Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical Anthropology
Αυτές τις ημέρες- με την εγκληματική εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία – καθώς πληκτρολογούμε πχ. στην παγκόσμια «εφημερίδα» Facebook, ίσως και να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι «βουτάμε» στην Ιστορία, ότι την «συγγράφουμε» με τους πολιτικούς και τους στρατιωτικούς, με τους πρόσφυγες και τους νεκρούς.
Εδώ έχουμε ένα ιστορικό έγκλημα, ένα Συμβάν, μια «ρωγμή» στον χρόνο και στην Ιστορία. Αξίζει να ακούσουμε για λίγο έναν σύγχρονο μεταπολεμικό φιλόσοφο :
«Σε ένα σπουδαίο βιβλίο φιλοσοφίας, το Clio, ο Péguy εξηγούσε ότι υπάρχουν δύο τρόποι για να εξετάσουμε το Συμβάν : ο ένας συνίσταται στο να διατρέχεις όλο το μήκος του συμβάντος, να καταγράφεις την επίδρασή του στην Ιστορία, τη δημιουργία των προϋποθέσεων και τη φθορά του μέσα στην Ιστορία. Ο άλλος είναι να ανασυναρμολογείς το Συμβάν, να εγκαθίστασαι μέσα σε αυτό σαν μέσα σε ένα γίγνεσθαι. Το γίγνεσθαι όμως δεν είναι Ιστορία»
( Συνέντευξη Deleuze στον Negri,1990, διαθέσιμη στο nomadic.universality.com)
Το Συμβάν λοιπόν είναι διαφορετικό από το «γίγνεσθαι». Γι’ αυτό και η χωροχρονική ρωγμή στην Ιστορία, δηλαδή εν προκειμένω ο πόλεμος που ξέσπασε, θα «αποτυπωθεί» σωστά στο μέλλον αφού πρώτα καταγραφεί σε χιλιάδες σελίδες και στήλες τόσο η ισχύς όσο και η ιστορικότητα και η χρονικότητα των γεγονότων.
Αναλυτές, ειδήμονες, σχετικοί (και μη σχετικοί) με τα διεθνή γεωπολιτικά και γεωοικονομικά δρώμενα, προσπαθούμε να εισέλθουμε στην ρωγμή του Συμβάντος και πέφτουμε στην αιώνια «παγίδα» του. Δηλαδή, να «ερμηνεύουμε» τους δρώντες( πχ. τον Πούτιν και την Δύση) με όρους παρόντος, παρελθόντος και μέλλοντος ταυτόχρονα !
Κάπου μάλλον πρέπει να βάλουμε μια άνω τελεία και να περιμένουμε τον «μεγάλο πρωταγωνιστή» πίσω από το Συμβάν : την ίδια την Ιστορία.
Αν και είναι ο Badiou που πρώτος έγραψε για την «λογική του Συμβάντος» παρέθεσα τα λόγια του Deleuze καθ ότι υπήρξε ο κατ εξοχήν φιλόσοφος της νομαδικής «πολεμικής μηχανής»( μαζί με τον Guattari έγραψαν το σπουδαίο έργο Mille Plateaux). Διότι σήμερα τον κύριο λόγο στο Συμβάν τον έχει η τρομακτική αλλά μακραίωνη «πολεμική μηχανή»( και η «νομαδολογία» σχετικά με αυτήν).
Μπορεί να είναι δύσκολα αυτά τα σημαίνοντα για κάποιους, όμως αυτά είναι η ασφαλέστερη πυξίδα κατανόησης του φάσματος γύρω από το εγκληματικό πολεμικό Συμβάν στην Ουκρανία.
Η μεγάλη εικόνα, το ευρύτερο φόντο στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορικότητα του Συμβάντος, είναι πολυεπίπεδη. Χρειάζεται πανοπτική και κατοπτρική ταυτόχρονα θέαση. Ας διαβάσουμε πάλι τον Deleuze στην ίδια συνέντευξη το 1990:
« Έστω το παράδειγμα της Ευρώπης σήμερα: οι πολιτικοί άνδρες της Δύσης ταλαιπωρήθηκαν πολύ για να τη φτιάξουν, οι τεχνοκράτες κόπιασαν πολύ για να εναρμονίσουν νομοθεσίες και κανονισμούς(…..)Αυτή η Ευρώπη όμως είναι ήδη τελείως ξεπερασμένη πριν καν ξεκινήσει: την ξεπερνούν οι κινήσεις που έρχονται από την Ανατολή»
Συνεπώς, βλέποντας την μεγάλη εικόνα απλωμένη στο χρόνο( στην οποία εσφαλμένα μας παρουσιάστηκε το δήθεν «τέλος της ιστορίας» πριν 30 χρόνια ) παρατηρούμε ότι προφανώς και επιβάλλεται η ιστορική εμβάθυνση και ανάλυση, η μακροσκοπική οπτική του Συμβάντος.
Η αλήθεια είναι ότι στο μακάβριο σκηνικό του πολέμου, με την θάνατοστατιστική αθώων ψυχών, εξασθενεί η ιστορική και φιλοσοφική κοσμοθεώρηση, τα συστημικά και παγκόσμια σημαίνοντα (καπιταλισμός, παγκοσμιοποίηση, ολιγαρχίες, απολυταρχισμός).
Αυτό που οφείλει όμως το υποκείμενο της Ιστορίας στον εαυτό του, μέσα από την ενημέρωση, είναι η «μεγάλη διαφάνεια». Ειδικά σήμερα , εποχή υπερπληροφόρησης και παραπληροφόρησης, το υποκείμενο δεν μπορεί να «στριμώχνεται» σε «ιστορικά στρατόπεδα» και ιδεολογίες. Διότι αν επιτρέπει να συμβαίνει αυτό, τότε ένας πόλεμος σαν αυτόν που ξέσπασε με την παράνομη εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, δεν θα γίνεται αντιληπτός ως «ιστορικό Συμβάν». Θα αναπαριστάται εύκολα στον κοινό νου ως αποτέλεσμα πχ. του μεγαλοιδεατισμού ενός παρανοϊκού και απολυταρχικού ηγέτη ή ως απλό και δεδομένο φαινόμενο του μιλιταριστικού και οικονομικού ιμπεριαλισμού των μεγάλων δυνάμεων.
Συμπέρασμα : για να μην αδικήσουμε τον φιλόσοφο του συμβάντος, τον Badiou, πρέπει να βλέπουμε το γίγνεσθαι προσδεδεμένο με τον εννοιολογικό ιστό της Αλήθειας. Και το νήμα της αλήθειας, μπορεί ο Badiou να λέει ότι σημείο προέλευσης του είναι η «τοπική του συμβάντος», ταπεινά φρονώ ότι μοναδική πηγή του είναι η Ιστορία.
Και μπορεί μεν ο Marx να έγραψε γι’ αυτήν ότι «επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και την δεύτερη σαν φάρσα» εμείς όμως ως υποκείμενα της (έστω και με τον «σχολιασμό» της μέσα στα social media) επειδή την εγγράφουμε και την εντυπώνουμε στο συλλογικό ασυνείδητο, ίσως οφείλουμε να θυμόμαστε πάντα έναν δικό μας σοφό : «Αυτά που είπαμε, πρέπει να τα εξιστορούμε, και να μη νομίζουμε ότι επειδή τα λέμε, ότι έτσι και έγιναν» (Πλούταρχος).