Η πρόσφατη επίσκεψη της κας Κλούνεϊ που είχε σκοπό να προκαλέσει την διεθνή προσοχή στο θέμα των γλυπτών του Παρθενώνα, πέτυχε τον στόχο της. Στα παράπλευρα αξιοπερίεργα βέβαια είναι το πώς μια προσωπικότητα μπορεί να προκαλέσει περισσότερο ενδιαφέρον από, ας πούμε, 5.000 άτομα που διαδηλώνουν για τον ίδιο σκοπό. Αυτά όμως εν παρόδωι και για τους κοινωνιολόγους.
Εκείνο που μου έδωσε αφορμή για το σημερινό σχόλιο είναι η αντίδραση των tabloid, του συντηρητικού, κυρίως, Βρετανικού τύπου: σχόλια απο δηλητηριώδη και σαρκαστικά μέχρι ντιπ για ντιπ ηλίθια, όπως αυτό του Spectator. Αν, λέει, η Ελλάδα ξεπληρώσει τα 224 δις που χρωστάει στην ΕΕ, τότε θα μας επιστρέψουν τα γλυπτά. Την σχέση του “Φάντη με το ρετσινόλαδο” μόνο αυτοί την ξέρουν.
Παρ’ όλον τον λαϊκισμό και την ηλιθιότητα του επιχειρήματος μπορούμε όμως να κάνουμε και κάποιες σκέψεις:
α) Τα γλυπτά έχουν μια χρηματική αξία
β) Η αξία αυτή είναι 224 δις ΕΥΡΩ
γ) Λογικό συμπέρασμα πως εάν η αξία αυτή μετατραπεί σε πατάτες, σώβρακα, κατσαβίδια (κοχλιοστρόφια), αυτοκίνητα κ.λ.π., τότε τα γλυπτά ισούνται με τόσες πατάτες, σώβρακα, κατσαβίδια (κοχλιοστρόφια), αυτοκίνητα κ.λ.π.
Να πούμε όμως και του στραβού το δίκιο και να μην τα ρίχνουμε όλα στους Εγγλέζους. Πριν όχι πολύ καιρό, η Γερμανική Bild μας προέτρεπε να πουλήσουμε την Ακρόπολη -χωρίς να αναφέρει τιμή- ενώ το περιοδικό Time συμβούλευε να ιδιωτικοποιήσουμε τα μνημεία μας, φυσικά αντί αντιτίμου.
¨Εχει όμως κι άλλα που αποδεικνύουν, αγαπητοί που με διαβάζετε, πως κάνετε μεγάλο λάθος αν νομίζετε πως τα τα μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού είναι ανεκτίμητα. Το Εμπορικό Επιμελητήριο της Monza-Brianza, στην Ιταλία έκατσε και έβγαλε έναν τιμοκατάλογο. Έχουμε και λέμε: Stonehenge, 135 δις ΕΥΡΩ- Πύργος του Λονδίνου, 70.5 δις- Sagrada Familia, Βαρκελώνη, 90 δις, Μουσείο Prado, 59.2 δις- La Scala, Μιλάνο, 27.8 δις- Duomo, Μιλάνο, 82 δις- Κολοσσαίο, Ρώμη, 91 δις.
Τι άραγε κάνει το ένα μνημείο ακριβότερο απο το άλλο; Ως καλοί έμποροι, οι συντάκτες της μελέτης έλαβαν υπ’ όψη παράγοντες όπως η οικονομική αξία της γης όπου το μνημείο, η φήμη του μνημείου και η παγκόσμια αναγνωρησιμότητα (η αξία του “brand name” δηλαδή), ο αριθμός των επισκεπτών, ο αριθμός των απασχολουμένων σ’ αυτό, η ευκολία πρόσβασης, η αξία των πωλήσεων και εξαγωγών αναμνηστικών αντικειμένων. Πουθενά όμως λέξη για την αισθητική, την ιστορία, τον συμβολισμό, την ιδιαίτερη αξία που μπορεί να έχει ένα μνημείο για κάποιον λαό ή για τον κόσμο ολόκληρο, το πνευματικό του περιεχόμενο.
Ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης των μνημείων και έργων Τέχνης γενικά δεν είναι καθόλου παράξενος ούτε και καινούριος. Χρόνια τώρα ακμάζει μια αγορά Τέχνης, που υπακούει απόλυτα στους κανόνες της απρόσωπης αγοράς, όπου η εμπορική αξία του έργου δεν συμβαδίζει απαραίτητα με αισθητική του. Όπου, ας πούμε, πίνακες με καφέ χρώμα δεν έχουν πέραση και το γυναικείο γυμνό πουλάει περισσότερο από πίνακες με άνδρες. Ή όπου καθοριστικό ρόλο στην αξία παίζουν το σχήμα και το μέγεθος ενός πίνακα, μια και πρέπει να χωράει από την πόρτα του σπιτιού ή του ασανσέρ ή πάνω από το τζάκι. Άσε πια που τα χρώματα πρέπει να ταιριάζουν με τις κουρτίνες και τον καινούριο μας καναπέ! Όπου δημιουργούνται τεχνητές συνθήκες προσφοράς και ζήτησης και αυξομιώσεις των τιμών. Και όπου, ώ φρίκη, σημαντικότατα έργα τέχνης εξαφανίζονται από την δημόσια θέα, επειδή κλείστηκαν στο χρηματοκιβώτιο κάποιας τράπεζας, μαζί με κάποιες ράβδους χρυσού.
Δεν θα προχωρήσω άλλο στο τεράστιο αυτό θέμα. Σε μια κοινωνία παγκοσμιοποιημένη που στοχεύει πάνω απ’ όλα στην αγορά, τα προϊόντα πνευματικά ή όχι, (αν και από πουθενά δεν απουσιάζει το πνεύμα), δεν μπορούν να συγκριθούν μεταξύ τους παρά μόνο αν αγνοηθούν οι ανθρώπινες, οι πνευματικές τους ιδιότητες , αν δηλαδή δεν έλθουν όλα σ’ έναν κοινό παρονομαστή -τόσα δισεκατομμύρια τα αρχαία γλυπτά = τόσα σώβρακα= τόσες πατάτες κ.λ.π., που λέγαμε παραπάνω.
The recent visit of Amal Alamuddin Clooney to Athens, which aimed at drawing international attention to the return of the Parthenon sculptures to Greece from the British Museum, succeeded in its goal. But what gave reason for this post was the reaction of the, mainly conservative, British Press, with comments ranging from sarcastic, to venomous, to all together idiotic, like that one of the “Spectator”. If Greece pays back her debt of 224 billion EUROS to the EU, then the sculptures will be returned to her.
In attempting to understand the connection between an ancient work of art and the debt of Greece and in spite of the populistic and idiotic approach of the “Spectator” I could not but make certain logical, I hope, thoughts:
The ancients sculptures have a price
This price is 224 billion EUROS
It follows that if this amount of money is transformed to potatoes, underwear, screwdrivers, cars etc., then the sculptures are equal to so many potatoes, underwear, screwdrivers etc.
To be fair to the British Press let us point out that not long ago the German “Bild” was urging Greece to sell the Acropolis of Athens -price not mentioned- while “Time” magazine advised that Greece should privatize her monuments.
But, that’s not all. There are other examples to prove you wrong if you believe that monuments of world heritage and culture are priceless. The Chamber of Commerce of Monza and Brianza, Italy, came up with a list of “brand values” which put a price tag on major European monuments. Hold your breath, then: Stonehenge, 135 billion EUROS, -Tower of London, 70.5. bill – Sagrada Familia, Barcelona, 90 bill – Prado Museum, 59.2 bill – La Scala, Milan, 27.8 bill – Duomo, Milan, 82 bill – Colosseum, Rome, 91 bill.
But what was it that made one monument more expensive than others? Well, being good businessmen the people who put together the list took into consideration parameters such as the economic value of the land, the monument’s reputation, number of visitors and tourism employees, multimodal accessibility, number of foreign visits and the value of exports. Not a word about aesthetics, history, symbolism, culture, possible special significance to a certain people or even the world, the spiritual content.
However, all this is neither new nor strange. It has been many years that a thriving art market thrives, faceless and nameless, where the market value of a work of Art does not necessarily follow its aesthetic value. This is a market where brown color does not sell, female nudes sell more than pictures of men, or where a primary role is played by size and shape of the work, as it has to fit through the house door or the elevator, or even above the fireplace and, naturally, it has to match the color of the curtains or the newly acquired sofa. Not to mention the artificial creation of supply and demand or -oh horror!- the disappearance of important works of art from public view, when they are locked in the vaults of some bank together with bars of gold.
I will not continue on this so important subject as it cannot be hosted in such a small blog. I will only say that in a globalized society where production is aimed above all at the market, products spiritual or not (though spirit is everywhere) can only be compared by ignoring their human properties and significance, if they are reduced to a common denominator – so many billions for the ancient sculptures = so many underwear = so many potatoes e.t.c -as I said earlier.