Δρ Θάνος Ασκητής, Καθηγητής Ψυχιατρικής EUC, Πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας
Η οικονομική κρίση σκοτώνει τη ζωή του ζευγαριού, βαδίζοντας στα 7 χρόνια που ήλθαν τα πάνω κάτω στη χώρα μας. Μια διαπίστωση που ουσιαστικά φαίνεται όλο και περισσότερο μέρα με την ημέρα, καθώς τα επιστημονικά μας δεδομένα φωτογραφίζουν όλο και πιο έντονα την οικονομική δυσπραγία, με το χρήμα να στερεύει και τις ανθρώπινες σχέσεις να οδηγούνται στα κάγκελα! Η ανεργία που σκοτώνει χαρακτηριστικά τον άνδρα, οδηγεί τη γυναίκα στην απελπισία και απόγνωση, βλέποντας την οικονομία της οικογένειας να περιορίζεται και να απειλεί και τις βασικές ανάγκες, κυρίως των παιδιών, κάτι που την θυμώνει και τα «χώνει» στον άνεργο σύζυγο και πατέρα των παιδιών της. Όσο για τον σύντροφο τον έχει ξεχάσει, αφού κάθε πρωί πνίγεται από τις υποχρεώσεις που πρέπει να εκπληρώσει.
Ευτυχώς που σχεδόν 30 χρόνια τώρα, έχει μπει και εκείνη στην αγορά εργασίας και φέρνει και ένα μισθό στο σπίτι, συμπληρώνοντας το οικογενειακό βαλάντιο. Εάν είναι κα οι δύο άνεργοι, τότε ζορίζεται πολύ το πράγμα, ενώ το βάρος πέφτει στους γονείς του ζευγαριού που προσπαθούν να σώσουν τη κατάσταση.Μια διαπίστωση που ουσιαστικά φαίνεται όλο και περισσότερο μέρα με την ημέρα, καθώς τα επιστημονικά μας δεδομένα φωτογραφίζουν όλο και πιο έντονα την οικονομική δυσπραγία, με το χρήμα να στερεύει και τις ανθρώπινες σχέσεις να οδηγούνται στα κάγκελα! Η ανεργία που σκοτώνει χαρακτηριστικά τον άνδρα, οδηγεί τη γυναίκα στην απελπισία και απόγνωση, βλέποντας την οικονομία της οικογένειας να περιορίζεται και να απειλεί και τις βασικές ανάγκες, κυρίως των παιδιών, κάτι που την θυμώνει και τα «χώνει» στον άνεργο σύζυγο και πατέρα των παιδιών της. Όσο για τον σύντροφο τον έχει ξεχάσει, αφού κάθε πρωί πνίγεται από τις υποχρεώσεις που πρέπει να εκπληρώσει.
Όλα αυτά τα γράφω, ενώ σας είναι γνωστά και αρκετές φορές ειπωμένα, για το που βαδίζει η ζωή ενός γάμου, ενός ζευγαριού που παντρεύτηκε με έρωτα, με σεξουαλική ζωή και ελπίδα στο αύριό του.
Έτσι λοιπόν θα αναφερθώ στη επίσκεψη, λίγο καιρό πριν στο γραφείο μου, ενός 48χρονου πατέρα δύο παιδιών, που διανύει τους 8 μήνες ανεργίας, απολυμένος από την εργασία του.
Μορφωμένος, με γνώση της αγγλικής γλώσσας, είδε την έξοδο της δουλειάς του μετά από 16 χρόνια συστηματικής εργασίας με καλό μισθό. Η κρίση όμως μείωσε σημαντικά τα έσοδα της εταιρείας, που οδηγήθηκε σε περικοπές και απολύσεις. Έτσι ο άνθρωπος αυτός, γνώρισε την ανεργία και από τη μια μέρα στην άλλη βρέθηκε στο σπίτι με τις πυτζάμες του, χωρίς να ξέρει που να πάει και τι να κάνει: «Ούτε που το περίμενα, ούτε φυσικά μου είχε περάσει από το μυαλό, ότι θα βρεθώ χωρίς δουλειά…» λέει φανερά συγκινημένος με τρεμουλιαστή φωνή. «Η επόμενη μέρα ανέτρεψε τα πάντα…» συνεχίζει εστιάζοντας στη σχέση με τη γυναίκα του και τα δυό παιδιά του που βρίσκονται στη πιο δύσκολη περίοδο της εφηβείας. Ζώντας ένα καλό γάμο, σχεδόν για 20 χρόνια μαζί με τη 43χρονη σύντροφο, είχαν φτιάξει ένα καλό σπιτικό, με εκείνον να εργάζεται και να προσφέρει στο σπίτι και εκείνη να φροντίζει τα παιδιά, τα φροντιστήρια, τα μαθήματα για να εκφράσει με αγωνιώδη στόμφο: «Ξέρετε τώρα, τι σημαίνει να έχεις δύο παιδιά σε ιδιωτικό σχολείο, τι απαιτήσεις έχουν για να μπορέσουν να προετοιμαστούν για το πανεπιστήμιο…» To βλέμμα του ανήσυχο, το πρόσωπο του συννεφιασμένο, μιλάει σαν να βλέπει τη καταστροφή που έρχεται: «Δεν αντέχω άλλο…, είναι μαρτυρικό αυτό το 8μηνο…». Δεν τον διακόπτω και συνεχίζει: «Κοιμόμαστε χώρια τώρα…,εγώ στο σαλόνι και εκείνη στο κρεβάτι». Καταλαβαίνω τη ψυχική του κατάσταση, ενώ η εικόνα του συμπληρώνει τον πανικό αλλά και το θυμό του: «Εγώ φταίω που απολύθηκα;» Εκείνη τον χρεώνει γι’ αυτό, υποστηρίζοντας ότι έκανε λάθη στη δουλειά του για να απολυθεί μετά από 16 χρόνια, ενώ του επισημαίνει ότι δεν κράτησε τη θέση του, γιατί ήταν αδύναμος και ανεπαρκής. Του ζήτησε να πουλήσει το αυτοκίνητό του, προκειμένου τα χρήματα αυτά να αξιοποιηθούν, ενώ βέβαια κάθε μέρα που περνάει, τον ρωτάει εάν θα βρεί αλλού δουλειά ή θα τον έχει συνεχώς μέσα στα πόδια της! «Ξέρω ότι την εκνευρίζει η παρουσία μου. Γι’ αυτό ντύνομαι νωρίς και φεύγω από το σπίτι… Περπατώ στους δρόμους ή επισκέπτομαι φίλους μου στις δουλειές τους. Τους ζηλεύω που εκείνοι εργάζονται και εγώ όχι. Κάποιοι δυσφορούν που με βλέπουν έτσι, ενώ άλλοι μου δείχνουν τον οίκτο τους. Δεν μου αρέσει τίποτα από όλα αυτά. Προσπαθώ να βρώ δουλειά, δίνω βιογραφικά αλλά απάντηση δεν παίρνω! Τα χρήματα μας, λιγοστεύουν και δεν ξέρω μετά τί θα γίνει…». Δεν περιμένει ερωτήσεις μου γιατί συνεχίζει μόνος του να μιλάει, εξ’ άλλου φαίνεται να το έχει ανάγκη. «Φοβάμαι ότι θα χωρίσουμε… είναι πολύ θυμωμένη. Πάντα ήταν απαιτητική αλλά τώρα τα έχει βάλει για τα καλά μαζί μου…». Κάποια στιγμή τον ρωτάω γιατί με επισκέφθηκε και πώς μπορώ να τον βοηθήσω. Μου απαντά ξεκάθαρα: «Μα φυσικά για τη σχέση μας. Δεν βλέπετε ότι βουλιάζει; Ερωτικά είμαστε πάνω από 5 μήνες που δεν με αφήνει να τη πλησιάσω ενώ κατάντησα να αυνανίζομαι! Και όμως, είχαμε μια πολύ καλή σεξουαλική ζωή τα προηγούμενα χρόνια, σχεδόν 1-2 φορές την εβδομάδα και μάλιστα εκείνη το ζητούσε. Αναρωτιέμαι μήπως έχει μπλέξει με άλλον! Δεν δικαιολογείται η συμπεριφορά της, να είναι τόσο εναντίον μου επειδή είμαι άνεργος. Τόσος κόσμος είναι άνεργος! Έτσι φέρονται οι γυναίκες τους, όπως η δικιά μου; ή θέλει να χωρίσουμε και βρήκε αφορμή;» Τον ρώτησα εάν εκείνη γνωρίζει για τη σημερινή του επίσκεψη εδώ: «Όχι. Δεν νομίζω ότι θα συμφωνούσε σε κάτι τέτοιο… Μάλιστα πριν 2 μήνες προσπάθησα να της μιλήσω, όπου και της είπα ότι η σχέση μας είναι σε κρίση και να δούμε έναν ειδικό και ξέρετε τι μου είπε; «Εδώ δεν έχουμε να φάμε και εσύ θέλεις να αγοράσουμε ραπανάκια για την όρεξη;» Ομολογώ ότι από τα λόγια του, έβλεπα το αδιέξοδο που ένιωθε, για τη κατάσταση που βίωνε, ενώ δεν ξέρω εάν έψαχνε λύσεις για το γάμο του, μπροστά στην ανεργία που βίωνε ή αν ήθελε απαντήσεις για τη σχεδόν εχθρική στάση της γυναίκας του, που ουσιαστικά εκδηλώθηκε μετά την απόλυσή του. Πιστεύω ότι υπήρχαν προβλήματα και από πριν που μάλλον πήγαιναν κάτω από το χαλί της οικογενειακής καθημερινότητας. Τον ρώτησα για τη σχέση του με τα παιδιά και εκεί έδειξε να συννεφιάζει… Είπε ότι δεν υπήρχαν προβλήματα, αλλά δεν ήταν πολύ κοντά τους λόγω αυξημένων επαγγελματικών αναγκών. Αλλά και τώρα που 8 μήνες κάθεται, δεν ήλθαν πιο κοντά οι σχέσεις τους. Γιατί άραγε; Υποστηρίζει ότι νιώθει συνεχώς ένοχος, ότι τον εκθέτει η γυναίκα του μπροστά στα παιδιά, που κάθεται και δεν τον αφήνει να τα πλησιάσει, φοβούμενος όμως και τις συνεχείς παρατηρήσεις της…
Προσπαθώ να βρω έναν δρόμο να μπει ξανά μέσα και να δείξει τον εαυτό του στη γυναίκα του και στα παιδιά του. Του εξηγώ ότι η γυναίκα-μάνα βάζει τα παιδιά της πάνω από όλα. Αυτή την περίοδο που εκείνος είναι άνεργος, ουσιαστικά κατάλαβε ότι δεν ήταν πολύ κοντά στην οικογένεια που ουσιαστικά ρυθμίζει εκείνη. Η παραμονή του στο σπίτι την εκνευρίζει γιατί αισθάνεται ανασφάλεια βλέποντάς τον να μην κάνει τίποτα και φυσικά να ζουν από τα έτοιμα, απομυθοποιώντας τον! Του οριοθέτησε την ανάγκη της να της μιλήσει όχι σαν κυνηγημένος ένοχος που φεύγει και δεν ξέρει που να πάει, ούτε να σκέφτεται τον χωρισμό που έρχεται… Αντιθέτως να της δείξει ότι είναι και αυτός εκεί, να κοιμηθούν μαζί. Και να μην κάνει πίσω στις θέσεις του, όσο και εάν εκείνη τον χρεώνει. «Είναι αδυναμία η φυγή» του λέω. Δεν φταίει για την απόλυση. Φταίει όμως για τη στάση του. Δεν πρέπει να παραιτηθεί και να της εκφράσει και τα ερωτικά του συναισθήματα, εάν την θέλει. «Ο θυμός γεννάει θυμό…» του επισημαίνω. «Ωραία τα λέτε, γιατρέ…», μου απαντά. «Στην πράξη όμως αυτά είναι δύσκολα…» Πράγματι είναι δύσκολα μπροστά στη πραγματικότητα που ζει η οικογένειά του. Μου ήλθε όμως στο μυαλό μια φράση της Στέφανι Κουντζ, καθηγήτριας οικογενειακής ιστορίας στην Ουάσιγκτον και του την είπα: «Ο γάμος έχει λογικές και διαμάχες. Δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Μόνο δύο πρωταγωνιστές που μάχονται για ένα καλύτερο σήμερα. Διαφορετικά έρχεται το διαζύγιο…»=
Σίγουρα η ανθρωπιστική κρίση που ζούμε έχει πολλά ακόμη να δώσει. Ένα είναι σίγουρο: να είμαστε μαζί να την αντιμετωπίσουμε. Καμιά οικονομική κρίση δεν χωρίζει εκείνους που περιμένουν «την επόμενη καλύτερη μέρα, που πάντα υπάρχει!»