Ο Elia Kazan γεννήθηκε το 1909 στην, πρωτεύουσα της τότε ακόμα Οθωμανικής αυτοκρατορίας, Κωνσταντινούπολη από Έλληνες γονείς. Στα μόλις 4 του χρόνια μετανάστευσε στην Αμερική, απόφαση των γονέων του για κάτι καλύτερο και το ”πιάσιμο του αμερικανικού ονείρου”. Το ελληνικό αίμα δεν έπαψε να ”βράζει” μέσα του ποτέ.
Ξεκινάει ως ηθοποιός, αλλά σύντομα τον κερδίζει η σκηνοθεσία. Σκηνοθετεί έργα στο Broadway, μένει γνωστός για την δημιουργικότητα του στο σανίδι και σύντομα γίνεται ο άνθρωπος που ίσως ταυτίζεται με το Broadway περισσότερο από όλους. Έχοντας κερδίσει βραβεία θεατρικής σκηνοθεσίας και με την φήμη του να έχει φτάσει έως το Hollywood, είχε έρθει πια η ώρα για την μεγάλη οθόνη.
 |
Σκηνοθετεί 21(!) διαφορετικούς ηθοποιούς με υποψηφιότητες για Oscar σε ταινίες σύμβολα όπως Συμφωνία Κυρίων (Oscar σκηνοθεσίας-1947), Λεωφορείον ο πόθος(1951), Βίβα Ζαπάτα (1952), Το λιμάνι της αγωνίας, μία από τις αγαπημένες μου ταινίες με την εκπληκτική ερμηνεία του Brando(Oscar σκηνοθεσίας-1954), Ανατολικά της Εδέμ(1955), Ένα πρόσωπο στο πλήθος (1957) και την ταινία “Αμέρικα, Αμέρικα” (1963), για την οποία θα πω κάποια παραπάνω λόγια στο τέλος του αφιερώματος.
Ο Elia Kazan είναι υπεύθυνος για την πορεία ενός από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς του Χόλυγουντ, ανάμεσα στα πολλά ονόματα που πέρασαν από τα σκηνοθετικά του χέρια(James Dean,Warren Beatty). Mε τον Marlon Brando έμελλε να ξεκινήσουν μαζί μια λαμπρή πορεία στον κινηματογράφο. Η συνεργασία Kazan-Brando άνοιξε νέους δρόμους στην υποκριτική τέχνη, που από την στυλιζαρισμένη πρόζα των δεκαετιών 30 και 40 περνά στον ρεαλισμό και την βιωματική εμπειρία.
 |
Λίγο πιο πριν, όμως, ο Kazan συμβάλλει στην ίδρυση της περίφημης δραματικής σχολής ”Actor’s Studio” μαζί με τον Lee Starasberg και Stella Adler, η οποία ανέδειξε κορυφαία ονόματα του Αμερικανικού κινηματογράφου μέσα στα οποία και αυτά των Marlon Brando, James Dean, Al Pacino, Paul Newman, Steve McQueen.
Εργαλείο της σχολής η περίφημη ”Mέθοδος”, που σήμερα θεωρείται σπουδαίο υποκριτικό εργαλείο στην Αμερική. Σκοπός της Μεθόδου είναι σε μία σκηνή που απαιτεί ένα συναίσθημα, ο ηθοποιός να αποδώσει μέγιστα τον ρόλο, σκεπτόμενος παρόμοια εμπειρία-συναίσθημα της πραγματικής του ζωής.
Ο Kazan μένει στο κινηματογραφικό πάνθεον με το ψευδώνυμο ”Ο σκηνοθέτης των ηθοποιών”.Ξόδευε ατέλειωτες ώρες σε ”τετ α τετ” με ηθοποιούς για να τους βγάλει τον καλύτερο εαυτό τους. Μερικές φορές χρησιμοποιούσε και ακραία μέσα.
Ο Brando αφηγείται στην βιογραφία του πως ο Kazan στα γυρίσματα του Viva Zapata(1952) είχε πει ψέματα στον Anthony Quinn ότι ”Ο Brando σε θάβει πίσω από την πλάτη σου”, προκειμένου να βγάλει μια σύγκρουση και αντιπαλότητα ανάμεσα στους δύο ηθοποιούς, απαραίτητο στοιχείο για την ερμηνεία τους στην ταινία. Πράγματι ο Quinn στα γυρίσματα δεν αντάλλαξε κουβέντα με τον Brando, πιστεύοντας ότι ο συνάδελφός του είναι κομπλεξικός. Η παρεξήγηση λύθηκε δύο χρόνια μετά.
.jpg) |
Μελανό σημείο στην καριέρα του, η εμπλοκή του στις αντι-αμερικανικές διώξεις κατά των αριστερών με την δημιουργία της ”Μαύρης λίστας” στον τομέα των τεχνών. Κατέθεσε στην επιτροπή κατά Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, κατονομάζοντας άλλους καλλιτέχνες ως κομμουνιστές με αποτέλεσμα να απολυθούν. Η είδηση έπεσε σαν βόμβα σε Hollywood και Broadway αφήνοντας τους φίλους και τους μαθητές του εμβρόντητους.
Στιγματίστηκε τόσο, που το 1999 και στο τιμητικό βραβείο Oscar που του απονεμήθηκε για την λαμπρή καριέρα του πολλοί δεν χειροκρότησαν ή και ακόμα τον γιούχαραν.
Προσωπικά κρίνω καθαρά καλλιτεχνικά.
“Αμέρικα, Αμέρικα” (America, America-1963) – Η αγαπημένη ταινία του και η παθιασμένη του δημιουργία.
 |
Ανέφερα στην εισαγωγή πως το ελληνικό αίμα του Ηλία Καζαντζόγλου ”έβραζε” συνέχεια. Είναι κρίμα να μην γνωρίζουμε πολλοί πως ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Έβδομης Τέχνης και από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες ήταν Έλληνας … και όχι μόνο στα χαρτιά. Ο Kazan, Έλληνας στο αίμα, γεννημένος στην Τουρκία και Αμερικανός, επειδή ο θείος του ταξίδεψε στις Η.Π.Α. δίνοντας το έναυσμα για την υπόλοιπη οικογένεια να ακολουθήσει, έγραψε την ιστορία του ταξιδιού του θείου του, μεταφέροντάς την στην μεγάλη οθόνη.
Το 1890, ο νεαρός και ευγενικός, αλλά αφελής, Σταύρος Τοπουζόγλου (Στάθης Γιαλέλης-χρυσή σφαίρα πρωτοεμφανιζόμενου) έμενε στη Μικρά Ασία, όπου Έλληνες κι Αρμένιοι δεινοπαθούσαν από τους Τούρκους που είχαν την πλειοψηφία. Ο Σταύρος ονειρευόταν μια καλύτερη ζωή, κάτι που θα του εξασφάλιζε ένα ταξίδι στην Αμερική, χώρα που για τους ανθρώπους του τότε φάνταζε ως ”Η Γη της Επαγγελίας”. Εκεί ίσως να κατάφερνε να κάνει πράγματα που θα γέμιζαν τους δικούς του με υπερηφάνεια. Οι γονείς του, όμως, διέθεσαν τα χρήματά τους για να τον στείλουν στην Κωνσταντινούπολη, όπου επρόκειτο να εργαστεί στο μαγαζί με τα χαλιά που είχε ο θείος του. Ο Σταύρος ξεκίνησε, λοιπόν, το ταξίδι του για την Κωνσταντινούπολη με τα πόδια και τη συντροφιά ενός γαϊδάρου. Η περιπλάνησή του στα βάθη της Μικράς Ασίας κι όσα είδε τον έκαναν να αναλογιστεί την κατάσταση των Ελλήνων στην ταραχώδη αυτή ζώνη. Φτάνοντας μετά από κόπο στην Κωνσταντινούπολη, η επιθυμία του να βγάλει τα απαραίτητα χρήματα ώστε να αγοράσει εισιτήριο τρίτης θέσης για το πλοίο που πήγαινε στις Η.Π.Α. έγινε δυνατότερη από ποτέ.
Η ταινία ήταν υποψήφια για όλα τα μεγάλα βραβεία Oscar κερδίζοντας ένα.
Ο Καζάν θεώρησε καθήκον του να φτιάξει μία ταινία με έμπνευση βιωματική, τιμή για τους μετανάστες που έφυγαν κυρίως λόγω φόβου από τα κύματα έξαρσης των νεότουρκων από την Μικρά Ασία. Είχε μία αιώνια μελαγχολία και αγάπη για την Ελλάδα, μιας και δεν την είχε ζήσει πολύ.
.jpg) |
Trivia:Η ταινία ήταν η αγαπημένη του Kazan, από όλες όσες σκηνοθέτησε, καθώς την θεωρούσε την πιο προσωπική.
Ο Kazan αναλαμβάνει το ρόλο του αφηγητή στην αρχή και στο τέλος της ταινίας, δίχως να αποκαλύψει το όνομά του.
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά ο σκηνοθέτης φοβόταν ότι οι Τούρκοι αξιωματούχοι θα έφερναν αντιρρήσεις σε κάποια από τα περιστατικά που περιέγραφε η ταινία και γι’ αυτό μετατόπισε την παραγωγή της ταινίας στην Ελλάδα.
Μία ταινία που όλοι μας έχουμε καθήκον να δούμε με την πρώτη μας ευκαιρία.
 |
Διαβάστε εδώ τα προηγούμενα αφιερώματα του αρθρογράφου.