Η επικαιρότητα είναι το αποτέλεσμα σιωπηρών και συχνά αόρατων διαδικασιών. Γι αυτό και τα γεγονότα που ξεσπούν δεν είναι ο ασφαλής οδηγός που θα μας οδηγήσει στην αλήθεια. Ο νότος της Ευρώπης εδώ και τρία χρόνια υποφέρει από λιτότητα, ανεργία και δραματικό περιορισμό του ΑΕΠ. Τα ίδια φαινόμενα δεν είναι ορατά στον ανεπτυγμένο βορρά. Αυτή είναι η επικαιρότητα, η οποία εύκολα μας οδήγησε στο επιπόλαιο συμπέρασμα
ότι το πρόβλημα είναι ενδο-ευρωπαϊκό, με ανακλαστικό αποτέλεσμα τα βέλη του νότου να στραφούν προς το βορρά. Αλλά δυστυχώς – κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο – το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Και η λύση δεν είναι καθόλου απλή. Στα τρία χρόνια της ευρωπαϊκής κρίσης ακούστηκαν πολλά. Προβλέψεις που κατέρρευσαν εν μία νυχτί, αναλύσεις επί αναλύσεων, που με σπουδή διατυπώθηκαν, αλλά σύντομα ξεχάστηκαν, αναλύσεις συχνά γεμάτες αντιφάσεις και αυτοαναιρέσεις. Από τον απόηχο όλων αυτών των ζυμώσεων απομένει ένα απλοϊκό συμπέρασμα, που ξεκουράζει τη ψυχή μας, αλλά δεν καταλήγει σε λύσεις που θα οδηγήσουν με ασφάλεια στη νέα εποχή. «Ανάπτυξη και ρευστότητα για την καταπολέμηση της λιτότητας και της ανεργίας». Αυτό το συμπέρασμα μοιάζει πιο πολύ με ευχή, παρά με ανάλυση και στρατηγική, σε έναν πόλεμο που μαίνεται εν καιρώ ειρήνης.
Γιατί όμως δυσκολεύονται οι επιστήμονες και οι κοινωνίες να δουν το φως στο βάθος του τούνελ; Τολμώ να πω ότι η βασική αιτία είναι ότι το πνευματικό status της εποχής μας δεν έχει απογαλακτιστεί ακόμα από την επιρροή του ψυχρού πολέμου. Από τη μια η σοσιαλιστική κατεύθυνση που καρτερικά αναμένει την κατάρρευση του καπιταλισμού και την επικράτηση της επί γης δικαιοσύνης και από την άλλη η νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση που δεν μπορεί να ανεχθεί τις αναμνήσεις από τον υπαρκτό σοσιαλισμό και εμμένει στο όραμα της ισορροπίας των αγορών. Πώς όμως να προχωρήσεις, να ακολουθήσεις τα βήματα της Ιστορίας, που πάντα χαράζει πορεία στο χρόνο και προηγείται, όταν τα εργαλεία που χρησιμοποιείς για να κατανοήσεις αυτά τα βήματα, ανήκουν σε εποχές που έχουν παρέλθει. Όταν κοιτάμε καχύποπτα το τρακτέρ, επιμένοντας στο άροτρο. Η σοφία της ανθρωπότητας βρίσκεται τοποθετημένη στις βιβλιοθήκες και περιμένει να αρθούν οι προκαταλήψεις μας. Ίσως περιμένει ταυτόχρονα να αποδεχθούμε τα δώρα της ανοιχτής κοινωνίας που το καπιταλιστικό σύστημα εγκαθίδρυσε, μαζί με το ιδιοφυές αναλυτικό εργαλείο του Μαρξ, τον διαλεκτικό υλισμό. Κάνοντας αυτή την προσπάθεια, ετούτη η στήλη έχει αποδεχθεί ως κυρίαρχη αντίθεση της εποχής μας, αυτήν ανάμεσα στα κράτη-έθνη και στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Αυτή η αντίθεση, που τροφοδοτεί τον εν ειρήνη πόλεμο, γέννησε την ιδέα ότι τα κράτη δεν οφείλουν να αποπληρώνουν τα χρέη τους, γιατί αυτά προήλθαν από την κερδοσκοπία των αγορών, γέννησε την ιδέα ότι τα κράτη δεν οφείλουν να «σώζουν» τους τραπεζίτες, οι οποίοι σε καιρούς ευμάρειας πλουτίζουν και σε καιρούς κρίσης αναζητούν τη κρατική υποστήριξη. Αυτές οι δύο ιδέες οι τόσο καθαρές και απλές αναδείχθηκαν και στο τέλος μπερδεύτηκαν και χάθηκαν μέσα στη βαβούρα μιας ακατάσχετης και εναγώνιας φλυαρίας που ψάχνει λύσεις εδώ και τώρα. Αλλά γιατί συνέβη αυτό; Ένας λόγος είναι η διάχυση των αγορών ανάμεσα μας, που γεννούν αντικρουόμενα συμφέροντα και παλινδρομούσες αναλύσεις. Ένας δεύτερος είναι ο τρόμος των κοινωνιών από την πιθανή κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Κι ένας τρίτος η έλλειψη ενός παγκόσμιου θεσμικού πλαισίου κανόνων ελέγχου των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Δυστυχώς κανένα κράτος δεν μπορεί να λάβει μεμονωμένα και αποτελεσματικά μέτρα για έναν τέτοιον έλεγχο, γιατί ο χρηματοπιστωτικός πλούτος έχει τη δυνατότητα να μετακινείται ανά τον κόσμο με τη ταχύτητα του φωτός, δηλαδή με το πάτημα ενός πλήκτρου.
Η αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας (PSI) ήταν μια επιθετική πράξη του συνόλου των κρατών-εθνών ενάντια στις αγορές. Ήταν μια πράξη δικαιοσύνης που οι κοινωνίες συνειδητά ή ασυνείδητα προσδοκούσαν και επιθυμούσαν. Κι όμως, όταν συνέβη, όλοι με έκπληξη διαπιστώσαμε την μεγάλη διάχυση των αγορών ανάμεσα μας. Ασφαλιστικά ταμεία, απλοί ιδιώτες, φιλανθρωπικοί οργανισμοί αποδείχθηκε ότι κατείχαν μέρος του χρέους της Ελλάδας. Κι όχι μόνο τα μεγάλα εχθρικά funds και οι απόμακροι «κακοί» καπιταλιστές και τραπεζίτες. Αλλά και στη δεύτερη επιθετική πράξη των κρατών-εθνών ενάντια στις αγορές, που έλαβε χώρα στη Κύπρο, πάλι αιφνιδιαστήκαμε. Γιατί όμως μας τρομάζει η απαίτηση να συμμετέχουν οι επενδυτές – δηλαδή οι αγορές – στο κόστος της κατάρρευσης ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος; Στο επόμενο θα συζητήσουμε περισσότερο για το «κούρεμα», μια λέξη που η επικαιρότητα έφερε στο φως, που ακόμα όμως παραμένει αμφίσημη.
* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr