Πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουμε διαστρεβλώνουμε τα γεγονότα για να υποστηρίξουμε μια θεωρία μας. Παράδειγμα: Πολλοί πιστεύουν ότι η Ισλανδία έδιωξε κακήν κακώς το ΔΝΤ και βγήκε από τη χρεοκοπία μόνη της, με επαναστατικές διαδικασίες. Η αλήθεια: Πήρε δάνειο από το ΔΝΤ και συνεργάστηκε αρμονικότατα μαζί του.
Η αξιοπιστία αναζητείται. Στο δημόσιο διάλογο θεωρούμε κάποιον αξιόπιστο όχι γι’ αυτά που λέει, αλλά γι’ αυτό που είναι. Έτσι σεβόμαστε υπερβολικά πανεπιστημιακούς τίτλους ή βαρύγδουπα βραβεία και ανεχόμαστε τις κοινοτοπίες των επωνύμων. Για παράδειγμα ο Κρούγκμαν, κρυμμένος πίσω από ένα Νόμπελ, πενθεί και πάλι για την Ευρώπη. Συνεχίζει τις βαθυστόχαστες προβλέψεις του, χωρίς να νοιάζεται ότι όλες οι προηγούμενες έπεσαν εξόφθαλμα έξω.
Όταν τις λύσεις δεν τις δίνουν οι άνθρωποι, τότε τις δίνει η ίδια η ζωή. Απλά γιατί ο χρόνος δε μπορεί να σταματήσει και να μας περιμένει να το σκεφτούμε. Όταν μάλιστα οι άνθρωποι δεν συμμετέχουν στις λύσεις, τότε αυτές σπάνια είναι και οι επιθυμητές. Όσο λοιπόν δεν βρίσκουμε λύση για τη κρίση που μας ταλανίζει, τόσο οι εξελίξεις θα χειροτερεύουν. Απλά γιατί ο χρόνος δε μπορεί να σταματήσει και να μας περιμένει να συνεννοηθούμε και να αποφασίσουμε.
Υπάρχουν όμως φορές που η ίδια η ζωή δεν είναι έτοιμη να δώσει τη λύση. Και τότε έχουμε το μετέωρο βήμα του πελαργού. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι δε μπορούν να κάνουν το επόμενο βήμα. Ούτε προς τα εμπρός, ούτε προς τα πίσω. Είναι στιγμές που η Ιστορία κοντοστέκεται. Η σημερινή Ευρώπη είναι το καλύτερο παράδειγμα. Δεν είναι έτοιμη να γίνει ομοσπονδία, γιατί καμιά χώρα δεν είναι πρόθυμη να εκχωρήσει εθνικά δημοκρατικά δικαιώματα σε μια κεντρική εξουσία. Αλλά και πίσω δε γυρίζει. Οι προπολεμικές εχθρότητες είναι αδύνατο να αναβιώσουν, μετά από 70 χρόνια συνεννοήσεων και ειρηνικής συνύπαρξης. Οπότε ούτε ομοσπονδία, αλλά ούτε και διάλυση. Ο μετεωρισμός θα συνεχιστεί. Και η λύση που τελικά θα δώσει η ζωή ίσως και να μας εκπλήξει.
Μας αρέσει να κρίνουμε εκ των υστέρων. Αυτού του είδους η κρίση υποκρύπτει μια μορφή υποσυνείδητης αλαζονείας. Τώρα όλοι κατηγορούν τον Κάμερον και τον απαξιώνουν ως πολιτικό. Πόσοι όμως το έκαναν πέρυσι όταν προκήρυξε το δημοψήφισμα; Απλά κανείς. Και φυσικά όλοι θα τον επαινούσαν αν επικρατούσε το Remain.
Το τι είναι δίκαιο και άδικο στη ζωή δεν μπορεί να κριθεί με επιφανειακά ή ηθικοπλαστικά κριτήρια. Συνήθως μια απλοϊκή ματιά σε σύνθετα ζητήματα δεν μας οδηγεί σε αξιόπιστα συμπεράσματα. Ίσως λοιπόν ήρθε η ώρα να θέσουμε ένα απαγορευμένο ερώτημα. Μήπως τελικά η άδολη απλή αναλογική είναι ένα παντελώς άδικο εκλογικό σύστημα; Μήπως τελικά η ηθική μας αφέλεια μάς κάνει να ξεχνάμε ποιο είναι το πραγματικό νόημα της εκλογικής διαδικασίας; Μήπως τελικά η άδολη απλή αναλογική δεν οδηγεί σε συναινέσεις αλλά σε οξύτερες αντιπαλότητες και σε επικίνδυνες συναλλαγές;
Τελικά ποιοι είναι εκείνοι που απεχθάνονται περισσότερο την Ευρωπαϊκή Ένωση; Οι ευρωπαϊστές ή οι ευρωσκεπτικιστές; Οι δεύτεροι είναι τουλάχιστον ειλικρινείς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όπως είναι τώρα δεν τους κάνει. Είτε τα κίνητρα τους είναι ο λαϊκισμός, είτε η ξενοφοβία, είτε τα εθνικιστικά τους ανακλαστικά, είτε η νοσταλγία μιας «λαϊκής επανάστασης». Είναι ειλικρινείς και το λένε ευθέως. Τι γίνεται όμως με τους ευρωπαϊστές, που υποτίθεται ότι βρίσκονται στην αντίπερα όχθη; Εδώ εύκολα ανακαλύπτουμε μια μορφή υποκρισίας. Γιατί κι αυτοί τα ίδια λένε. Είτε τους φταίει η αντίθεση βορρά νότου, είτε τους ενοχλεί η υποτιθέμενη γερμανική ηγεμονία, είτε απορρίπτουν τη λιτότητα ως παράγωγο προτεσταντικής νοοτροπίας, είτε ψάχνουν κάποιου είδους χαμένες αξίες. Τελικά μάλλον όλοι γύρω μας είναι σκεπτικιστές. Αλλά εξ ορισμού ένας σκεπτικιστής ξέρει μόνο να γκρινιάζει και σπάνια απασχολεί το μυαλό του με κάποια άλλη λύση, με κάποια άλλη προοπτική.
Την πρώτη μεγάλη μεταρρύθμιση θα την δούμε όταν κατατεθεί στη Βουλή το πρώτο παράξενο νομοσχέδιο. Ένα νομοσχέδιο δηλαδή που να έχει τις παρακάτω καινοτομίες: Να μην παραπέμπει σε προηγούμενους νόμους, να έχει ελάχιστες και λογικές εξαιρέσεις, να είναι αμέσως σαφής στον μέσο πολίτης και πάνω απ’ όλα να είναι ολιγοσέλιδος.
Καμιά φορά το προφανές μας παγιδεύει. Είναι προφανές ότι το δημόσιο δεν προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες. Και πολύ συχνά ταλαιπωρεί τον πολίτη. Και είναι ευρέως γνωστό ότι στο δημόσιο βολεύτηκαν πολλοί που είχαν μέσο. Οπότε μοιάζει λογική η πρόταση για αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων. Μήπως όμως αυτό δεν λύνει το πρόβλημα; Μήπως για να έρθει η λύση προέχει η αξιολόγηση των δομών του δημοσίου. Μήπως οι δομές είναι που προκαλούν τα γραφειοκρατικά βάσανα και ταυτόχρονα εμποδίζουν τους υπαλλήλους να είναι αποδοτικοί; Μήπως η αξιολόγηση δεν έχει κανένα νόημα σ’ ένα τόσο δυσλειτουργικό κράτος, με τόσους παράλογους κανόνες;
Πολλοί υπερηφανεύονται για τη συνέπεια και τις σταθερές τους απόψεις. Αλλά αυτό σίγουρα δεν είναι προσόν, ούτε αξίζει τον έπαινο. Ο αμετακίνητος προφανώς δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Αδιαφορεί για τα δεδομένα που αλλάζουν μέσα στο χρόνο. Ο αμετακίνητος αρνείται να ασκεί κριτική στις απόψεις του και ποτέ δεν αποδέχεται το ενδεχόμενο λάθος του. Βέβαια το πρόβλημα υπάρχει με εκείνους που αλλάζουν απόψεις σαν τα πουκάμισα, για να ωφελήσουν τον εαυτό τους. Και δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίζουμε τους καιροσκόπους από εκείνους που έχουν το θάρρος να αλλάζουν γνώμη μέσα από την κριτική σκέψη.
Συνήθως όσοι δικάζουν το παρελθόν, αδιαφορούν για το μέλλον. Στη χώρα μας η αντιπολίτευση όποια κι αν είναι πάντα απειλεί τους κυβερνώντες ότι θα τους κάτσει στο σκαμνί. Τη χώρα μας την κυβέρνησαν όλοι. Και οι σοσιαλιστές και οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί. Τώρα πια οι πολίτες ξέρουν ότι ουδείς αναμάρτητος. Το να στήνουμε δικαστήρια από το πρωί ως το βράδυ δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά στη στασιμότητα. Κανένα μέλλον δε μπορεί να είναι ευοίωνο με το βραχνά της καθημερινής καταγγελίας και του μόνιμου διχασμού. Είναι πιο ωφέλιμο να ψάχνουμε για αξιόπιστες λύσεις, απ’ το να ομφαλοσκοπούμε αναζητώντας ενόχους.
Απαντήσεις υπάρχουν πολλές. Οι ερωτήσεις σπανίζουν. Φαίνεται οξύμωρο, αλλά πρέπει να το παραδεχθούμε. Οι απόψεις διατυπώνονται πολύ πιο εύκολα απ’ ότι τα ερωτήματα. Οι απόψεις είναι μεταμφιεσμένες απαντήσεις, συνήθως σε ερωτήματα που δεν έχουν διατυπωθεί. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν με ένα ερώτημα. Γιατί πριν το 2009 ο σκεπτικισμός στην Ευρώπη ουσιαστικά δεν υπήρχε;
ΥΓ. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, στο Κολλέγιο Αθηνών, έδιναν το τετράδιο σημειώσεων και μελέτης. Στο οπισθόφυλλο είχε ένα σχόλιο: «Αυτή η επιστολή είναι πιο μακροσκελής απ’ ό,τι έπρεπε, γιατί δεν είχα το χρόνο να την κάνω συντομότερη».
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr