Μας είπαν – και το ξέρουμε- πως για να κοιτάξεις στα μάτια τον ήλιο χρειάζεσαι ειδικά γυαλιά-όπως αυτά για την έκλειψη ηλίου. Για να χειρουργήσεις έναν ασθενή πρέπει, λέει, να’σαι γιατρός και μάλιστα χειρουργός κι όχι… χειρούργος (!), για να διδάξεις ανθρώπους εκπαιδευτικός.
Για να δημιουργήσεις, πάλι, πρέπει να’ χεις μάθει την τέχνη σου, να την ασκείς επιδέξια, αφού πρώτα μαθητεύσεις τριβή μαθησιακή (κρίμα που λείπουν οι υπογεγραμμένες) κοντά στον έμπειρο. Μην αρχίσουμε τώρα τα “γεννιέται ή γίνεται το ταλέντο”. Η διάζευξη μπορεί να αντικαθίσταται από τη σύζευξη: και το ένα και το άλλο. Έρευνα θέλει και αρκούντως σοβαρή.
Πάντως, για να ασχοληθείς με τα κοινά κυρίως, δεν χρειάζεσαι τίποτε άλλο πέρα από τη συλλογή, τη συγκέντρωση ψήφων. Αλήθεια! Τίποτε άλλο! Σου δίνουν την εντολή οι ψηφοφόροι, επειδή είσαι «επικοινωνιακώς ορθός», δηλαδή τους υπόσχεσαι και τους λες με τα κατάλληλα στυλιστικά του λόγου σχήματα, έννοιες, συνθήματα μαζί ακόμη και νεύματα και φορώντας τα ανάλογα ενδύματα ό,τι θέλουν κι ό,τι αγαπούν να ακούσουν, τους επισημαίνεις κάποια «κακώς κείμενα» για να φανείς σπινθήρας στο σκοτάδι τους, γνώστης των προβλημάτων και εμπνευσμένος λύτης και αυτό ήταν. Έτσι απλώς!
Και μετά τη νίκη την εκλογική αρχίζεις, επίσης απλώς, να διοικείς. Να διοικείς! Να αποφασίζεις για τις τύχες των άλλων, για την υγεία, την παιδεία την άμυνα, την τοπική αυτοδιοίκηση. Έχεις καλές προθέσεις, αλλά κάποια φορά πρέπει επιτέλους να αποφασίσεις σε ελάχιστο χρόνο για την πρόνοια, για τους αστέγους, για τα αδέσποτα, για τον πολιτισμό, για μένα, για όλους. Και τότε ανακαλύπτεις πως μόνη σου υποδομή είναι τα μπράβο και τα ζήτω του κόμματος που σε ανέδειξε, πως ιδέα δεν έχεις για το καταστατικό ή την ιδρυτική πράξη ή την ιδεολογική βάση και κατεύθυνση του κόμματος ή της παράταξης που σε προώθησε. Και φτάνει η ώρα που ωριμάζει η διάγνωση πως πρέπει όχι απλώς να μιλήσεις, αλλά να δώσεις λύσεις, να φανείς άξιος και δίκαιος, να συγκρουστείς και να δυσαρεστήσεις, να κάνεις πράξεις τις υποσχέσεις που σου ‘παν να δώσεις.
Τότε ανακαλύπτεις ότι δεν φοράς τα κατάλληλα γυαλιά για την έκλειψη ηλίου. Δεν μπορείς να δεις καλά το φαινόμενο. Δεν είσαι προετοιμασμένος να προσφέρεις έργο πολιτικό, γιατί η Τέχνη της Πολιτικής είναι σε σένα άγνωστη, καθώς δεν σου χαν μάθει ποτέ σου να πιέζεσαι για να διαβάσεις μεθοδικά ιστορία, κοινωνιολογία, ανθρωπιστικές σπουδές. Παρέκαμψες τον Όμηρο και τον Ρωμανό τον Μελωδό, τον Μποτιτσέλλι, την Αναγέννηση, τον Γκαίτε, τον Βολταίρο, τον Λοκ και το 8ο Κεφάλαιο της Πολιτείας του Πλάτωνα. Και τι να πει κανείς για την Αμερικανική, τη Γαλλική, την Ελληνική Επανάσταση, τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, το Δίκαιο της Θάλασσας, τι είναι δεξιά, τι είναι αριστερά τι τελικά μπορεί να δώσει λύσεις. Δεν σου άρεσε ποτέ ως μάθημα ούτε η Αγωγή του Πολίτη, -ήταν μονόωρο ή και επιλογής- κι έτσι δεν σου΄ μαθαν ποτέ ότι το να διοικείς είναι Τέχνη κι όχι ευκαιριακή ενασχόληση για να σου πουν μπράβο που εξελέγης, να ανακράξουν ζήτω που αναδείχθηκες άρχοντας, να διατυπώσουν πολιτισμένα τα εύγε που ο λαός σε προτίμησε! Και κάποια στιγμή, εκεί που είσαι στην ιεραρχία σκαρφαλωμένος ψηλά, μα ταπεινά κορδωμένος ανάμεσα σε φωταψίες, οσφυοκαμψίες, χειραψίες, ενίοτε και χοιραψίες, ανάμεσα σε συγκαταβατικά χαμόγελα και ατάλαντη υποκριτική κακοφωνία, ανάμεσα σε συμβούλους, φίλους κι εραστές ψηφοφόρους, νοιώθεις ξάφνου απωθητική τη φυγόκεντρο του ίδιου του συστήματος που σε χειραγώγησε, σε εξέθρεψε, σε έκανε των κοινών τον ανδρειωμένο, να σε σπρώχνει πεισματικά στο τέλος του ονείρου σου. Βάραθρο, σκοτάδι, σιωπή.
Μας είπαν –και το ξέρουμε- πως η σοκολάτα έχει γεύση γλυκιά. Γιατί το ξέρουμε; Μα γιατί τη δοκιμάσαμε με πάθος άπειρες φορές κι έτσι μπορούμε να την ξεχωρίσουμε εύκολα ως γευστικό γλυκό. Γιατί την είδαμε με τα μάτια μας καλοκαιριάτικα μες στο ψυγείο, πόσο πολύ κοκκαλώνει. Γιατί την ξετυλίξαμε με λαχτάρα μέσα στο κρύο, το αλουμινόχαρτο ζάρωσε στα δάχτυλα, η σοκολάτα άθικτη! Γιατί πικρή ή γάλακτος ή με πραλίνα ή με ξηρούς καρπούς ή σκέτη ή κουβερτούρα εμείς την ξέρουμε! Γιατί δεν υπάρχει περίπτωση αυτό το γλύκισμα να μην αρέσει ή έστω να μην αφήσει αποτύπωμα με πρόσημο θετικό στους κάλυκες της μνήμης μας. Γιατί τελικά είμαστε ικανοί (γευσι)γνώστες της , μυημένοι σπαρακτικά σχεδόν στα γευστικά της απόκρυφα. Και δεν σηκώνουμε καμμία αντίρρηση ότι αν τη γευτούμε, κάνουμε τη διάγνωση πως πρόκειται πράγματι για σοκολάτα κι έτσι μπορούμε και δικαιωματικά μιλάμε γι’ αυτήν. Την έχουμε γλυκά απλωμένη στη μνήμη μας και μπορούμε έτσι να κάνουμε και κρίσεις.
Ωστόσο, Κρίση χωρίς Μνήμη, δεν υπάρχει. Αντίστοιχα πολιτική δράση πετυχημένη χωρίς προηγούμενη ισχυρή μορφωτική υποδομή δεν είναι δυνατόν να έχει αντίκρισμα θετικό. Ασχολούνται αρκετοί με τα κοινά. Χωρίς να έχουν ποτέ δοκιμάσει τη σοκολάτα του διοικείν, ανεμπόδιστα λανσάρουν επιδεικτικά, έξω απ’τα δόντια, το μείγμα αυθαιρεσία-εξουσία-αλαζονεία. Και ταμπουρωμένοι πίσω από την αρχή της δεδηλωμένης ή και το πλειοψηφικό σύστημα, περιγελούν και απορρίπτουν με τον πιο ενοχλητικά χυδαίο τρόπο την ίδια τη Δημοκρατία, τον μέσο πολίτη που τους ψηφίζει. Πώς μπορείς να διοικείς, αν δεν έχεις ιδέα από τις λειτουργίες του Κράτους, αν δεν έχεις κριτήρια οξυμένα στο να συμπάσχεις με τον αδύνατο; Πώς λειτουργείς πολιτικά πιστεύοντας ότι η Δικαιοσύνη είναι απλώς ισοπέδωση και όχι αναλογία; Πώς δηλαδή μιλάς για σοκολάτα ή πώς την απορρίπτεις αν δεν την έχεις καθόλου γευτεί;
Για σκεφτείτε να ήταν λέει σοκολάτα η Γνώση και η Τέχνη της Πολιτικής να τραφούν μ’ αυτήν, όσοι είναι έτοιμοι να μπουν στους στίβους των κοινών, ν’ ασχοληθούν με τις ζωές μας, τις περιουσίες μας, την αξιοπρέπειά μας. Να’ χαμε πολιτικούς με πάθος για την Εκπαίδευση και σύστημα ηθικοφιλοσοφικό για την Πολιτική, να’ χαμε Πολιτειακή Παιδεία και θάρρος να μελετήσουν, όσοι αγαπούν τον πολίτη-άνθρωπο, τα κοινά και τον τόπο, να ενεργοποιήσουν τις αξίες, να αναμορφώσουν τους αισθητικούς κώδικες της καθημερινότητας, να αποτρέψουν δραστικά την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.
Μας είπαν, και το ξέρουμε, πως είμαστε όντα πολιτικά. Έχουμε μέσα μας την όρεξη και την ικανότητα συνεχώς να μαθαίνουμε. Γιαυτό λοιπόν και αισιοδοξούμε.
Ο Τάσος Χαμουζάς είναι δικηγόρος, καθηγητής ΔΕ Νομικός.