Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ
Έκπληξη για μένα η τράπεζα του γυναικείου μοναστηριού της Αγίας Απολλωνίας με τον περίφημο Μυστικό Δείπνο του Αντρέα Ντελ Καστάνιο, φλορεντίνου ζωγράφου που πέθανε από πανούκλα το 1457 μόλις 38 χρόνων προδιαγράφοντας πάνω-κάτω τη μοίρα του Μότσαρτ. Ο θαυμάσιος αυτός ο χώρος βρίσκεται πίσω από το μοναστήρι του Αγίου Μάρκου, αρκετά μακριά από το κέντρο και πολύ κοντά στη λεγόμενη fortezza da basso.
Συνήθως τα στίφη των τουριστών συνωθούνται γύρω από το Ντουόμο ή το palazzo vecchio, χάνονται στα στενά της Σάντα Μαρία νοβέλα και αγνοούν αυτό το απέριττο σημείο στο οποίο όμως κρύβεται πραγματικά ένας θησαυρός.
Ο ζωγράφος αυτός, ο Andrea del Castagno, υπήρξε ένα μοναδικό ταλέντο κι αυτό φαίνεται από το παρουσιαζόμενο Cenacolo, μία επική σύνθεση πληθωρικών διαστάσεων στην οποία κυριαρχούν το εξπρεσιονιστικό σχέδιο και ο ανάλογος χρωματισμός αλλά και μία αίσθηση του άμεσα υλικού χωρίς, λόγου χάρη, την διακοσμητική αίσθηση και την κοσμικότητα που βλέπει κανείς στο αντίστοιχο της Cenacolo του Ghirlandaio στο San Marco (Δες προχτεσινές δημοσιεύσεις) Πάνω από τον Μυστικό Δείπνο έχουν συντηρηθεί τα υπολείμματα μιας Σταύρωσης, μιας πιετά και μιας Ανάστασης.
Όταν αποκολλήθηκαν οι τοιχογραφίες αυτές για να συντηρηθούν, το 1959, βρέθηκε από κάτω το αρχικό σχέδιο τους, η sinopia, δηλαδή η σέπια εκείνη με την οποία οι ζωγράφοι του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης όριζαν τα περιγράμματα των συνθέσεων τους και μετά τα ζωγράφιζαν με νεροχρώματα πάνω στο νωπό ασβέστη, ό τι δηλαδή ονομάζουμε φρέσκο.
Στον απέναντι τοίχο λοιπόν της τεράστιας ορθογώνια αίθουσα έχουν τοποθετήσει (!) με εξαιρετικό τρόπο την σέπια αυτή, το προσχέδιο των τελικών νωπογραφιών. Η εμπειρία ήταν μοναδική. Κάτι περισσότερο από μία ώρα έμεινα εκεί παρατηρώντας τις λεπτομέρειες, κοιτώντας τα ψευδαισθητικά πλαίσια που μιμούνταν ορθομαρμαρώσεις – όπως συμβαίνει και στη βυζαντινή τέχνη – και τα οποία στα μάτια του σημερινού θεατή λειτουργούν σαν αυτόνομοι, αφηρημένοι πίνακες. Τελικά, όταν μαθαίνουμε την ιστορία της τέχνης από βιβλία ή από πανεπιστημιακές παραδόσεις, μένουμε απλώς σ’ ένα γενικό περίγραμμα και μερικά μεγάλα ονόματα ενώ η βαθύτερη αλήθεια βρίσκεται στα άπειρα έργα που συνήθως αγνοούμε και σ’ εκείνους τους ζωγράφους που παρότι δεν πρωταγωνιστούν στην ιστορία της τέχνης, πρωταγωνίστησαν, έστω και αδικημένοι, στην τέχνη την ίδια.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr