Όταν νομίζεις ότι γράφεις Ιστορία, του Ηλία Καραβόλια

Αλλά ας δούμε πώς ακριβώς δομείται αυτή η συμπεριφορά. Όταν γράφει ή μιλά το υποκείμενο για την οικονομία, την δημόσια διοίκηση, την δημοκρατία, την πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις, δεν μπορεί να αποφύγει τον πειρασμό: νιώθει σαν να είσαι μέσα στην ιστορία, ”μέσα στα πράγματα”. Με την ολοκληρωτική επικράτηση του διαδικτύου στην καθημερινότητα μας, κρατώντας το smartphone στο χέρι, ο καθένας πλέον συμμετέχει στη ροή των γεγονότων. Κάποια ειδοποίηση για έκτακτες ειδήσεις θα δονήσει το κινητό του και αμέσως μπορεί να σχολιάσει: twitter, facebook, emails, γίνονται ιμάντες μεταφοράς της δική του άποψης για τα πράγματα. Τα σχόλια πηγαινοέρχονται με ταχύτητα ασύλληπτη και βάζουν το άτομο κυριολεκτικά εντός των δρώμενων. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία ο άνθρωπος μπαινοβγαίνει από την κοινωνία και την ιστορία (ή από κάποιες εκδοχές της) κάθε λεπτό, κάθε στιγμή.

Στο χέρι του καθενός καταλήγει η ισχύς της Δημοκρατίας. Το σύγχρονο υποκείμενο σχολιάζει, παίρνει θέση, παροτρύνει, ξεσηκώνει, καθοδηγεί. Αρκεί να το ”ακολουθούν” οι άλλοι που υποδύονται τον ρόλο των φίλων. Δικτυωμένο στην ροή των ειδήσεων μέσα στο βασίλειο της πληροφορίας, το άτομο ανταλλάσσει απόψεις και παίρνει θέση. Ψηφίζει με τα like, ψηφίζεται με τα follow. Πρόκειται για μια εκδοχή της αμεσο-δημοκρατίας σε ρυθμούς απίστευτης ταχύτητας και αδιανόητες (ακόμα και πριν λίγα χρόνια) συνθήκες παρέμβασης στο γίνεσθαι, στο παρόν, στο εδώ και τώρα. Με συνεχή εξέλιξη και καινοτόμες εφευρέσεις η υψηλή τεχνολογία δίνει νέες διαστάσεις για διαδραστικότητα, εικονική πραγματικότητα, on line παρουσία και συμμετοχή παντού και για τα πάντα.

Πόσο καλά όμως ξέρει το υπερπληροφορημένο άτομο αυτό που περνάει μπροστά του στην οθόνη; Και πόσο είναι σίγουρο ότι το μήνυμα που ”αντιλαμβάνεται” έχει ισχυρό φορτίο αλήθειας; Η αντικειμενικότητα πάει για λίγο στην άκρη καθότι η συμμετοχή του υποκειμένου στην ιστορία (αυτή που βλέπει στο gadget του) είναι το σημαντικό. Το να αναλύει κάποιος σήμερα πχ. το γεωπολιτικό σκηνικό, στέλνοντας ένα tweet και κάνοντας post στο facebook, μοιάζει με ταινία στην οποία έχει έναν ρόλο, έχει θέση, έχει φωνή και μπορεί να “κατέχει“ δέσμια την πραγματικότητα μέχρι αυτή να έλθει στα μέτρα του ακόμα και αν πρόκειται για fake news.

Στην δε μνημονιακή Ελλάδα και στο πολυετές σκηνικό της οικονομικής κρίσης, οι ”ειδικοί” πλέον περισσεύουν.  Το ερώτημα είναι όμως πού ακριβώς εισάγει ο καθένας την επιθυμία του στις αναλύσεις του, πόσο ακριβώς έχει αξιολογήσει την προσδοκία επιβεβαίωσης των θέσεων του και ποια είναι η απόκλιση από την πραγματικότητα. Και στην Οικονομία υπάρχει πραγματικότητα: μεγέθη και ημερομηνίες, δηλαδή αριθμοί και χρόνος ενώ ανάλογα είναι τα πράγματα για τον ιστορικό και τον πολιτικό επιστήμονα: τα ντοκουμέντα είναι εκεί και περιμένουν να διαβαστούν- είτε ανήκουν στο παρελθόν είτε αναμένονται να συμβούν στο μέλλον.

Σε αυτή την επέκταση δεν μπορεί το υποκείμενο παρά να συμμετέχει σχεδόν μηχανικά και ασυνείδητα. Ακολουθεί την ιστορία  και νιώθει ότι ένα μικρό έστω μέρος της το γράφει εδώ και τώρα (ακόμα και αν απλά κάνει ανάρτηση μια καληνύχτα ή εύχεται χρόνια πολλά). Ακόμα και αν προβάλλει συναισθήματα που το κοινωνικοποιούν διαδικτυακά και -γιατί όχι- σφυρηλατούν φιλίες και σχέσεις. Όλα θεμιτά, όλα επιτρεπτά στην μεγαλύτερη οικουμενική πλατφόρμα όλων των εποχών. Μια κομμούνα είναι το διαδίκτυο που απλώς νομίζουμε ότι δεν έχει κεντρικό σχεδιασμό και γενική συνέλευση των μικρών σοβιέτ.

Αλλά ας μην το επεκτείνουμε κοινωνιολογικά το θέμα. Ας δούμε αυτό που αποτελεί κίνδυνο για το υποκείμενο: είναι η μή αντίληψη του  εθισμού στην ψευδαίσθηση παντογνωσίας. Αναφέρομαι στον επικίνδυνο εναγκαλισμό (εν είδει εξοικείωσης) με τα δρώμενα που δεν μας επιτρέπει να δούμε πίσω από τα λογισμικά των social media. Εκεί ακριβώς – πίσω από τις κουρτίνες του διαδικτύου- είναι που με ένα log in, με ένα ατομικό και μοναδικό password, εισέρχεται το υποκείμενο στην απατηλή στρατόσφαιρα της προστατευμένης του ιδιωτικότητας. Αυτή η ψευδαίσθηση της παντογνωσίας και του ελέγχου της ιδιωτικής του ζωής, είναι ο βασικός πυλώνας του virtual imperium (εικονική αυτοκρατορία) της σημερινής εποχής.