Αναζητώντας τις συντεταγμένες. Η μάχη για το ποιο πολίτευμα θα επικρατήσει στην Ευρώπη κράτησε σχεδόν τρεις αιώνες. Κορυφώθηκε στις μεγάλες συγκρούσεις του 20ου αιώνα. Η οριστική επιλογή της αστικής δημοκρατίας έγινε πριν 70 χρόνια. Από τότε, πρώτα εξέπνευσαν τα δύο τελευταία φασιστικά καθεστώτα, στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Και λίγο μετά το καθεστώς του υπαρκτού σοσιαλισμού στα ανατολικά της ηπείρου. Σ’ αυτούς τους τρεις αιώνες, η αναζήτηση του βέλτιστου πολιτεύματος υποστηρίχτηκε από ιδεολογίες. Που σιγά-σιγά αρματώνονταν με όλο και πιο πειστικά επιχειρήματα και όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου πέρασαν στις εφαρμογές. Η ιδεολογία ήταν που εισέβαλε στα χειμερινά ανάκτορα. Η ιδεολογία αναζήτησε την αναρχική χωρίς κράτος οργάνωση της κοινωνίας. Η ιδεολογία συμπαρέσυρε τα πλήθη στην αγκάλη του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού. Οι ιδεολογικές συγκρούσεις τροφοδοτούσαν κάθε μάχη που δίνονταν για την επιλογή του πολιτεύματος. Τώρα όμως, που η αστική δημοκρατία έχει εγκαθιδρυθεί (όχι χωρίς κόπο) και δεν αμφισβητείται, οι διαμάχες για το πολίτευμα έχουν λάβει τέλος. Τώρα που η σκόνη έχει κατακαθίσει, όσο προσεκτικά και να αφουγκραστούμε, δε θ’ ακούσουμε για κάποιο καινούριο σύστημα πολιτειακής οργάνωσης. Για κάποια καινούρια ιδέα που να μας συνεπάρει και να μας πείσει να εγκαταλείψουμε την αστική δημοκρατία. Όλες οι ιδεολογικές επιβιώσεις έρχονται ως απόηχος από το παρελθόν. Από το παρελθόν προέρχονται και οι δύο ιδεολογικές φωνές – εκ διαμέτρου αντίθετες – που συνεχίζουν να αντιστέκονται στη χώρα μας. Εκείνη που μας προτρέπει να επιστρέψουμε στο σοβιετικό μοντέλο του σοσιαλισμού (ΚΚΕ) κι εκείνη που ονειρεύεται την αναβίωση του εθνικοσοσιαλισμού (Χρυσή Αυγή). Αλλά και τα δύο αυτά πολιτεύματα έχουν οριστικά περάσει στο χρονοντούλαπο. Έτσι λοιπόν οι ιδεολογίες έκαναν το χρέος τους, κουβαλώντας μας μέχρι τον 21ο αιώνα. Το τέλος τους ήρθε με το τέλος της διαμάχης για το πολίτευμα.
Το τέλος της πολιτικής με όρους ιδεολογίας. Όταν η αποδοχή ενός πολιτεύματος δεν αμφισβητείται, τότε τερματίζονται και οι ιδεολογικές διαμάχες. Φυσικά εντός του πολιτεύματος που έχει επικρατήσει, υπάρχουν συγκρούσεις, διαφωνίες και αντιρρήσεις, πρωτοβουλίες πρωτότυπες ή παρωχημένες, καθώς και πάσης φύσεως συμφέροντα και διεκδικήσεις. Με άλλα λόγια εντός του πολιτεύματος ασκείται το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ιδιαίτερα όταν το πολίτευμα της αστικής δημοκρατίας αποδέχεται τον πλουραλισμό και την ανεκτικότητα. Κι εδώ αρχίζει η πλάνη και η παρεξήγηση. Σ’ αυτή τη φυσική κινητικότητα που συνεχίζει να παράγει Ιστορία προσάπτουμε ιδεολογικά κίνητρα. Φτάνουμε ακόμα να ντύνουμε με ιδεολογικά προσωπεία τη καλή λειτουργία ενός νοσοκομείου ή την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου στα καύσιμα ή τον τρόπο που θα ιδιωτικοποιήσουμε ένα λιμάνι ή τη μέθοδο που θα μαζέψουμε τα σκουπίδια μας. Η Ιστορία έχει μεγάλη υπομονή όταν μεταβαίνει σε μια καινούρια εποχή. Δεν βιάζεται να μας αποδείξει τον ερχομό της. Και κουβαλάει τα απομεινάρια του παρελθόντος για αρκετό καιρό, αν υπολογίζουμε τον χρόνο με τα μέτρα του ανθρώπου. Στο παρελθόν ανήκει και ο τρόπος που ο παλιός πολιτικός σχηματισμός (δεξιά-κέντρο-αριστερά) συνεχίζει να καθοδηγεί τη σκέψη μας. Κι όσο αυτό συμβαίνει, τόσο δυσκολευόμαστε να συγχρωτιστούμε με τη νέα εποχή. Επιμένουμε στα δήθεν ιδεολογικά χαρακτηριστικά αυτής της κατάταξης, έστω κι αν βλέπουμε γύρω μας πώς έχουν καταπέσει τα διαχωριστικά τείχη. Επιμένουμε, παρ’ όλο που βλέπουμε τη μεγάλη κινητικότητα σ’ αυτές τις πολιτικές περιοχές, αλλά και συμμαχίες που παλιότερα θα έμοιαζαν αδιανόητες. Οι ιδεολογικές αναμνήσεις είναι που μας οδηγούν σ’ αυτή την επιμονή. Ίσως η αστική δημοκρατία στη χώρα μας χρειάζεται κι άλλο χρόνο για να μας πείσει ότι στην αυλή αυτού του πολιτεύματος όλα τα κόμματα συμφωνούν επί της ουσίας. Και το μόνο που μένει είναι να αντικατασταθεί ο «ιδεολογικός» ανταγωνισμός, με έναν συναγωνισμό για τις καλύτερες λύσεις που οδηγούν στην ευημερία.
Η πολιτική μόνο ως παιχνίδι εξουσίας. Η προσπάθεια να βρούμε τις λύσεις στα προβλήματα μας και να τις εφαρμόσουμε αποτελεσματικά. Αυτό ακριβώς απουσιάζει από τη πολιτική στη χώρα μας. Στη σκιά των δήθεν ιδεολογικών διαφορών, μαίνεται ένας πόλεμος χαρακωμάτων. Όλα τα κόμματα εξασκούνται στη τακτική της φθοράς των αντιπάλων. Με ποθητό έπαθλο την εξουσία. Ξοδεύουν τη φαιά ουσία τους στην τακτική που θα κάνει πραγματικότητα αυτό το όνειρο. Κι όσοι ασκούν διακυβέρνηση τις «λύσεις» που φέρνουν – πάντα πρόχειρες και αποσπασματικές – τις αντιμετωπίζουν σαν εργαλεία που θα τους διατηρήσουν στην εξουσία. Κι όσοι ασκούν αντιπολίτευση, θεωρούν χρέος τους τη μετωπική σύγκρουση και μαζί κάθε τακτική που θα οδηγούσε στην αποσταθεροποίηση των κυβερνώντων, ώστε να πάρουν τη θέση τους. Κι αυτός ο ψευδεπίγραφος πόλεμος έχει στην προμετωπίδα του πάντα το δήθεν κοινωνικό συμφέρον. Το μότο με το οποίο κατανοούμε το πολίτευμα της αστικής δημοκρατίας μοιάζει απλοϊκό και αδιέξοδο: «Οι κυβερνώντες και μόνον αυτοί είναι υπεύθυνοι να βρουν τις λύσεις και οι αντιπολιτευόμενοι έχουν το ιερό χρέος να τους απαξιώνουν και να τους υποσκάπτουν». Μέσα σ’ ένα τέτοιο συγκρουσιακό περιβάλλον είναι φυσικό οι ουσιαστικές συνεργασίες να απουσιάζουν. Κι απομένουν εκείνες οι συναινέσεις που αποφέρουν μόνο μερίδια εξουσίας. Κι όλα αυτά παραβλέποντας ότι το πολίτευμα της αστικής δημοκρατίας αποτελεί το ευνοϊκότερο περιβάλλον για να επεξεργαζόμαστε λύσεις και καινοτομίες. Κι όσο συνεχίζουμε να το παραβλέπουμε, τόσο η πολιτική θα βιώνει τα αδιέξοδα της και την κοινωνική απαξίωση.
Ο δρόμος προς τις λύσεις. Πολλές ασάφειες μάς έχουν εντυπωθεί γύρω από τον όρο «μάνατζμεντ». Θεωρούμε τον μάνατζερ στυγνό τεχνοκράτη. Που ασχολείται με τους αριθμούς, πολύ μακριά απ’ τον άνθρωπο κι απ’ αυτό που εμείς θεωρούμε ουμανισμό. Ακόμα χειρότερα τον συνδέουμε με τα golden boys, που σκοπό έχουν τον πλούτο και την εξαπάτηση. Κι από μια άλλη μεριά τον αντιμετωπίζουμε ως τρωκτικό, που καλύπτει θέσεις σε επιχειρησιακούς μηχανισμούς, διαβιώνοντας μια πλουσιοπάροχη και παρασιτική ζωή. Έτσι υπεξαιρέθηκε η πραγματική ουσία του όρου και η σύγχυση – όπως ήταν φυσικό – επικράτησε. Όμως ο όρος «μάνατζμεντ» προέρχεται από την λέξη manage, που σημαίνει καταφέρνω, κατορθώνω. Το μάνατζμεντ δεν είναι επάγγελμα, είναι μέθοδος. Η μέθοδος για να πετύχουμε έναν στόχο, αξιοποιώντας με τον βέλτιστο τρόπο τρεις διαθέσιμους πόρους. Το ανθρώπινο δυναμικό, το χρήμα και τον χρόνο. Πολλές φορές μπερδεύουμε το μάνατζμεντ με την αναποτελεσματική αυταρχική διοίκηση. Η αυταρχικότητα όμως εκπροσωπεί την ψυχαναλυτική ανάγκη των ανθρώπων για εξουσία και επίδειξη δύναμης. Αντίθετα το μάνατζμεντ προσπαθεί να αναδείξει τις δεξιότητες και τις καινοτόμες ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού που διαχειρίζεται. Δεν αναζητάει στρατιώτες, αλλά δημιουργικό πνεύμα. Δεν έχει την πρόθεση να επιβληθεί σε ανθρώπους, αλλά με τη συνεργασία τους να φτάσει στην τελείωση του στόχου. Το μάνατζμεντ διαχειρίζεται χρήμα και είναι εκ φύσεως αντίθετο με τη διαφθορά. Γιατί προϋποθέτει την επιτυχία του στόχου, με όσο γίνεται λιγότερα χρήματα. Χωρίς όμως να αποδέχεται υποχωρήσεις που θα μείωναν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αποτελέσματος. Και τέλος διαχειρίζεται τον χρόνο. Σέβεται τον χρόνο. Η αναβολή έχει εξαφανιστεί από την ατζέντα του. Η υπέρβαση του χρόνου συνιστά αποτυχία.
Ένα άλλο αξιακό σύστημα. Με αυτά τα χαρακτηριστικά το μάνατζμεντ εισάγει ένα νέο αξιακό σύστημα. Μακριά από ιδεολογίες, που συνεχίζουν να εξαπατούν τους πολίτες. Και με επίκεντρο τον άνθρωπο. Ας δούμε δυο παραδείγματα. Θεωρώντας την προσπάθεια αυτονόητη αξιολογεί μόνο το αποτέλεσμα. Η αποτυχία είναι κίνητρο βελτίωσης και νέας προσπάθειας για την επίτευξη του στόχου Σε αντίθεση με τις επικρατούσες αξίες, όπου η αποτυχία είναι απόλυτα αποδεκτή, αρκεί να αποδείξουμε ότι προσπαθήσαμε, αρκεί να έχουμε το ηθικό πλεονέκτημα των καλών προθέσεων. Ας κριθεί ποια από τις δύο αξίες είναι πιο ανθρώπινη, πιο ουμανιστική. Δεύτερο παράδειγμα. Το μάνατζμεντ διαχωρίζει την ομαδική δουλειά από την συλλογικότητα. Η ομαδική δουλειά συνδυάζει τις δυνατότητες διαφορετικών ανθρώπων. Εκεί η συνεισφορά του καθενός είναι διακριτή. Αντίθετα η συλλογικότητα συνήθως συγκροτεί ράθυμες επιτροπές. Εκεί όπου η προσωπική ευθύνη λουφάζει και η αναποτελεσματικότητα καιροφυλαχτεί.
Ασθενείς και οδοιπόροι. Ατέλειωτη μελάνη έχει ξοδευτεί για την κατάπτωση των αξιών, την ιδεολογική παρακμή και τη χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος. Και αναζητώντας πηγές έμπνευσης, αναπολούμε το παρελθόν. Ελπίζοντας ότι η ανάκαμψη θα προκύψει μέσα από τις ίδιες αξίες, τις ίδιες ιδεολογίες και την ίδια πολιτική πρακτική. Ξοδεύουμε όλες μας τις δυνάμεις για μια παλινόρθωση. Η κριτική και η αμφισβήτηση περιστρέφεται γύρω από μια ατζέντα που δεν υπάρχει πια. Αποδεχόμαστε την πολιτική ως μια διαδικασία επικράτησης κι όχι σαν μια διαδικασία δημιουργίας. Μελετάμε τις κινήσεις της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς σ’ ένα χάρτη που εδώ και καιρό δεν ισχύει. Ο επαναστατικός μας οίστρος ζητάει ενισχύσεις αποκλειστικά από το μακρινό παρελθόν. Μας παιδεύουν οι πίσω μας σελίδες και δεν ακούμε τα κελεύσματα της επανάστασης του μέλλοντος. Αποδεχόμαστε την καινοτομία στις επιστήμες, αλλά εθελοτυφλούμε στην καινοτομία των νέων ιδεών. Ασθενείς και οδοιπόροι πορευόμαστε. Και μένει να δούμε πότε, πώς κι από ποιους θα προκύψει η μεγάλη μεταστροφή. Που θα μας στρέψει από τον βάλτο στους ορίζοντες.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr