Από τότε που θεσμοθετήθηκε η ευρωβουλή, οι ευρωεκλογές δεν σήμαιναν και πολλά πράγματα για τους ψηφοφόρους (όχι μόνο της χώρας μας). Οι Βρυξέλλες και η ΕΕ έπεφταν πολύ μακριά για να νοιαζόμαστε. Το μόνο νόημα που είχαν αυτές οι εκλογές ήταν να σταθμίζουμε τη δυσαρέσκεια των πολιτών για την όποια κυβέρνηση και να κάνουμε εκτιμήσεις για τις «επερχόμενες» εθνικές εκλογές. Η κρίση όμως ανέστρεψε αυτή τη πραγματικότητα. Οι αποστάσεις σμικρύνθηκαν ξαφνικά και τώρα το θέμα της Ευρώπης βρίσκεται πολύ ψηλά στην ημερήσια διάταξη της καθημερινότητας μας. Και ήρθε ένας νεολογισμός για να εξηγήσει το μεγάλο κύμα αμφισβήτησης που έφερε η κρίση. Ο ευρωσκεπτισμός (άγνωστη λέξη στο παρελθόν) εκφράζει την απογοήτευση που συσσωρεύτηκε τα τελευταία χρόνια και την απαισιοδοξία που επικρατεί για ένα εγχείρημα που ξεκίνησε δειλά πριν από 60 περίπου χρόνια.
Η ιδέα της Ένωσης δεν είναι τόσο πρόσφατη όσο νομίζουμε, αλλά μετά από δύο αιματηρούς πολέμους, το κίνητρο έγινε τόσο ισχυρό που η ιδέα πέρασε στη πράξη αμέσως. Κι ένα άλλο γεγονός συνέβαλε στην επιτάχυνση αυτής της προοπτικής. Η Ευρώπη είχε χάσει οριστικά τη πρωτοκαθεδρία στις παγκόσμιες εξελίξεις και πλέον δύο άλλες υπερδυνάμεις την είχαν στριμώξει στη γωνιά. Το μεγάλο ταξίδι προς την ενοποίηση ξεκίνησε με ένα απλό βήμα, μια συνεννόηση για τη παραγωγή και την εμπορία του χάλυβα. Ας αναλογιστούμε την απόσταση που διανύθηκε μετά από αυτό το στοιχειώδες πρώτο βήμα. Αυτό που υπάρχει σήμερα θα ήταν σίγουρα αδιανόητο για τον τρόπο σκέψης της δεκαετίας του ΄50. Η διαδρομή σ’ αυτές τις δεκαετίες δεν ήταν ανέφελη, ούτε εύκολη, ούτε προφανής. Χρειαζόταν αντοχή, χρειαζόταν να αφομοιωθούν ή να ξεπεραστούν πολύ ισχυροί παγκόσμιοι κραδασμοί, όπως ήταν επιπτώσεις του ψυχρού πολέμου. Αλλά ανεξαρτήτως καιρού η Ευρώπη, κουρασμένη από τις κακουχίες, επέμενε σαν υπομονετικό μυρμήγκι να οικοδομεί μια φωλιά για όλους τους κατοίκους, για όλες τις γλώσσες, για όλα τα έθνη της. Χώρεσε όλες τις πεποιθήσεις και πάντα είχαν φωνή όλοι ανεξαιρέτως και κυρίως όσοι είχαν μικρές ή μεγάλες αντιρρήσεις γι’ αυτή τη πορεία.
Οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να προβλέπουν. Μόνο λίγοι, με συνδυαστικές ικανότητες, καταφέρνουν να εκτιμούν πιο σωστά μελλοντικές εξελίξεις. Η ανθρωπότητα όμως στη μακραίωνη πορεία της, ποτέ δεν είχε αυτό το προνόμιο. Το μόνο που μπορούσε να κάνει σε κάθε περίπτωση και χωρίς καμιά εξαίρεση ήταν να διαχειρίζεται το παρόν, τις συγκυρίες, όταν αυτές προέκυπταν. Όλες οι ενέργειες, όλα τα σχέδια που επεξεργάστηκε και έβαλε σε εφαρμογή ήταν απάντηση σε συνθήκες που είχαν ήδη διαμορφωθεί και ωριμάσει. Έτσι κτίστηκε και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σιγά-σιγά, με αργά βήματα, ξεπερνώντας πρώτα τα υψηλά τείχη της καχυποψίας κι ύστερα με συνεννόηση κι όχι χωρίς κόπο, έρχονταν πιο κοντά οι κυβερνήσεις και οι πολίτες, αναζητώντας κατάλληλους θεσμούς. Προσθέτοντας σε κάθε κύκλο του χρόνου νέα στοιχεία. Και ανεπαισθήτως προέκυψε η ειρηνική Ευρώπη. Μια Ευρώπη που έχει σχεδόν ξεχάσει τους αέναους πολέμους που μέσα στους αιώνες την ισοπέδωναν. Και τίποτα δε φαίνεται στον ορίζοντα που να αμφισβητεί τη διάρκεια αυτής της ειρήνης. Αν και το μέλλον πάντα κρύβει τις δικές του εκπλήξεις.
Είναι φυσικό όμως το παρελθόν να περνάει σε δεύτερη μοίρα, όταν το παρόν είναι τόσο σκληρό μαζί μας. Έτσι διανύοντας πλέον τον 7ο χρόνο της κρίσης του χρέους και της ύφεσης, η αμφισβήτηση διαδόθηκε και ο σκεπτικισμός επικράτησε. Όχι άδικα. Το παρόν είναι πάντα ο πιο ισχυρός παίχτης στη διαμόρφωση των απόψεων. Το μεγάλο και ανερμάτιστο μέτωπο των ευρωσκεπτικιστών περιλαμβάνει τόσο αυτούς που πιστεύουν ότι η Ένωση ήταν απ’ την αρχή ένα λαθεμένο εγχείρημα, όσο κι εκείνους – είναι οι περισσότεροι – που αποδέχονται ότι το εγχείρημα ήταν σωστό, αλλά ο δρόμος που ακολουθήθηκε λαθεμένος. Δε συνέβαινε το ίδιο και πριν το 2008. Επίσης δε συνέβαινε κι όταν θεσμοθετήθηκε το ευρώ στις αρχές του αιώνα μας. Συμβαίνει όμως τώρα, γιατί η κρίση και μεγάλη διάρκεια έχει και ταρακούνησε επικίνδυνα το όλο σύστημα της Ένωσης. Οι αναταράξεις ήταν τόσο έντονες, γιατί δεν υπήρχε προηγούμενη αντίστοιχη εμπειρία στο οικοδόμημα, το οποίο και δεν ήταν έτοιμο να αντιμετωπίσει έναν τόσο ισχυρό σεισμό. Κι επειδή η ανθρωπότητα δεν είναι σε θέση να προβλέψει, έπρεπε πρώτα να της συμβεί. Πριν τα καθοριστικά γεγονότα όλοι ήταν περήφανοι για το ισχυρό νόμισμα, για τον φτηνό δανεισμό και για μια ευημερία, η οποία όμως δεν ήταν σε θέση να λάβει υπ’ όψη τις νέες εξελίξεις στην επικοινωνία και στη παγκοσμιοποίηση και τους υπόγειους κινδύνους που έκρυβαν, μακριά από το φως, οι νέες και άγνωστες μορφές κερδοσκοπίας.
Η Ένωση και το ευρώ μοιάζουν να αντέχουν τη δοκιμασία. Αν κάποια στιγμή η κρίση και οι επιπτώσεις της απομακρυνθούν στο παρελθόν, τότε τα σύννεφα του ευρωσκεπτικισμού θα σκορπίσουν, θα χαθούν και θα ξεχαστούν. Μέχρι τότε πολλά είναι αυτά που θα συμβούν. Πικρά, αλλά και χαρούμενα γεγονότα. Συγκρούσεις και συνεννοήσεις. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να περάσουμε απ’ τη σύγχυση στην επίγνωση. Πολλοί λένε ότι το ευρώ στήθηκε σε σαθρά θεμέλια. Λάθος! Είναι σα να λέμε ότι κακώς κατασκευάστηκε το πρώτο αυτοκίνητο κι ότι θα έπρεπε πρώτα να αποκτήσουμε τις γνώσεις για τη κατασκευή μιας porche και μετά να προχωρήσουμε στο εγχείρημα. Κάτι τέτοιο όμως θα έμοιαζε παράλογο. Προηγήθηκαν χρόνια σχεδιασμού του νέου νομίσματος κι όταν πρωτοεμφανίστηκε κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι θα ήταν το τέλειο εργαλείο για το απώτατο μέλλον. Ποτέ δε διεκδίκησε το αλάθητο, ούτε ότι θα υπάρχει στην αιωνιότητα. Με τη πρώτη μέρα της κυκλοφορίας ξεκίνησε και τη περιπέτεια του, όπως και όλες οι ατελείς εμπνεύσεις των ανθρώπων. Ήταν απλά ένα ακόμα βήμα συνοδοιπορίας των ευρωπαϊκών κρατών. Πολλοί λένε ότι δεν έπρεπε να προχωρήσουμε στο ευρώ χωρίς να έχει εξασφαλιστεί πρώτα ενός είδους σοβαρής δημοσιονομικής ένωσης. Επίσης λάθος. Υπήρχαν κανόνες που η ευημερία μάς έκανε να τους παραβλέψουμε. Και μετά ήρθε το απρόβλεπτο – η κρίση – να μας υπενθυμίσει ότι οι προσπάθειες και οι υπάρχοντες θεσμοί δεν επαρκούν. Έπρεπε πρώτα να εμπλακεί το τραπεζικό σύστημα στις νεότευκτες κερδοσκοπίες των αγορών, να δημιουργηθούν και να σκάσουν οι γιγάντιες φούσκες. Κι έτσι να αντιληφθούμε ότι το τραπεζικό σύστημα δεν είναι άτρωτο. Κι έτσι άνοιξε κι η συζήτηση. Πώς θα μπορούσε να ανοίξει όταν όλα κυλούσαν ήρεμα και απρόσκοπτα. Ο Κέινς μίλησε με αφορμή το κραχ του 1929. Όχι πριν.
Έρχονται οι ευρωεκλογές και ο ευρωσκεπτικισμός μεσουρανεί. Και είναι φυσικό. Για να αμφισβητήσουμε πρέπει πρώτα να υποστούμε. Κι έχουμε υποστεί. Κανείς όμως δε μπορεί να πει με σιγουριά πώς θα είναι τα πράγματα σε πέντε χρόνια που θα ξαναψηφίσουμε. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη έχει χτίσει με υπομονή και επιμέλεια μια κουλτούρα συνεννόησης και επικοινωνίας. Οι πληθυσμοί έχουν αναμιχθεί και συναναστρέφονται μεταξύ τους με τρόπο αδιανόητο για το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Αυτό που έχει προκύψει τώρα πια είναι τόσο στέρεο και βέβαιο, που μόνο το εξαιρετικά απρόβλεπτο θα μπορούσε να το καταστρέψει και βεβαίως όχι αυτή η κρίση που βιώνουμε.
Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
iPorta.gr