Είναι ένα ερώτημα γιατί η κουλτούρα μας αποφεύγει τα διλήμματα. Όχι μόνο στη πολιτική, αλλά και στη καθημερινή ζωή. Όποιος διατυπώνει ένα δίλημμα αμέσως γίνεται κατακριτέος και πιο πολύ ασχολούμαστε με το να κατηγορούμε αυτόν που το διατύπωσε, παρά με το ίδιο το δίλημμα. Απαιτεί ικανότητα να μπορούμε να συνοψίζουμε σύνθετες εξελίξεις σε διλήμματα. Δεν είναι απλό. Κι όταν η σκέψη μας φτάνει σ’ αυτή την απόληξη, μας οδηγεί στην ανάγκη να κάνουμε το επόμενο βήμα. Γιατί όμως προτιμούμε να αιωρούμαστε σε μια ρευστή και αδιευκρίνιστη κατάσταση, απ’ το να καταλήγουμε σ’ ένα συμπέρασμα που να μας υποχρεώνει σε μια απόφαση; Ακόμα κι όταν η ζωή κτυπάει τρίτο κουδούνι, εμείς πάλι προτιμούμε να την αφήσουμε να εξελιχθεί από μόνη της και μετά ν’ αρχίσουμε – ως είθισται – τις αέναες και τεμπέλικες συζητήσεις για τις εξελίξεις που προέκυψαν. Και επειδή αποφεύγουμε τα διλήμματα, επιλέγουμε να υιοθετούμε και να διατυπώνουμε διαζεύξεις, όπου η απόφαση είναι προφανής για μας και δεν κουράζει ιδιαίτερα το μυαλό μας. «Ή αυτοί ή εμείς», «Η πρόοδος με μας ή η καταστροφή με τους άλλους». Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν έχουμε κανένα πρόβλημα. Γιατί η απάντηση είναι εύκολη. Εμείς κι όχι οι άλλοι. Σ’ αυτή την εγωιστική και διχαστική απλοϊκότητα το δίλημμα με τις δυσκολίες του απουσιάζει. Γιατί τα διλήμματα έχουν ένα μεγάλο μειονέκτημα. Κανένα από τα δύο μονοπάτια που έχουν χαραχθεί δεν είναι προικισμένο μόνο με κέρδη. Ενώ τα δύο μονοπάτια είναι ξεκάθαρα, η όποια επιλογή και το μέλλον που αυτή θα φέρει είναι γεμάτη με αβεβαιότητες.
Και η κουλτούρα μας έχει μάθει να αποφεύγει τις αβεβαιότητες. Προτιμούμε πάντα την ασφαλή διέλευση, γιατί η ανασφάλεια μας προκαλεί τρόμο. Μας τρομάζει να παίρνουμε αποφάσεις, χωρίς να έχουμε εξασφαλίσει εκ των προτέρων ευνοϊκά αποτελέσματα. Κι αυτό είναι το πρόβλημα με τα διλήμματα. Δεν εξασφαλίζουν καμιά βεβαιότητα όποια απόφαση κι αν πάρουμε. Ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος είχε πει κάποτε ότι όταν βρίσκεσαι σ’ ένα δίλημμα και παίρνεις μια απόφαση, ποτέ να μη σκέφτεσαι τι θα συνέβαινε αν είχες αποφασίσει αλλιώς. Πρότεινε δηλαδή έναν κατάλληλο ψυχολογικό μηχανισμό, ως φάρμακο κατά της αναποφασιστικότητας.
Στην αρχή της κρίσης, όταν ο δανεισμός από τις αγορές ήταν αδύνατος, προέκυψε η μοναδική διέξοδος δανεισμού από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Αλλά υπό όρους, πολύ σκληρούς για μας. Οι όροι προέκυπταν από το περιλάλητο μνημόνιο. Τότε, αμέσως σχεδόν, σχηματίστηκε ένα δίλημμα, που μας καλούσε σε μια απόφαση. Ή μνημόνιο, δανεισμός και ΕΕ ή απόρριψη του χρέους και έξοδος. Συνοπτικά ευρώ ή δραχμή. Το δίλημμα ήταν σαφές. Και οι δύο αποφάσεις είχαν τους υποστηρικτές τους. Όταν όμως διατυπώθηκε το δίλημμα επίσημα, τότε όλοι, μα όλοι, με τρόμο μπροστά στην αβεβαιότητα της όποιας απόφασης, εξεγέρθηκαν. Το δίλημμα αμέσως αποσιωπήθηκε και αφέθηκε η απόφαση στα μελλοντικά γεγονότα και στις εξελίξεις. Η απόφαση τελικά πάρθηκε απ’ την ίδια τη ζωή, αλλά όχι από μας.
Το τελευταίο επίσημο δίλημμα ήταν αυτό που τέθηκε από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. Ή η Ελιά θα λάβει μια στοιχειωδώς αξιόπιστη υποστήριξη από το εκλογικό σώμα ή το ΠΑΣΟΚ – έχοντας εμμέσως αποδοκιμαστεί – οφείλει να αποχωρήσει από την κυβέρνηση. Αυτό το δίλημμα δεν κατέφθασε στη ζωή μας ούτε από το υπερπέραν, ούτε από τη φαντασία των πολιτικών παιγνίων. Το επέβαλλε η πραγματικότητα. Και κανείς δε διαφωνεί με την ουσία του. Κανείς δεν αντιλέγει στην απλή λογική του διλήμματος. Εάν, δηλαδή, θέλετε το ΠΑΣΟΚ στη κυβέρνηση οφείλετε να το υποστηρίξετε. Αν το αποδοκιμάσετε, μη διαμαρτύρεστε εκ των υστέρων για την αποχώρηση του. Λίγοι μόνο σχολίασαν το περιεχόμενο και το αυταπόδεικτο αυτού του διλήμματος. Οι πλειονότητα είδε τακτικισμούς του Ευ. Βενιζέλου ή εκβιασμούς στο εκλογικό σώμα. Κάποιοι διάβασαν αλαζονεία πίσω απ’ τη διατύπωση, πιστεύοντας ότι ταύτισε το μέλλον της χώρας με το δικό του μέλλον. Και επειδή απορρίπτουν το πρόσωπο, απέρριψαν και το δίλημμα. Όλη αυτή η αντιμετώπιση όμως σχετίζεται αποκλειστικά με έναν υποσυνείδητο τρόμο απέναντι στα διλήμματα. Ένας τρόμος που οδηγεί σε πενιχρή ανάγνωση της πραγματικότητας, σε αναποφασιστικότητα, αναβλητικότητα και κυρίως μετάθεση ευθυνών.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr