Εβδομάδα 10η
Δευτέρα 24 – Σάββατο 29 Αυγούστου 2015
Κάθε τέλος είναι μια καινούρια αρχή. Ο Τζων Ρηντ ήταν ένας αμερικανός δημοσιογράφος, που είχε την τύχη να ζήσει από κοντά τα μεγάλα γεγονότα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Σε εκείνες τις εμπειρίες αφιέρωσε το φημισμένο βιβλίο του «Οι 10 μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Μια παράφραση αυτού του τίτλου είναι και η σειρά που ολοκληρώνεται σήμερα. Φυσικά τα γεγονότα εκείνης της εποχής ήταν μακράν πιο σημαντικά από όλα όσα συνέβησαν στη μικρή μας πατρίδα αυτό το καλοκαίρι. Παρ’ όλα αυτά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, ότι αυτές οι 10 εβδομάδες – αν δεν συγκλόνισαν τη χώρα – σίγουρα άλλαξαν ριζικά το σκηνικό που είχαμε συνηθίσει. Από την προκήρυξη του δημοψηφίσματος μέχρι σήμερα οι εξελίξεις ήταν πυκνές και καθοριστικές. Και κούμπωσαν – κατά περίεργη σύμπτωση – στις 10 εβδομάδες που συμβολικά αυτή η ενότητα είχε προτάξει. Η 10η εβδομάδα έκλεισε με έναν σαφή επίλογο. Τη προκήρυξη των εκλογών. Δεν έχει νόημα να επαναλάβουμε τα γεγονότα. Η εβδομάδα-κλειδί όμως ήταν εκείνη που ακολούθησε το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου. Ήταν τότε που αποφασίστηκε από την κυβέρνηση να πει «ναι» στη συμφωνία. Γιατί τότε βρεθήκαμε για πρώτη φορά και με τον πλέον επίσημο τρόπο στο μεγάλο σταυροδρόμι. Τώρα πια αυτή η περίοδος τελείωσε. Και κάθε τέλος συνδέεται με μια καινούρια αρχή. Που μένει να δούμε πού θα μας βγάλει.
Το τελικό νόημα της υποτιθέμενης ρήξης. Η πιο σημαντική διαπίστωση αυτών των δέκα εβδομάδων είναι ακριβώς η ανυπαρξία ενός σχεδίου Β. Όχι γιατί επιδείχθηκε ανικανότητα στην επεξεργασία του. Απλά γιατί είναι αδύνατο να υπάρξει. Το σχέδιο Β στις φαντασιακές μας αναζητήσεις ήταν πάντα το εθνικό νόμισμα. Πλανιόταν σαν η μοναδική αντίσταση στις μνημονιακές υποχρεώσεις. Έμοιαζε σα μια ηρωική έξοδος από όλα αυτά που νομίζαμε ότι μας καταδυνάστευαν. Κι όπως ήταν φυσικό μια αριστερή κυβέρνηση ήταν έτοιμη να συγκρουστεί. Όταν όμως έφτασε η ακροτελεύτια στιγμή, το τελευταίο δευτερόλεπτο, οπότε και η απόφαση θα έπρεπε οριστικά να παρθεί, τότε έγινε κατανοητό ότι δεν υπάρχει η θεωρία του εθνικού νομίσματος. Ότι η συνέχεια του έργου θα ήταν η άτακτη χρεοκοπία. Κι ότι όσα εθνικά νομίσματα κι αν τυπώναμε, σε όποιες ποσότητες και με όποια επίσπευση, τελικά θα κατείχαμε ένα νόμισμα απολύτως αναξιόπιστο στις διεθνείς συναλλαγές. Και φυσικά η άτακτη χρεοκοπία δε θα προσκόμιζε κανενός είδους εθνική ανεξαρτησία. Αντίθετα θα οδηγούσε στην απόλυτη εξάρτηση και στη βαθιά ταπείνωση. Κι όλα αυτά θα συνέβαιναν, απλά γιατί οι εποχές άλλαξαν. Γιατί τώρα πλέον η κινητικότητα του χρήματος ξεπερνάει κατά πολύ τον στατικό τρόπο που σκεφτόμαστε. Όταν οι μπολσεβίκοι, στις 10 μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο, κατέλαβαν την κεντρική τράπεζα στην Πετρούπολη, κατάσχεσαν τον χρυσό που ήταν εκεί φυλαγμένος. Αν όμως κάποιος σήμερα καταλάβει την Τράπεζα της Ελλάδος, θα απομείνει μόνο με τα ντουβάρια. Το χρήμα πλέον κινείται συνεχώς και με πολλές μορφές σε ένα παγκόσμιο παιχνίδι επικίνδυνης ισορροπίας. Το δίλημμα λοιπόν ευρώ ή δραχμή ή σε άλλη μετάφραση μνημόνιο ή ρήξη, είναι ανύπαρκτο. Γιατί, όπως συμβαίνει και με όλα τα διλήμματα, είναι μια δική μας κατασκευή, που έχει αγκυλώσει την σκέψη μας. Γιατί η απάντηση πάντα βρίσκεται πέρα και μακριά από τα όποια διλήμματα. Σε έναν άλλο δρόμο, που μας καλεί πρώτα να τον διακρίνουμε και μετά να τον ακολουθήσουμε.
Μια ευτράπελη και τραγική ιστορία. Αυτές οι 10 εβδομάδες μας βοήθησαν να καταλάβουμε το έλλειμμα αξιοπιστίας, που είχε το δίπολο μνημόνιο – αντιμνημόνιο. Τελικά οι δύο αυτές αντίθετες και φαινομενικά συγκρουόμενες έννοιες αποδείχθηκε πως ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Όποιος ήταν αντιμνημονιακός, τελικά ήταν και μνημονιακός. Αρκούσε μόνο να κυβερνήσει. Κι έτσι στην ταυτότητα μιας αντιμνημονιακής κυβέρνησης ήταν τελικά αποτυπωμένη υποχρεωτικά και η μνημονιακή της ιδιότητα. Ότι κι αν πιστεύαμε, ότι κι αν λέγαμε, η ίδια η ζωή μάς έκανε να αντιληφθούμε ότι δεν μπορείς να αντιπαλέψεις το μνημόνιο με το αντίθετο του. Και είναι αστείο, τραγικό και εντυπωσιακό μαζί, πώς οι πιο αλλοπρόσαλλες πολιτικές δυνάμεις, που επί πέντε χρόνια δήλωναν αντίπαλοι, στο τέλος συναντήθηκαν όλες στο βωμό των μνημονίων. Όλοι βίωσαν τις ίδιες εμπειρίες. Οι σοσιαλιστές πρώτα, οι φιλελεύθεροι μετά και τώρα η αριστερά, που ήταν και η τελευταία εφεδρεία αυτού του συστήματος. Όλοι ακολούθησαν το ίδιο σενάριο. Αντιστάθηκαν «χάριν του λαού». Στη συνέχεια υποτάχθηκαν «χάριν του λαού». Και στο τέλος διασπάστηκαν. Όσο όμως δε θα συζητάμε για τη τρίτη λύση θα συνεχίζουμε να κρατάμε στο χέρι μας ένα νόμισμα που η μια του όψη γράφει «μνημόνιο» και η άλλη «ρήξη». Και η μόνη διέξοδος απ’ αυτή τη σχιζοφρένεια είναι να πετάξουμε αυτό το καταραμένο κέρμα κατ’ ευθείαν στα σκουπίδια. Αφού ούτε το μνημόνιο μας ωφελεί, ούτε η ρήξη.
Η γιορτή της δημοκρατίας. Όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι εκλογές είναι η γιορτή της δημοκρατίας. Είναι μια κοινολογία που πρόσχαρα την αποδεχόμαστε χωρίς να την κρίνουμε. Και δεν περνάει απ’ το μυαλό μας ότι γιορτή της δημοκρατίας είναι όλα όσα συμβαίνουν ανάμεσα σε δύο εκλογές. Η ψήφος είναι οι ρόδες, αλλά όχι η απόσταση που κάθε φορά καλείται να διανύσει η δημοκρατία. Τον επόμενο μήνα έχουμε πάλι εκλογές και την ψευδαίσθηση ότι πάλι θα γιορτάσουμε. Η λαϊκή θέληση είναι και πάλι έτοιμη να αποφανθεί, αφού η κυβέρνηση έχασε τη δεδηλωμένη. Είναι όμως ανησυχητικό να πορευόμαστε με την ίδια ρητορική, ενώ οι εποχές έχουν αλλάξει. Ήδη βλέπουμε παντού να κυκλοφορεί η ίδια γνωστή πραμάτεια. Οι αντιμνημονιακοί ως συνήθως θα προαναγγέλλουν με ηρωισμό κατεδαφίσεις. Και οι μνημονιακοί – που τώρα είναι περισσότεροι – θα στριμώχνονται για το ποιος θα αλαφρύνει το μνημόνιο και ποιος θα το υλοποιήσει καλύτερα προς όφελος πάντα του λαού. Ο καθένας θα επικαλείται τη δική του αυθεντία, χωρίς όμως στην ουσία να λέει τίποτα. Μόνο γενικολογίες και υπερήφανα λόγια. Και μετά θα ακολουθήσει η γνωστή ρουτίνα. Πολλές κόκκινες γραμμές, που κανείς δεν ξέρει ποιες ακριβώς είναι και κανείς φυσικά δεν πρόκειται να τις τηρήσει. Το πιθανότερο είναι να σχηματιστεί κάποιου είδους συγκυβέρνηση. Που θα βασίζεται σε μια αόριστη και γενικόλογη συμφωνία της μιας σελίδας. Μετά θα μοιραστούν τα υπουργεία, τα οποία και θα λειτουργήσουν όπως πάντα σαν βιλαέτια. Όπου ο κάθε υπουργός θα ονειρεύεται να βάλει τη δική του σφραγίδα γιατί τα βρήκε όλα λάθος. Θα διοριστούν φίλοι και γνωστοί σε θέσεις διοίκησης, γιατί οι προηγούμενοι δεν είναι δικοί μας. Κι έτσι θα ξημερώνουν και θα βραδιάζουν οι μέρες και οι μήνες. Αναμένοντας την επόμενη γιορτή της δημοκρατίας.
Πρόλογος αντί επιλόγου. Πολλοί πιστεύουν ότι εφ’ όσον εξασφαλίσαμε ένα νέο τριετή δανεισμό, η ιστορία θα επαναληφθεί όπως και στα προηγούμενα μνημόνια. Και δε θα έχουμε κανένα λόγο να ανησυχούμε. Θα υποστούμε τις γνωστές χρονοβόρες αξιολογήσεις και το χρήμα θα έρχεται, έστω και με καθυστέρηση. Όμως όχι. Η μνημονιακή ρουτίνα δεν είναι αυτό που μας περιμένει. Αμέσως μετά τις εκλογές θα ξεκινήσει να γράφεται ο πρόλογος του νέου βιβλίου της Ιστορίας μας. Που όσοι νομίζουν ότι θα είναι αντιγραφή του παλιού θα συναντήσουν πολλές εκπλήξεις. Γιατί το θέμα δεν είναι ποιος θα κόψει πρώτος το νήμα στις εκλογές. Ούτε τι κυβέρνηση θα σχηματιστεί. Το μεγάλο θέμα είναι αν θα βρεθεί ο τρόπος για να γίνει η μεγάλη υπέρβαση. Να ανατρέψουμε δηλαδή τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη κρίση. Και να διατυπώσουμε επιτέλους ένα ρεαλιστικό, αλλά πάνω απ’ όλα καινοτόμο σχέδιο ανασυγκρότησης. Προσπερνώντας τις όποιες φιλελεύθερες ή σοσιαλδημοκρατικές ή αριστερές εμμονές. Έξω απ’ τα κουτάκια των συνηθισμένων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Αυτή είναι η μοναδική πρόκληση των καιρών. Γιατί αν νομίζουμε ότι ακόμα έχουμε τη δυνατότητα για business as usual, τότε σύντομα θα ψάχνουμε πάλι για δικαιολογίες. Για εχθρούς που θα φταίνε και για τις δικές μας ολιγωρίες και απερισκεψίες, που σίγουρα θα είναι ευθύνη των άλλων.
Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr