23 Αυγούστου 1927, μια μέρα σαν σήμερα πριν 89 χρόνια, οι Bartolomeo Vanzetti και Nicola Sacco, αναρχικοί, Ιταλοί εμιγκρέδες καταδικασμένοι για φόνο και ληστεία, κάθησαν στην ηλεκτρική καρέκλα, στη Βοστώνη των ΗΠΑ.
Όταν στην διάρκεια της δίκης και στο διάστημα μέχρι την εκτέλεσή τους έγινε φανερή η αθωότητα των δυο ανδρών η υπόθεση έγινε ένα απο τα μεγαλύτερα “causes célèbres” της σύγχρονης ιστορίας. Διαδηλώσεις υπέρ των δυο έγιναν σε κάθε μεγάλη πόλη των ΗΠΑ και της Ευρώπης καθώς και στο Τόκιο, Σύδνεϋ, Σαο Πάολο, Ρίο, Μπουένος Αϋρες, Γιοχαννεσμπουργκ.
Το 1977, ο Κυβερνήτης της Μασαχουσέτης Μιχάλης Δουκάκης, γιος Έλληνα εμιγκρέ, ζήτησε από τη νομική του υπηρεσία να αποφανθεί αν οι δυο αναρχικοί είχαν καταδικαστεί ύστερα από μια έντιμη και δίκαια δίκη. Μετά το πόρισμα της επιτροπής, ο Μιχαήλ Δουκάκης κήρυξε τις 23 Αυγούστου ημέρα μνήμης των Sacco και Vanzetti και διακήρυξε την αθωότητα των δυο εκτελεσθέντων. Σε διάγγελμά του, Αγγλικά και Ιταλικά, ανακοίνωνε πως οι Sacco και Vanzetti είχαν δικαστεί και καταδικαστεί άδικα και πως “η όποια ατίμωση πρέπει να διαγραφεί απο το όνομά τους”.
Δήλωση του Vanzetti, λίγο πριν εκτελεστεί:
“… δεν εύχομαι σε σκύλο ούτε και σε φίδι να υποφέρουν όσα υπέφερα εγώ για πράξεις για τις οποίες δεν είμαι ένοχος. Είναι όμως πεποίθησή μου πως υποφέρω για πράγματα για τα οποία είμαι πράγματι ένοχος. Υποφέρω γιατί είμαι ριζοσπάστης, και πράγματι είμαι ριζοσπάστης. Υποφέρω γιατί είμαι Ιταλός, και πράγματι είμαι Ιταλός… αν μπορούσατε να με εκτελέσετε δυο φορές κι αν μπορούσα να ξαναγενννηθώ δυο φορές, θα έκανα και πάλι τα ίδια που έχω ήδη κάνει… Αν δεν ήταν γι αυτά τα πράγματα, θα είχα ίσως ζήσει τη ζωή μου μιλώντας στη γωνιά του δρόμου σ’ αθρώπους που θα με κορόιδευαν. Θα είχα ίσως πεθάνει χωρίς σημάδι, άγνωστος, ένας αποτυχημένος. Τώρα δεν είμαστε αποτυχημένοι. Αυτή είναι καριέρα και ο θρίαμβός μας. Σ’ όλη μας τη ζωή δε θα μπορούσαμε να ελπίζουμε πως θα κάναμε ποτέ τέτοια δουλειά υπέρ της ανοχής, της δικαιοσύνης, για την κατανόηση ανάμεσα στους ανθρώπους, όση κατά τύχη κάνουμε τώρα. Τα λόγια μας – οι ζωές μας – οι κόποι μας – τίποτα! Η αφαίρεση της ζωής μας – της ζωής ενός καλού παπουτσή κι ενός φτωχού ψαρά- τα πάντα! Η τελευταία στιγμή μας ανήκει – η αγωνία αυτή είναι ο θρίαμβός μας”.
August 23, 1927, today 89 years ago. Bartolomeo Vanzetti and Nicola Sacco, anrchists, Italian immigrants condemned to death for murder and armed robbery, where executed on the electric chair in Boston, USA.
In 1977, the governor of Massachussetts Michael Dukakis, son of a Greek immigrant, asked the Office of the Governor’s Legal Counsel to report on “whether there are substantial grounds for believing–at least in the light of the legal standards of today–that Sacco and Vanzetti were unfairly convicted and executed”. The resulting report questioned prejudicial cross-examination that the trial judge allowed, the judge’s hostility, the fragmentary nature of the evidence. Based on recommendations of the Office of Legal Counsel, Dukakis declared August 23, 1977, the 50th anniversary of their execution, Nicola Sacco and Bartolomeo Vanzetti Memorial Day. His proclamation, issued in English and Italian, stated that Sacco and Vanzetti had been unfairly tried and convicted and that “any disgrace should be forever removed from their names.”
Statement of Vanzetti shortly before his execution:
If it had not been for these things, I might have lived out my life talking at street corners to scorning men. I might have died, unmarked, unknown, a failure. Now we are not a failure.
This is our career and our triumph. Never in our full life could we hope to do such work for tolerance, for justice, for man’s understanding of man as now we do by accident. Our words — our lives — our pains — nothing! The taking of our lives — lives of a good shoemaker and a poor fish-peddler — all! That last moment belongs to us — that agony is our triumph.