* Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης
και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ήρωες δεν υπάρχουν. Ήρωες ήταν μόνο ο Ηρακλής, ο Θησέας, ο Αχιλλέας, ο Γιώργος Θαλάσσης και η Κατερίνα. Ιδίως αυτή. Όλοι οι άλλοι υπήρξαν άνθρωποι σαν εμάς που όμως σε μιαν ιστορική συγκυρία υπερέβησαν τον ανθρώπινο κανόνα της αδυναμίας και το ένστικτο αυτοσυντήρησης για να καταστούν ήρωες για μιαν ώρα. Πίστεψαν στην ουτοπία της επανάστασης και έκαναν την επανάσταση πραγματικότητα. Παράλληλα η τέχνη πλειοδότησε στην αλήθεια των ηρώων -ή το ηρωικό τους ψεύδος αν προτιμάτε – και τους έπλασε με πηλό, με μάρμαρο, με χρώματα αλλά και το υλικό από το οποίο φιάχνονται τα όνειρα.
Ας ψάξουμε λοιπόν τις υπόρρητες πλην διαρκείς σχέσεις της επανάστασης και της τέχνης, το αδιανόητο για τους πολλούς ’21 αλλά και την μαγική, ηρωοποιητική του δυνατότητα. Με τους δαίμονες και τους αγγέλους του.
Δικαιώθηκε, καλλιτεχνικά τουλάχιστον, η Παλιγγενεσία ή παραμένει ακόμη ημιτελές πένθος που κακοφορμίζει; Υπήρξαν αληθινά ο Μακρυγιάννης και ο Θεόφιλος ή είναι κατασκευές μιας ιδεοληψίας σαν το Κρυφό Σχολειό; Και ο πίνακας του Γύζη, ένα ακόμα εθνικό ψεύδος κι αυτός;
Επίσης υλικό για τους ήρωες της μιας μέρας μπορείτε να βρείτε στις σχολικές γιορτές αλλοτινών εποχών αλλά και του σήμερα όπου οι μικροί μαθητές υποδύονται για μιαν – πολύτιμη και μοναδική – ώρα τα πρόσωπα του ζωτικού μας Μύθου . Έπειτα οι πιτσιρίκοι με τα θαμπωμένα μάτια θα μεγαλώσουν και θα βυθιστούν ολόσωμοι στην πιο αντιηρωική καθημερινότητα. Την πιο συμβατική κορεκτίλα. Ο Ανδρούτσος δεν υπήρξε ήρως! Αυτό βολεύει περισσότερο όλο και περισσότερους (εξάλλου ούτε κι ο Αγιοβασίλης υπάρχει).
Έχουν όμως υπάρξει εκείνοι οι πόμπιρες, οι κουρεμένοι εν χρω, Μπουμπουλίνες και Παπαφλέσσες …έστω για λίγο χρόνο. Επειδή δεν επιβιώνουν οι κοινωνίες χωρίς τα καταγωγικά τους σύμβολα, χωρίς τους μύθους τους. Χωρίς να ονειρεύονται σταθερά τους ήρωες τους. Χωρίς την ποίηση να υπερβαίνει τη ζωή. Όλα τ’άλλα, τα γράφει η ιστορία…
(ο Όσκαρ Ουάιλντ το 1877 σε φωτογραφία του Πέτρου Μωραΐτη, ήρωας κι αυτός του νεοελληνικού μύθου για κάποια λεπτά).
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author