Φίλες και φίλοι,
Ο Λήκ συνεχίζει απτόητος να μας πληροφορεί για ένα σωρό πράγματα, ενώ βρίσκεται ακόμη στην επικράτεια του Αλή Πασά.
Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού στο πασαλίκι του Αλή είναι Χριστιανοί, αλλά, αυτός ο πανούργος φρόντισε να πάρει με το μέρος του τους δεσποτάδες για να τους ελέγχει απόλυτα.
«Τους χρησιμοποιεί συχνά σαν όργανα αργυρολογίας και εκμεταλλεύεται κάθε πράξη τους για να εξασφαλίσει σταθερότητα στο πασαλίκι και να μεγαλώσει τη δύναμή του. Τους προσκαλεί συχνά στα Γιάννενα ή όπου τύχει να βρεθεί και τους κανακεύει για να υποστηρίξουν την εξουσία του πάνω στους Χριστιανούς. Κι αν χρειαστεί, τους παραχωρεί μικρή στρατιωτική δύναμη για να συγκεντρώσουν τα δοσίματα, την εισφορά για την εκκλησία που επιβαρύνει κάθε χριστιανικό σπίτι. Κάπου-κάπου και οι ίδιοι οι δεσποτάδες πρέπει να ανοίγουν το πουγγί τους για τον Αλή. Όποιος έχει χρήματα πρέπει να πληρώνει- έτσι σκέφτεται ο Αλή».
Ο σημαντικότερος από τους ιεράρχες που πήγαν με το μέρος του Αλή, ήταν ο Ναξιώτης μητροπολίτης Ιωαννίνων Ιερόθεος, που είχε κάτω από τη δικαιοδοσία του την μεγαλύτερη περιοχή της Ηπείρου.
Ο Ιερόθεος ( κατά κόσμον Ιωάννης Γκάγκας) κατέλαβε την έδρα το 1792 και την κράτησε μέχρι τον θάνατό του, το 1810. Ο Ιταλός συγγραφέας του έργου Ο πόλεμος των Σουλιωτών εναντίον του Αλή Πασά των Ιωαννίνων χαρακτηρίζει τον Ιερόθεο όργανο του Πασά- ολοκληρωτικά αφοσιωμένου στη θέλησή του. Το 1803, ο Χ.Περραιβός γράφει από το Λιβόρνο στον ιερέα Ανδρέα Ιδρωμένο να μη δεχτεί τον διορισμό του στη Σχολή των Ιωαννίνων, γιατί ο δεσπότης Ιερόθεος «είναι σκλάβος στις προσταγές του Αλή Πασά».
Ο Λήκ τον συνάντησε στο γεφύρι του Σούμπαση, καθώς ο Ιερόθεος πήγαινε να επισκεφτεί τον Αλή στο σεράι του. Ο δεσπότης τον ενημέρωσε για την υπεροχή του ελληνικού στοιχείου στην περιφέρεια, ενώ στην περιοχή της Κορυτσάς υπήρχε απόλυτος εξισλαμισμός.
«Σε μερικά χωριά οι Μουσουλμάνοι παντρεύονται Ελληνίδες. Εκεί συνηθίζεται τα αγόρια να τουρκεύουν και τα κορίτσια να γίνονται Χριστιανές. Έτσι, βλέπεις στο ίδιο τραπέζι το αρνί να συντροφεύει το χοίρο», σημειώνει ο Λήκ.
Η πίττα στο ίδιο ταψί χωριζόταν στη μέση με πίτουρα. Η μισή με λάδι, η μισή με βούτυρο, η μισή με τραγίσιο κρέας, η μισή με χοιρινό. Ο χότζας έπαιρνε γυναίκα για το γιο του την κόρη του παπά, κι ο παπάς την κόρη του χότζα για το γιο του(Αλ. Χ. Μαμόπουλος).
Το κύμα της αλλαξοπιστίας είχε κίνητρο τα πλεονεκτήματα που αντλούσε ο λαός αυτός των μισθοφόρων από την επίσημη θρησκεία. Γλύτωνε την καταφρόνια και την κακομεταχείριση της εξουσίας. Οι Χριστιανοί καλλιεργητές και εμπορευόμενοι λυτρώνονταν από την καταπίεση των αλλόπιστων καταφεύγοντας στην Ελλάδα, ή ξενητεύονταν σε άλλες χώρες. «Κι έτσι, η Αλβανία που ήταν κάποτε χριστιανική χώρα, πάει να τουρκέψει τώρα», είπε ο Ιερόθεος στον Λήκ.
Η ληστοκρατία ήταν η μόνιμη μάστιγα της περιοχής. Διαβόητοι ήταν οι Χορμοβίτες. «Πριν υποταχτούν στον Αλή», είπε ο δεσπότης, «έπιαναν τα στενά του Τεπελενίου και αιχμαλώτιζαν τους διαβάτες. Μια φορά, ένας από τους παπάδες τους τρύπωσε στην κουφάλα ενός δέντρου, ανάμεσα Τεπελένι και γεφύρι, ενώ οι άλλοι, αρματωμένοι, ταμπουρώνονταν από τις δύο μεριές του δρόμου. Ο παπάς σταματούσε τους ταξιδιώτες και τους υποχρέωνε να ακούσουν τον Δωδωναίο χρησμό. Αν ο ταξιδιώτης ήταν μουσουλμάνος, η φωνή του μαντείου πρόσταζε να τον γδύσουν και να τον κρεμάσουν στο δέντρο. Αν ήταν Χριστιανός από εχθρικό χωριό, τον γκρέμιζαν στο ποτάμι. Σε κάποιες περιπτώσεις, το μαντείο ικανοποιούνταν με την αρπαγή του αλόγου ή του γαϊδάρου και τον εξαναγκασμό του ταξιδιώτη να συνεχίσει το δρόμο του πεζός».
Οι Χορμοβίτες, όπως και οι κάτοικοι άλλων γειτονικών χωριών ( Λέκλι, Ρέντη, Λάμποβο) ζούσαν ελεύθεροι από τον 15ο αιώνα. Ατίθασοι και σκληροτράχηλοι, είχαν καταφέρει να διατηρήσουν την αυτονομία τους μέχρι την εποχή του Αλή.
