Το άρθρο χορηγούν τα Pane di capo
Σύμφωνα με την ψυχολόγο και συγγραφέα Elaine Aron, πολλά παιδιά μεγαλώνουν νιώθοντας ότι έχουν κάποιο πρόβλημα (και πιθανόν η λήψη φαρμάκων τα οδήγησε σε αυτό το συμπέρασμα) ενώ στην πραγματικότητα δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Απλώς διαθέτουν ένα χαρακτηριστικό εντός των φυσιολογικών ορίων: υψηλή ευαισθησία. Σε κάποιους πολιτισμούς όπως στην Ιαπωνία, το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό.
Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει τόσο συχνά στις δυτικές κοινωνίες και τέτοιου είδους παιδιά μπορεί να βιώσουν αρνητικές ή συγκεχυμένες αντιδράσεις από τους συνομηλίκους τους αλλά και από τους ενήλικες. Στο ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε το 2011 με τίτλο «Bully», ένα παιδί που αυτοκτόνησε λόγω σχολικού εκφοβισμού έδειξε σημάδια «διαφορετικότητας», όπως υψηλή ευαισθησία σε δυνατούς θορύβους, γεγονός το οποίο κανείς δεν κατάλαβε ότι συνδεόταν με τις οδυνηρές εμπειρίες του από το σχολείο.
Μια προσωπικότητα εξαιρετικά υψηλής ευαισθησίας (Highly Sensitive Person) φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό είναι κληρονομική, όπως αποκαλύπτεται μέσα από μελέτες διδύμων και άλλες έρευνες. Βέβαια, και το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αναπτυχτεί. Αν το παιδί μεγαλώσει υπερπροστατευμένο ή τιμωρείται επειδή εκφράζει ό,τι γι’ αυτό φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό, δημιουργούνται προβλήματα. Οι ερευνητές που μελέτησαν τον εγκέφαλο κατάφεραν να βρουν ότι τα άτομα εξαιρετικά υψηλής ευαισθησίας διεγείρονται από ερεθίσματα που δεν ανιχνεύονται από τους άλλους και η διαφορά τους έγκειται στον τρόπο που ο εγκέφαλός τους επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει, αν και μπορούν να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν και να παρακολουθούν τον εαυτό τους.
Η υψηλή ευαισθησία (HSP) αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό κάποιων ανώτερων ζώων. Από μια εξελικτική σκοπιά, αυτό το χαρακτηριστικό είναι πολύτιμο για μια ομάδα. Αν και δεν θα ήταν καλό να το διαθέτουν όλοι ή ακόμα και τα περισσότερα μέλη, η ύπαρξή του σε ορισμένα άτομα είναι ευεργετική: έχουν την ικανότητα να προειδοποιούν για πιθανό κίνδυνο, κάνουν ακριβείς παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά των άλλων μελών και μοιράζονται τη σοφία τους για ευρύτερο προβληματισμό. Στην πορεία της ιστορίας, τα άτομα με υψηλή ευαισθησία ήταν οι ιερείς-σύμβουλοι της κοινότητας. Στις μέρες μας συνήθως είναι καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί, ερευνητές και δικαστές.
Σύμφωνα με την Aron, αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι καινούρια ανακάλυψη, αλλά κάτι που συχνά παρεξηγήθηκε και υποτιμήθηκε πολιτισμικά δυσκολεύοντας τη ζωή των ανθρώπων που ζούσαν με αυτό. Παρακάτω περιγράφονται μερικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την υψηλή ευαισθησία.
1. Όταν ήσασταν παιδί, σας περιέγραφαν ως ευαίσθητο ή ντροπαλό. Ήσασταν το παιδί που ήξερε τι θα πει κάποιος πριν ακόμα το πει και αντιδρούσατε έντονα στις αλλαγές του περιβάλλοντός σας. Ίσως ήσασταν εκείνος που σταματούσε να παρακολουθεί ένα παιχνίδι πριν ακόμα συμμετάσχει και ο ίδιος. Η Aron τονίζει ότι αν και τα περισσότερα από αυτά τα άτομα έχουν χαρακτηριστεί ντροπαλά, ένα ποσοστό 30% δεν είναι και θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εξωστρεφή. Επισημαίνει ότι ορισμένοι παρατηρητές, όπως η Susan Cain στο μπεστ σέλερ βιβλίο της «Ησυχία: Η δύναμη των εσωστρεφών σε έναν κόσμο που δεν σταματά να μιλάει», (Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking), συνήθως μιλούν για ευαισθησία όποτε συζητούν για την εσωστρέφεια. Η υπερβολική αντίδραση σε διάφορα ερεθίσματα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν επιθυμείτε να συναναστρέφεστε με κόσμο ή να κάνετε νέες γνωριμίες, αν και μπορεί να συμβαίνει συχνά. Το βασικό σας χαρακτηριστικό είναι η ευαισθησία, όχι η ντροπή. Σε ορισμένα άτομα τα ερεθίσματα μπορεί να τους προκαλέσουν έντονη ευχαρίστηση αλλά και δυσφορία.
2. Μπορείτε να διακρίνετε ακόμα και τις μικρές αλλαγές στο περιβάλλον σας. Ο εγκέφαλος των ατόμων HSP επεξεργάζεται τις πληροφορίες και τις εκφράζει με πιο έντονο τρόπο. Ένα γνώρισμα που τα άτομα HSP έχουν κοινό είναι η τάση να παρατηρούν πράγματα που οι άλλοι ενδέχεται να μην το κάνουν με τόση ευκολία, όπως η ψυχολογική κατάσταση ενός δασκάλου ή η αλλαγή της θέσης των επίπλων σε ένα δωμάτιο. Επίσης, ένα τεχνητό γλυκαντικό συστατικό σε ένα τρόφιμο μπορεί να τους δίνει τη γεύση χημικής ουσίας και η φωνή κάποιου που τραγουδά ελαφρώς παράφωνα να ηχεί στα αυτιά τους σαν γρατζούνισμα νυχιών πάνω σε πίνακα. Έτσι, τα HSP άτομα μπορούν να εντοπίσουν πότε κάποιος λέει ψέματα ή να διαισθανθεί τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου.
3. Κουράζεστε εύκολα ψυχολογικά. Η υπερβολική ένταση, το χάος και ο θόρυβος μπορεί να είναι σκέτη καταστροφή για τα άτομα HSP και γι’ αυτόν τον λόγο συχνά λειτουργούν καλύτερα σε ένα ήσυχο περιβάλλον. Όταν συγκεντρώνονται κάνουν εξαιρετική δουλειά σε θέματα που απαιτούν βαθιά σκέψη και γρήγορες κινήσεις. Αν όμως η φασαρία γύρω τους δυναμώσει και τους ζητήσετε να κάνουν πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα, νιώθουν υπερφορτωμένοι. Αν ανήκετε στο είδος του ατόμου που αισθάνεται την ανάγκη να κλειστεί στον εαυτό του μετά από ένα ταξίδι ή μια εκδρομή με φίλους ή ύστερα από μια κουραστική μέρα, μπορεί επίσης να έχετε ιδιαίτερα υψηλή ευαισθησία. Μέρος της αντιμετώπισης της καθημερινής ζωής ενός ατόμου HSP (ή κάποιου που ζει κοντά σε αυτό) είναι η κατανόηση και ο σεβασμός στην ανάγκη του για επιπλέον χρόνο με σκοπό να ανασυνταχτεί όσον αφορά την εργασία του.
4. Ερωτεύεστε δυνατά και γρήγορα. Η Aron έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο βιβλίο («Όταν τα εξαιρετικά ευαίσθητα άτομα είναι ερωτευμένα», «The Highly Sensitive Person in Love») για τον τρόπο που τα άτομα HSP αντιμετωπίζουν τον έρωτα. Όταν ερωτεύονται, συχνά αισθάνονται ότι βρίσκονται σε μεγάλη έκσταση, και μάλιστα αυτό συμβαίνει πολύ γρήγορα. Ως εκ τούτου νιώθουν άγχος, υπερδιέγερση και δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους. Η υπερδιέγερση και η ένταση μπορεί να μετατρέψουν την οικειότητα την οποία αναζητούν σε δύσκολη υπόθεση. Ο κίνδυνος να πληγωθούν και να κάνουν αποτυχημένες σχέσεις είναι δυστυχώς υψηλότερος συγκριτικά με τον μέσο όρο, αλλά η κατανόηση του ιδιαίτερου γνωρίσματός τους και η εύρεση ενός συντρόφου που θα είναι υπομονετικός μαζί τους μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας.
5. Είστε ευσυνείδητοι. Τα άτομα HSP συνήθως είναι ευσυνείδητα και προσπαθούν σκληρά να εκτελούν τα καθήκοντά τους καθώς και την εργασία τους όσο καλύτερα μπορούν. Συχνά έχουν ιδιαίτερα ευγενικούς τρόπους και όταν οι άλλοι δεν έχουν είναι κάτι που το παρατηρούν. Η αγένεια καθώς και μια εργασία γεμάτη λάθη είναι γι’ αυτά κάτι ιδιαίτερα ενοχλητικό. Συχνά ανησυχούν πολύ για θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και παλεύουν με όλες τους τις δυνάμεις για να διορθώσουν τα κακώς κείμενα στον κόσμο.
6. Διαθέτετε ζωηρή φαντασία. Τα άτομα HSP είναι συχνά πολύ δημιουργικά. Βλέπουν έντονα όνειρα και περιπλανιούνται σε φανταστικούς κόσμους. Επίσης, μπορούν να κατανοήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων και ενδιαφέρονται για την τέχνη, τη φιλοσοφία και το πνεύμα. Ο Carl Jung ήταν ένας από τους πρώτους ψυχολόγους που ενδιαφέρθηκαν περισσότερο για τα άτομα HSP (χρησιμοποίησε διαφορετικό όρο), ίσως επειδή ήταν και ο ίδιος. Θεωρούσε ότι οι άνθρωποι με «έμφυτη ευαισθησία», όπως το έθεσε ο ίδιος, ήταν περισσότερο σε επαφή με το ασυνείδητο και μπορούσαν να γίνουν ιδιαίτερα διορατικοί.
Αν όλα αυτά σας θυμίζουν τον εαυτό σας, ίσως είστε κι εσείς ένα άτομο με πολύ υψηλή ευαισθησία και διαθέτετε έναν χαρακτήρα που απαιτεί ειδικές ικανότητες και γνώσεις για να τον χειριστείτε. Η Aron δεν την κατατάσσει ως μια παθολογική κατάσταση, αλλά την αντιμετωπίζει ως κάτι που απλώς υπάρχει. Οι σχετικές πληροφορίες είναι χρήσιμες ακόμα και για τους ανθρώπους που δεν ανήκουν στην κατηγορία HSP, όπως για γονείς, δασκάλους, συνεργάτες και συναδέλφους που συναναστρέφονται με τέτοια άτομα.