Δήμητρα Παπαναστασοπούλου
Η Πλατεία Κοτζιά είναι μια από τις πιο σημαντικές κεντρικές πλατείες της πρωτεύουσας. Κατά την Τουρκοκρατία στη συμβολή των οδών Ευπόλιδος και Απελλού υπήρχε ένας ναός του Αγ. Δημητρίου, του επονομαζόμενου Τζηρίτη. Αυτό το προσωνύμιο οφειλόταν στο «τζιρίτι» που σήμαινε «έφιππος ακοντισμός». Ήταν ένα πολεμικό τούρκικο αγώνισμα το οποίο ελάμβανε χώρα εκεί ακριβώς, αν και υπήρχαν κι άλλες περιοχές της Αθήνας που το φιλοξενούσαν.
Στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο των Αθηνών (1833) οι Στ. Κλεάνθης και Εδ. Σάουμπερτ οραματίζονταν μια μεγάλη πλατεία, τον περίφημο «κήπο του λαού», που θα εκτεινόταν από την Ομόνοια ως την οδό Ευριπίδου.
Η πλατεία αυτή, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, θα περιελάμβανε κτίρια με στοές, όπου θα υπήρχαν κατοικίες στον όροφο και καταστήματα στο ισόγειο, ενώ ο ελεύθερος χώρος θα κοσμούνταν με δενδροστοιχίες και αναβρυτήρια.
Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ, λόγω του τεράστιου κόστους της απαλλοτρίωσης των οικοπέδων. Έτσι, το 1851 με Βασιλικό Διάταγμα καταργήθηκε και μέρος της περιοχής οικοπεδοποιήθηκε. Διατηρήθηκε ελεύθερο μόνο το κεντρικό μέρος της, αυτό που σήμερα βρίσκεται μπροστά από το Δημαρχείο και την Εθνική Τράπεζα, επειδή τα ρέματα που το διέσχιζαν δυσκόλευαν την οικοδόμηση.
Εκείνα τα χρόνια, η περιοχή ήταν γνωστή ως «στα Κανόνια» ή «Πλατεία Γυμνασίων», λόγω των πυροβόλων που βρίσκονταν σε υπόστεγο στην ανατολική πλευρά, καθώς και των στρατιωτικών ασκήσεων που εκτελούνταν εκεί. Οι σπουδαστές της Σχολής Ευελπίδων έκαναν επίσης τις ασκήσεις ιππασίας σ’ αυτόν τον χώρο. Λεγόταν ακόμη και «Πλατεία Λουδοβίκου», μια αναφορά στον πατέρα του βασιλιά Όθωνα.
Όταν την δεκαετία του 1870 άρχισε να κατασκευάζεται το Δημοτικό Θέατρο, το όνομα άλλαξε σε «Πλατεία Νέου Θεάτρου». Πληθώρα ονομάτων ακολουθούν λόγω των επιβλητικών κτιρίων που την περικλείουν σιγά-σιγά: «Πλατεία Ταχυδρομείου», «Πλατεία Εθνικής Τραπέζης», «Πλατεία Δημαρχείου».
Επί δημαρχίας Σπύρου Μερκούρη πραγματοποιήθηκε ασφαλτόστρωση των δρόμων γύρω από το Δημοτικό Θέατρο, ενώ αναμορφώθηκε ο Κήπος μεταξύ Εθνικής Τραπέζης και Δημοτικού Θεάτρου με φοίνικες και παρτέρια. Τότε τοποθετήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων- όπως έγινε και σε άλλες πλατείες της πόλης- ένα μικρό ξύλινο κιόσκι.
Στον μεσοπόλεμο, γύρω από την πλατεία υπήρχαν υπαίθρια μαγαζάκια προσφύγων μικροπωλητών: τσαγκάρηδων, κουρέων κλπ. Το 1939 το Δημοτικό Θέατρο κατεδαφίστηκε με πρωτοβουλία του υπουργού-διοικητή πρωτευούσης Κ.Κοτζιά, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες. Ο Κωνσταντίνος Κοτζιάς είχε χρηματίσει Δήμαρχος Αθηναίων μεταξύ 1934-1936 και έμεινε γνωστός για την κατασκευή των προσφυγικών κατοικιών της οδού Αλεξάνδρας.
Το 1951, μετά δηλαδή τον θάνατο του Κ.Κοτζιά, η πλατεία πήρε το όνομά του. Δύο χρόνια μετά, όταν με την ανακατασκευή της πλατείας Ομονοίας απομακρύνθηκαν από εκεί τα ανθοπωλεία, μεταφέρθηκαν στην Πλατεία Κοτζιά και τα περίπτερα στήθηκαν παράλληλα με την οδό Αιόλου. Στο κέντρο της πλατείας τοποθετήθηκε ένα μαρμάρινο συντριβάνι και γύρω του παρτέρια πρασίνου.
Κατά την μεταπολεμική περίοδο πολυώροφα κτίρια υψώθηκαν γύρω από την πλατεία τόσο από μπετόν όσο και από γυαλί. Εργάτες έκαναν στέκι την πλατεία, αναζητώντας ένα μεροκάματο.
Το 1977 η πλατεία άλλαξε πάλι όνομα και έγινε «Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως». Τα Κυριακάτικα πρωινά εμφανιζόταν τότε ο Σαμψών επιδεικνύοντας το ρωμαλέο του σώμα.
Αν και έχουν περάσει από τότε σαράντα ακριβώς χρόνια, οι Αθηναίοι δίνουν ραντεβού στην «Πλατεία Κοτζιά»…
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr