Αρχείο, Οκτώβριος 2015. Ο Άγγελος Κουτσούκης αναχώρησε για τους ουρανούς. Τα λόγια είναι πάντα φτωχά στο μέγεθος της απώλειας. Καλή κατάταξη στο Φως, από την Πόρτα που τίμησε από την έναρξή της με τις βιβλιοκριτικές του και όλους μας. Εδώ τα κείμενά του.
20 Απριλίου 2024.
Ο Άγγελος Κουτσούκης είναι ραδιοφωνικός παραγωγός και δημοσιογράφος. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ξεκίνησε να δουλεύει στα 18 του, στο περίφημο βιβλιοπωλείο Kauffman. Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι το 2008 έκανε εκπομπές στα περισσότερα από τα Αθηναϊκά ραδιόφωνα έχοντας την “ερωτική”σχέση με τα ερτζιανά. Γιατί η “συζυγική” ήταν οι Δημόσιες Σχέσεις στην ιστορική δισκογραφική εταιρεία LYRA από το 1994 μέχρι το 2013. Το γράψιμο υπήρξε ένα απωθημένο του. Στις διαδικτυακές σελίδες του www.iporta.gr φιλοξενούμε συχνά κείμενά του. Το μυθιστόρημα “Ο άνθρωπος που έμενε στο Φάρο” είναι το πρώτο του βιβλίο και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Φίλντισι. Ελάτε να γνωρίσουμε καλύτερα τον ίδιο.
Πού και πότε γεννηθήκατε;
Γεννήθηκα το 1959 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Μια εποχή που η πόλη αποχαιρετούσε αυτό που υπήρξε και υποκλινόταν μπροστά στην νέα εποχή του Νάσερ.
Ποιά εικόνα από τα παιδικά σας χρόνια είναι ανεξίτηλη;
Είναι και εικόνα, αλλά κυρίως είναι αίσθηση. Από την μιά, μια ατέλειωτη ανεμελιά, από την άλλη ο τρόμος ή κάτι σαν τρόμος, όταν φεύγοντας από την Αλεξάνδρεια για πάντα, οι υπάλληλοι του τελωνείου επιχείρησαν να με πάρουν από την αγκαλιά της μητέρας μου για να μας κάνουν σωματικό έλεγχο. Είχα αρπαχτεί πάνω της, και μετά από 52 ολόκληρα χρόνια, θυμάμαι την ύφανση του υφάσματος του ρούχου που φορούσε, στο ύψος τού ώμου της καθώς και την καρφίτσα που φορούσε στο πέτο..Φαντάζομαι, από την ένταση και τον φόβο, το βλέμμα ενός τρίχρονου παιδιού που έψαχνε κάτι για να πιαστεί.
Σας έλειπε κάτι ως παιδί;
Το κατάλαβα πολλά χρόνια μετά. Η παρουσία του πατέρα μου. Δούλευε πολύ και ουσιαστικά τον έβλεπα τα Σαββατοκύριακα και τις γιορτές. Ακριβώς γι΄αυτό, οι πιο πολύτιμες παιδικές μου αναμνήσεις, συνδέονται με την παρουσία του .Φοβερό δεν είναι;
Ως δημοσιογράφος τι έχετε κρατήσει από τους καλεσμένους σας;
Μια πολύτιμη γνώση, που είναι απόλυτα προσωπική, την οποία προσπαθώ να εκφράσω όταν γράφω για αυτούς. Όταν περνάς, έστω και για λίγο, δίπλα από ανθρώπους χαρισματικούς, δεν μπορεί, κάτι θα πάρεις…
Με τρείς λέξεις μιλήστε για Άκη Πάνου, Φλέρη Νταντωνάκη, Αλέκο Σακελλάριο, Ελένη Βιτάλη, Γιώργο Ζαμπέτα πού κάποια στιγμή συναντηθήκατε επαγγελματικά μαζί τους.
Ο Άκης Πάνου ήταν ένας άνθρωπος με έναν εντελώς προσωπικό κώδικα ηθικής. Το καταλάβαινες με την πρώτη χειραψία. Όφειλες να τον σεβαστείς για να συνεχίσεις να μιλάς μαζί του. Από την Φλέρη Νταντωνάκη ,μιλώντας μαζί της, κατάλαβα τι σημαίνει τραγούδι και τραγουδιστής. Πώς οφείλει να είναι. Ο Αλέκος Σακελλάριος ήταν ένα μεγάλο παιδί. Μέχρι τα βαθειά του γεράματα. Η Ελένη Βιτάλη είναι φιλία ζωής. Με έμαθε ότι καλά είναι αυτά που μαθαίνεις στο σχολείο, αλλά και το πανηγύρι είναι μεγάλο σχολείο. Μου ανέτρεψε πολλά προσωπικά κλισέ. Όσο για τον Γιώργο Ζαμπέτα, θα πώ απλά ότι η μουσική του μεγαλοφυΐα δεν αναγνωρίστηκε ποτέ τόσο όσο θα έπρεπε. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν ότι αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους τους γνώρισα σε εποχές που δεν ήταν στα «πάνω» τους. Που ένοιωθαν ότι τους είχε πετάξει το σύστημα, αφού τους είχε εκμεταλλευτεί πρώτα. Ίσως γι΄αυτό, και να τους ξεχώρισα.
Τι διαπραγματεύεται το βιβλίο σας;
Είναι μυθιστόρημα. Τα μυθιστορήματα συνήθως γράφουν μπροστά «Οι χαρακτήρες και τα γεγονότα δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα». Ε,στο δικό μου βιβλίο έχουν. Όλοι όσους περιγράφω έχουν υπάρξει. Μπορεί όχι ακριβώς έτσι, αλλά περίπου έτσι. Τι διαπραγματεύεται; Όλα όσα μπορεί να έχει ζήσει ένας άνθρωπος που έχει περάσει τα 50.Ο έρωτας και η απώλειες είναι τα βασικά θέματα. Τα λάθη και αυτό το «μπορεί και να μην είναι αργά». Η μοναδικότητα των στιγμών που ζήσαμε, και πού, το πιο πιθανόν είναι, ότι δεν εκτιμήσαμε όσο θα έπρεπε όταν συνέβαιναν. Την ακραία μοναξιά, από την οποία μπορεί να γεννηθεί η ζωή. Την ίδια την ζωή, που έχει, ευτυχώς, πάντα τρόπους να μας εκπλήσσει. Πιστεύω ότι ένας άνθρωπος πρέπει να πέσει στα βράχια για να βρει τον εαυτό του. Αλλοιώς μπορεί και να μην τον βρει ποτέ.
Η Ελλάδα έχει γεμίσει συγγραφείς. Ποιά η άποψή σας για το θέμα;
Η Ελλάδα έχει γεμίσει και από τραγουδιστές, και από ηθοποιούς και από μουσικούς και από σκηνοθέτες και από ότι μπορούμε να φανταστούμε. Ο χρόνος είναι αυτός που κάνει το ξεκαθάρισμα. Η απόσταση από τα πράγματα τους δίνει την πραγματική τους αξία. Κανείς δεν ξέρει τι είναι αυτό που θα μείνει και τι είναι αυτό που θα ξεχαστεί. Και για να απαντήσω με την άλλη μου ιδιότητα, από τόσα talent shows που έχουν υπάρξει στην ελληνική τηλεόραση τι έχει μείνει; Σχεδόν τίποτα ουσιαστικό. Όσο για τους συγγραφείς….Δεν είμαι ειδικός, αλλά έχω διαβάσει πολύ. Από όλα αυτά τα βιβλία που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια, πόσα μας έχουν αγγίξει; Λίγα είναι η αλήθεια.
Υπάρχουν επαγγελματικά απωθημένα;
Κανένα. Έκανα το κέφι μου δουλειά. Τι άλλο να κάνει κανείς για να νοιώσει ευτυχισμένος; Αισθάνομαι πως είμαι ένας χορτασμένος άνθρωπος.
Υπάρχει συνταγή ευτυχίας για ενήλικες;
Συνταγές υπάρχουν μόνο στην μαγειρική. Στην ζωή ποτέ. Το να είσαι καλός, γενναιόδωρος, να κυνηγάς τα όνειρά σου είναι στοιχεία που τα έχεις ή δεν τα έχεις. Αν τα έχεις και τα κυνηγήσεις, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να είσαι ένας, σχεδόν, ευτυχισμένος ενήλικας.
Υπάρχει συνταγή ευτυχίας για παιδιά;
Με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν συνταγές, το να βοηθάς ένα παιδί να είναι ο εαυτός του και όχι αυτό που θέλεις εσύ ως γονιός, είναι ένας τρόπος να έχεις ένα ευτυχισμένο παιδί.
Αποτυχία είναι…
Στα σαράντα να μην έχεις καμιά σχέση με αυτό που ήσουν στα είκοσι…..
Επιτυχία είναι…
Να είσαι σε θέση να χαίρεσαι την καθημερινότητα με όλα τα καλά και τα κακά που κουβαλάει. Να μην μετανοιώνεις για αυτά που έχεις κάνει. Να βρίσκεις καινούργια πράγματα που σε ενθουσιάζουν. Να νοιώθεις νέος, με την έννοια του ενθουσιασμού που έχουν οι νέοι.
Συγχωρούμε…
Τα πάντα. Είμαστε άνθρωποι και συναναστρεφόμαστε ανθρώπους. Και εμείς θα κάνουμε λάθη και οι άλλοι θα κάνουν. Αν θέλουμε να μας συγχωρούν, πρέπει κι εμείς να ξέρουμε να συγχωρούμε.
Το επικινδυνότερο στοιχείο της εποχής…
Ο εφησυχασμός, το ότι δυσκολευόμαστε να σηκωθούμε από τον καναπέ μας. Το ότι αγνοούμε την ιστορία. «Το αυγό του φιδιού», που δεν σημαίνει το ίδιο για όλους τους ανθρώπους…..
Η εντονότερη θλίψη της εποχής….
Τα βλέμματα των ανθρώπων στον δρόμο. Τα πιο πολλά είναι άδεια. Η φτώχεια που κυκλοφορεί παντού. Στα φανάρια των δρόμων, στα σκουπίδια που πολλοί σαν κι εμάς ψάχνουν να βρουν κάτι να φάνε, στο μετρό που καθημερινά συναντάς ανθρώπους που πεινούν.
Τι θαυμάζετε;
Τον ηρωισμό. Και όχι τον ηρωισμό στα πεδία της μάχης, αλλά τον καθημερινό ηρωισμό που χρειάζεται να αποκτήσουμε για να τα βγάλουμε πέρα στην εποχή που ζούμε. Την προσωπική αξιοπρέπεια του καθενός μας μπροστά στις μικρές ή μεγάλες καθημερινές μάχες που πρέπει να δίνουμε.
Τι απεχθάνεστε;
Το «δήθεν». Τούς ανθρώπους που δεν έχουν άποψη ή δεν θέλουν να έχουν. Γιατί όλοι έχουμε. Τούς γλοιώδεις ανθρώπους που με αυτή την στάση ζωής πιστεύουν ότι θα τα πάνε καλλίτερα. Τέτοια πράγματα.
Τι σας θυμώνει;
-Γενικά, το ότι οι εκάστοτε κυβερνώντες μας θεωρούν από χέρι ηλίθιους. Στην καθημερινή ζωή με θυμώνει το ότι δεν αντιδράμε όσο θα έπρεπε σε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Ήμασταν ένας φιλόξενος λαός και έχουμε γίνει, σχεδόν, ρατσιστές. Κατάγομαι από μια οικογένεια που υπήρξαν πρόσφυγες δύο φορές. Πρώτα από την Σμύρνη, μετά από την Αλεξάνδρεια. Καταλαβαίνω, λοιπόν, τι σημαίνει ρατσισμός. Τον αντιμετώπισα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, επειδή τα Ελληνικά μου δεν ήταν τόσο άψογα όσο των υπόλοιπων συμμαθητών μου.
Τι σας φοβίζει;
Οι απώλειες της ζωής…..Είναι κάτι που δεν μπορείς να το πολεμήσεις, δεν είναι στο χέρι σου.
Πότε η ζωή μας χαραμίζεται;
Όταν δεν κάνουμε αυτό που θέλουμε. Μπορεί να μην μπορούμε πάντα, αλλά κάποιες φορές μπορούμε.
Σε ποιό τραγούδι και σε ποιό βιβλίο σας βρίσκουμε;
Σε πολλά. Μιλώντας παρορμητικά θα σας πω το «Μια Παναγιά» τού Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου, και για βιβλίο θα πω το «Τρυφερή είναι η νύχτα» του Φιτζέραλντ.
Τι θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας και δεν μας το είπατε;
Την ελπίδα μου ότι στον «Άνθρωπο που έμενε στο Φάρο», τουλάχιστον οι άνθρωποι της γενιάς μου θα βρουν σημεία αναφοράς. Γιατί, λίγο-πολύ. από τους ίδιους δρόμους περάσαμε όλοι. Και από την άλλη να μπορέσει να μεταδώσει λίγη αισιοδοξία. Σε μια από τις πρώτες κριτικές που πήρε το βιβλίο, ο Διονύσης Σταθακόπουλος από το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του King΄s College του Λονδίνου, έγραψε κάτι που μου άρεσε πολύ». Μια τρυφερή ωδή στην αμηχανία, σε όλα αυτά που δεν πετυχαίνουν με την πρώτη, στο καλό που κάνει κύκλους και μας βρίσκει εκεί που δεν το περιμένουμε. Το υλικό του ανθρώπου είναι ο πόνος και η μνήμη. Ακόμα κι αν τα λάθη του παρελθόντος δεν διορθώνονται, μπορούμε να βρούμε την λύτρωση όταν καταφέρουμε πρώτα – πρώτα να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας». Μού άρεσε, γιατί κάτι τέτοιο ήθελα να πετύχω όταν ξεκίνησα να το γράψω.
