ιδεολογικούς γκουρού διαδέχθηκαν οι έμποροι ναρκωτικών. Τα γκρουπούσκουλα, οι αλητοπαρέες που αυτοαποκαλούνταν “αντιεξουσιαστές”.
Τα περιβόητα “Δεκεμβριανά” του 2008 υπήρξαν ένα τσουνάμι καταστροφής, ένα ανεξέλεγκτο πλιάτσικο εναντίον της πόλης, στη μνήμη δήθεν του “Αλέξη” – τον οποίον όσο ζούσε κανείς ποτέ δεν είχε αποκαλέσει Αλέξη, Αλέξανδρο τον φώναζαν οι γονείς του, Γκρέγκορυ οι φίλοι του. Ούτε -θέλω πω- το όνομά του δεν γνώριζαν οι “εκδικητές” του…
Στο τέλος η πλατεία Εξαρχείων κατήντησε συνώνυμη του λούμπεν. Ένας βόθρος στα σπλάχνα της Αθήνας, που μερικές νύχτες τον χρόνο ξεχείλιζε προς τη μεριά της Πατησίων και της Σόλωνος. Οι κάτοικοί της αισθάνονταν μόνιμη ανασφάλεια. Οι περαστικοί διαβάτες την απέφευγαν.
Ο πρωθυπουργός τής πρώτης μετα-Σύριζα κυβέρνησης είχε σκοπό να τηρήσει την προεκλογική του δέσμευσή: Να καθαρίσει τα Εξάρχεια. Να τα ξανακάνει μια κανονική γειτονιά. Μια νεαρή του σύμβουλος, με ειδίκευση στο τουριστικό μάνατζμεντ και με καλπάζουσα φαντασία, τον έπεισε ευτυχώς να δει το ζήτημα διαφορετικά.
“Υπάρχει πουθενά αλλού στην Ευρώπη τέτοιο πράγμα;” τον ρώτησε ρητορικά. “Διαθέτει άλλη δυτική πρωτεύουσα στο κέντρο της παρόμοιο “μπάτε σκύλοι αλέστε”;” “Έχουμε μονοπώλιο στην ντροπή…” παραδέχθηκε ο πρωθυπουργός. “Σύντομα ωστόσο θα την εξαλείψουμε.” “Εισηγούμαι ακριβώς το αντίθετο” διαφώνησε ευθαρσώς εκείνη. “Να τη διατηρήσουμε και να τη μετατρέψουμε σε θεματικό πάρκο. Ο τουρισμός δεν είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας; Δεν επενδύουμε -δεν ποντάρουμε- στον αγροτουρισμό, στον συνεδριακό, στον ιατρικό και στον θρησκευτικό τουρισμό; Γιατί και ένας χώρος ανομίας να μη μπορεί να βρει το κοινό του;”
Παρά τις εντονότατες αντιρρήσεις του επιτελείου του, ο πρωθυπουργός τής έδωσε το πράσινο φως να εφαρμόσει την ιδέα της πειραματικά, για ένα εξάμηνο. Διαφημίσεις εμφανίστηκαν σε διεθνείς ταξιδιωτικές ιστοσελίδες, με εντυπωσιακές φωτογραφίες από φωτιές και από σπασίματα. Τα κείμενα που τις συνόδευαν ήταν όσο γινόταν πιό δελεαστικά: “Βαρεθήκατε να ζείτε με ησυχία, τάξη και ασφάλεια; Θέλετε να γευθείτε στιγμές έντασης, να αναπνεύσετε άρωμα εξέγερσης; Ελάτε στα Εξάρχεια!”
Η ανταπόκριση μιάς ιδιόρρυθμης -όχι όμως και εντελώς αμελητέας αριθμητικά- κατηγορίας πολιτών στάθηκε εντυπωσιακή. Το πρώτο γκρουπ αφίχθη από τη Γαλλία στις 16 Νοεμβρίου 2019 και είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τα έκτροπα μετά από την πορεία του Πολυτεχνείου. Μέσα από τα διπλά τζάμια του ειδικά διαμορφωμένου ξενοδοχείου στη γωνία Στουρνάρη και Πατησίων, οι ξένοι μας είχαν την ευκαιρία να φωτογραφίσουν κάδους να καπνίζουν, οδοστρώματα να ξηλώνονται, κουκουλοφόρους να καίνε ελληνικές σημαίες… Επέστρεψαν ενθουσιασμένοι στην πατρίδα τους και έπλεξαν στις παρέες τους το εγκώμιο του αθηναϊκού αξιοθέατου. Το δεύτερο κύμα επισκεπτών ήταν πολλαπλάσιο και ασύγκριτα πιό λαίμαργο για κρότους και λάμψεις – αν γινόταν και για αίμα… Τον Ιούνιο του 2020 ιδρύθηκε η εταιρεία “Θεματικό Πάρκο Εξαρχείων Α.Ε.”, με μοναδικούς αρχικά μετόχους το ελληνικό δημόσιο και τον Δήμο Αθηναίων.
Διετέλεσα διευθυντής του πάρκου από το 2023 μέχρι σήμερα. Καυχιέμαι ότι με κινήσεις υψηλού ρίσκου οδήγησα τα Εξάρχεια σε μια πρωτοφανή ακμή. Τα προγράμματα συμμετοχής σε συγκρούσεις με τα ΜΑΤ αγκαλιάστηκαν από τους Ιάπωνες κυρίως τουρίστες ενώ οι σκηνοθετημένες “απαλλοτριώσεις” τραπεζών ενθουσίασαν τους Αμερικάνους αφού είχαν κάτι από γουέστερν. Ήρθα σε συμφωνία με τους αντιεξουσιαστές προσφέροντάς τους ποσοστό από τις εισπράξεις και υπέγραψα συμβόλαιο με μια μεγάλη ασφαλιστική εταιρεία, με το οποίο ανέλαβε να αποζημιώνει τους επισκέπτες μας για τυχόν τραυματισμούς ή και θανάτους. Πρέπει εδώ να τονίσω πως το ελληνικό φιλότιμο έκανε το θαύμα του. Παρά τη σφοδρότητα των εκτρόπων, κανείς ποτέ τουρίστας μας δεν ακρωτηριάστηκε, πόσω δε μάλλον να χάσει τη ζωή του στο πάρκο. Και ο πιό έξαλλος “επαναστάτης” και ο πιό ζόρικος μπάτσος σιωπηλά σεβόταν κάποια όρια. Ήξεραν όλοι ότι ήταν προς το συμφέρον τους να ξέρει ο ξένος ότι θα γυρίσει αρτιμελής…
Μετακομίζουμε, φίλες και φίλοι. Η σύμβαση εκ θεμελίων ανάπλασης του αστικού ιστιού, η οποία υπογράφτηκε στα τέλη του 2026, προβλέπει μεταφορά των Εξαρχείων σε μια γωνία του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού.
Έχω θλίψη. Κυρίως δε άγχος. Μας έχουν διαθέσει -εννοείται- τα απαραίτητα κεφάλαια ώστε να κατασκευάσουμε μια πιστή απομίμηση της πλατείας, των πέριξ δρόμων και του Πολυτεχνείου. Έχουνε ψήσει τους ηγέτες των αντιεξουσιαστών ότι το νέο τους περιβάλλον, ο θαλασσινός αέρας, θα τους τονώσει. Θα τους κάνει ακόμα πιο μαχητικούς. Μέχρι βαποράκια έχουν κουβαλήσει ήδη με πούλμαν, μέχρι χαφιέδες έχουν εγκαταστήσει σε κάτι λυόμενα. Εγώ ωστόσο επιμένω να αγωνιώ. Θα καταφέρουμε να δώσουμε στα καινούργια Εξάρχεια κάτι απ’ την αίγλη και τη φρίκη των αυθεντικών; Ή περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις;
Ξεκίνησα το κείμενό μου σχεδόν σαν δοκίμιο και το τελειώνω σαν εξομολόγηση. Θα ήθελα να σας παρακαλέσω να μας στηρίξετε. Να έρθετε βόλτα μια Κυριακή με τα έφηβα παιδιά σας. Να φέρετε ακόμα και τους γέροντες γονείς σας, αν είχαν συμμετάσχει κάποτε σε κοινωνικούς αγώνες, αν σιγοκαίει έστω μέσα τους ένα μίσος ταξικό. Τα κέρδη του “Θεματικού Πάρκου Εξαρχείων” διοχετεύονται -σας θυμίζω- στην παιδεία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό. Τα Εξάρχεια μάς αφορούν όλους. Ας μην τα αφήσουμε να μαραζώσουν.
Ευχαριστώ.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. Δημοσιεύεται και στο capital.gr.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr