“Σήμερα κάνω το ανθρωπάκι. Δεν έχω τη δύναμη να το αλλάξω, γιατί το ανθρωπάκι με αντιπροσωπεύει απόλυτα… Τώρα, αν αυτά τα έργα μου αρέσουν ή δεν αρέσουν, αυτό είναι άλλη παράγραφος. Γιατί ο κόσμος δεν θέλει να βλέπει τον εαυτό του ανθρωπάκι. Γιατί σου λέει, εγώ δεν είμαι αυτός…Και όμως είναι. …”
Γιάννης Γαΐτης 1923 -1984
Τα λόγια για τον Γιάννη Γαΐτη θα είναι λίγα από εμένα. Και κυρίως από εμένα που απλά είμαι θαυμάστρια της Τέχνης του. Δεν γνωρίζω την τεχνοτροπία του, δεν δικαιούμαι να εκφραστώ όπως ο Μάνος Στεφανίδης ή κάποιος κριτικός Τέχνης, νοιώθω ωστόσο την ανάγκη του να μιλήσει με τα έργα του για την αρχή μιας καταστροφής κοινωνικής και ηθικής τα χρόνια της πιο αμφιλεγόμενης δεκαετίας του περασμένου αιώνα, της δεκαετίας του ’80. Τότε που η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης βγαίνοντας από την χούντα – που οι χουνταίοι του “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια” ονόμαζαν επανάσταση – προσπαθούσε να βρει τον βηματισμό της με νέα πρόσωπα στην Πολιτική της χώρας και την καλή πρόθεση των υγειώς πολιτικά πολιτών. Τότε που οι καθηγητές μας στα Λύκεια και στο μάθημα της Έκθεσης μας μιλούσαν για την κλιματική κρίση και το φαινόμενο του Θερμοκηπίου που ζούμε σήμερα και για την μαζοποιηση του πληθυσμού. Την αγελοποίηση και την απροσωποποίηση του ανθρώπου που λόγω εποχής εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο μάζας που όλοι κάνουν τα ίδια χωρίς να το συνειδητοποιούν και χωρίς να διαμαρτύρονται. Χωρίς να διαμαρτυρόμαστε. Γίναμε όλοι απρόσωποι, συνειδητά ή μη, και αλλοτριωθήκαμε πλήρως ως προσωπικότητες, ως υπάρξεις. Ο απολυταρχισμός της χούντας αντικαταστάθηκε από την απολυταρχισμό της αγέλης και του όμοιου που δεν ξεχωρίζει, γιατί αν ξεχωρίσει, μένει μόνος, βιώνει την μοναξιά.
Σαράντα χρόνια μετά, οι κοινωνίες είναι διχασμένες και στεγνές από συναισθήματα και υγιές πάθος. Η αγελοποίηση-αλλοτρίωση έχει εισχωρήσει στην Παιδεία, την Ορθοδοξία, την Αισθητική, την Μουσική, την Πολιτική, την ψυχαγωγία- διασκέδαση [τηλεόραση, κέντρα μουσικής κ.λπ.] και αμέτοχοι οι πολίτες νομίζουν ότι έχουν άποψη – και σίγουρα έχουν – αλλά δεν την διεκδικούν, δεν την διακινούν, ο καθείς κοιτά την δουλίτσα και τον μικρόκοσμό του προσαρμόζοντας τα μικροσυμφέροντά του στην εποχή. Προσαρμόζόμενος και ο ίδιος στα μικροσυμφέροντά του περιθωριοποιεί κάθε συλλογική ανάγκη που έχει ως βάση το εμείς. Ασχολείται με το εγώ. Λησμονώντας ότι το εγώ φτιάχνει νοσηρές κοινωνίες όπου ομογενοποιούνται τα πρόσωπα και καταρρίπτονται οι αξίες. Μηδενίζονται. Μας το έλεγαν οι καθηγητές μας και το ζήσαμε με την αγαπημένη μου παρέα τότε, μην κατανοώντας ότι αυτά που για μας ήταν αξίες – ο αλληλοσεβασμός, η αγάπη, η φιλία, η εμπιστοσύνη – σήμερα είναι δυσεύρετα στους μαθητές, που από μικροί εκπαιδεύονται στην φωτοεπίδειξη, στις πόζες, στα παιχνίδια κινητού, στην πονηριά, την δολοπλοκία, την αποξένωση τους ενός από τον άλλο, την ταύτιση με το μηχάνημα του υπολογιστή και του κινητού. Το είπαν τεχνητή νοημοσύνη – και καλώς υπάρχει – μα νοιώθω να έχει κλέψει τα ωραία συναισθήματα.
Αυτήν την διαμαρτυρία έκανε την δεκαετία του 1980 ο Γαΐτης, αυτήν μας θύμισε η ΑΚΟΣ, η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με πρόεδρο της Ακτινοθεραπεύτρια – Ογκολόγο Δρ Δέσποινα Κατσώχη , με αφορμή την τιμητική έκθεση για τον μοναδικό και σπουδαίο Γιάννη Γαΐτη στο ίδρυμα Θεοχαράκη. Η ΑΚΟΣ αναφέρθηκε στο κομμάτι της υγείας και πώς η αγελοποίηση και η αλλοτρίωση της καθημερινότητας του ανθρώπου έχουν βλαπτικές συνέπειες για την υγεία του σώματος και του πνεύματος. Η εκδήλωση ανήκει στο γενικότερο πλαίσιο εκδηλώσεων που πραγματοποιεί η ΑΚΟΣ τους τελευταίους μήνες με πλούσια θεματολογία, ανθρωποκεντρική διανθισμένη με ζητήματα που άπτονται της καθημερινότητας του σύγχρονου ανθρώπου, όπως φιλοζωΐα, Τέχνη, Φυτολογία, Γενεαλογικές Ρίζες κ.λπ.
Όταν ήμουν μικρή αγαπούσα πολύ τον Ροζ Πάνθηρα. Μου είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον η ηλεκτρική του σκούπα. Στο τέλος των επεισοδίων, ο αφελής και επίμονος πάνθηρας κυκλοφορούσε με μια σκούπα στους δρόμους που σάρωνε ό,τι έβρισκε μπροστά του. Φορτηγά, αυτοκίνητα, περίπτερα, φωτεινούς σηματοδότες, πυροσβεστικούς κρουνούς, στο τέλος και τον εαυτό του. Γελούσα μαζί του, μα σήμερα νομίζω ότι μου άρεσε η προοπτική της απορρόφησης από την ηλεκτρική σκούπα γιατί είχε την δυνατότητα εξαφάνισης της ασχήμιας. Όχι ότι ό,τι εξαφάνιζε η σκούπα του Ροζ Πάνθηρα ήταν άσχημο, μα σήμερα αν την είχα θα την χρησιμοποιούσα για να εξαφανίσω πολλά από όσα με ενοχλούν. Τα φασιστόμουτρα, τους μοχθηρούς, τους ξερόλες, τους αλαζόνες, τους ζηλιάρηδες, τους αγενείς, τους αυθάδεις, τους κακότροπους και τα συν αυτοίς. Βρωμιές που κάνουν, παλιανθρωπιές που επιβραβεύονται, κουτοπονηριές και δολοπλοκίες που καταστρέφουν τις κοινωνίες. Θα έφτιαχνα ή καλύτερα θα άφηνα παρόντα όσα είχαν ομορφιά, ευγένεια, καλαισθησία, ανθρωπιά, πολιτισμό και πνευματική καλλιέργεια. Γιατί αυτό που σήμερα έχει εκλείψει είναι η καλλιέργεια που προϋποθέτει και όλα τα καλά και ευγενή.
Αν σήμερα ο Γιάννης Γαΐτης ζούσε σωματικά – γιατί ζει μέσω των έργων του – υποψιάζομαι ότι θα λυπόταν από την επιβεβαίωσή των ανθρωπακίων που τον στοίχειωσαν. Ο άρτιος πνευματικά καλλιτέχνης δεν επιθυμεί, νομίζω, να επιβεβαιώνεται, αλλά να προλαμβάνει μέσω της Τέχνης την αρνητική εξέλιξη της κοινωνίας. Επιθυμεί να στέλνει μηνύματα εγρήγορσης και θεραπείας της ψυχής και του πνεύματος. Αυτός είναι ο σκοπός της Τέχνης. Πρόληψη και Θεραπεία. όπως ακριβώς κάνει και η ΑΚΟΣ. Ωραιοποίηση της καθημερινότητας για την απόλαυση του δώρου της ζωής.
Τα σέβη μου, εκλεκτές και εκλεκτοί, και Αληθώς ο Χριστός Ανέστη. Το Άγιος Φως που έρχεται εξ ουρανού σαν μαγική δέσμη φωτός και ανάβει τα 33 κεριά που κρατά στα χέρια του ο Οικουμενικός Πατριάρχης, είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο από την Οικουμένη. Και αφού έχουμε τούτη την αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, μπορούμε να ελπίζουμε στο Καλό. Και στο Πρόσωπο που ξεφεύγει από το απρόσωπο.
Ωραιοζήλη-Τζίνα Δαβιλά
25 Απριλίου 2023
Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή από το facebook.
